12 Brygada Ochrony Pogranicza

12 Brygada Ochrony Pogranicza – jedna z brygad w strukturze organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowana w 1948 na bazie Bałtyckiego Oddziału WOP nr 4, na podstawie rozkazu MON nr 055/org. z 20 marca 1948. Brygada posiadała trzy bataliony, a stan etatowy wynosił 1379 żołnierzy i 12 pracowników cywilnych^[2]. Podporządkowana została Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza. Zaopatrzenie nadal realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego^[3]. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948 roku, z dniem 1 stycznia 1949, Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego^[4]. Zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO^[3].

Sztab brygady stacjonował w Koszalinie ul. Wojska Polskiego 66^[5].

Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 roku powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”^[6]. Z dniem 1 stycznia 1951 roku weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza^[7]. Na bazie 12 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 15 Brygada WOP.

Struktura organizacyjna

• dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia^[a]
• szkoła podoficerska
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 20 – Trzebiatów
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 22 – Koszalin
• samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 24 – Ustka
• flotylla ścigaczy WOP – Darłówek

Etat brygady przewidywał: 3 bataliony, 1379 wojskowych i 12 pracowników cywilnych^[8].

Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowały trzy GPK^[9]:

• Graniczna Placówka Kontrolna nr 18 „Kołobrzeg” (morska)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 19 „Darłowo” (morska)
• Graniczna Placówka Kontrolna nr 20 „Ustka” (morska)

Sztandar brygady

Wręczenia sztandaru dokonano na rynku w Koszalinie 12 października 1949 roku. W uroczystości wziął udział główny inspektor Ochrony Pogranicza płk Roman Garbowski, a sztandar przyjął dowódca 12 Brygady OP mjr Alfred Bielecki^[10]. Według zwyczaju wbito 21 gwoździ w drzewce sztandaru, ale tylko 5 z nich jest opisanych^[b].

Sztandar ufundowało społeczeństwo Koszalina, Kołobrzegu, Słupska i Sławna^[10].

Dowódcy brygady

• ppłk Mikołaj Alizarczyk 1948 - 1.10.1949
• mjr Alfred Bielecki 1.10.1949 - 1.10.1950

Przekształcenia

4 Oddział Morski Ochrony Pogranicza → 4 Bałtycki Oddział WOP → 12 Brygada Ochrony Pogranicza → 15 Brygada WOP → 15 Bałtycka Brygada WOP → Bałtycka Brygada WOP → Bałtycki Oddział WOP

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845–1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Tadeusz Niedziela: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945–1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
• ASGr.Historia Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1960. Koszalin 1961
• Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.