12 Dywizja Piechoty (LWP)

12 Dywizja Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	1958
Tradycje
Kontynuacja	12 Dywizja Zmechanizowana
Dowódcy
Pierwszy	gen. bryg. Wiktor Lemantowicz
Ostatni	gen. bryg. Wojciech Jaruzelski
Działania zbrojne
Akcja Wisła
Organizacja
Numer	JW 2476[1]
Dyslokacja	Szczecin[2]
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	3 Armia WP 2 Armia WP 1 KP 1 KA[2] Pomorski Okręg Wojskowy
Skład	39 pułk piechoty 41 pułk piechoty 43 pułk piechoty 34 pułk artylerii lekkiej

12 Dywizja Piechoty (12 DP) – związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego.

W 1945 sformowano 12 Dywizję Piechoty w składzie 2 Armii Wojska Polskiego. Jej głównym zadaniem była ochrona pogranicza w rejonie Szczecina. Kombinowany pułk piechoty ze składu dywizji wziął w 1947 udział w Akcji "Wisła".

W grudniu 1958 12 Dywizję Piechoty przeformowano na etaty dywizji zmechanizowanej^[3].

Formowanie i szkolenie

Na Lubelszczyźnie

Na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy WP Nr 41 (023/Org.) z 6 października 1944 w Zamościu i okolicach rozpoczęto formowanie 12 DP dla 3 Armii WP. Skład organizacyjny:

Stan etatowy przewidywał 11 390 żołnierzy.

15 listopada 1944 zaniechano tworzenia 3 A WP. Będące w początkowym stadium organizacji oddziały dywizji rozformowano, żołnierzy przekazano jednostkom 2 A WP, a sprzęt i uzbrojenie zwrócono do magazynów l Frontu Białoruskiego.

W Wielkopolsce

Rozkazem Nr 058/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 15 marca 1945 roku, w terminie do 30 kwietnia 1945 roku, nakazano powtórnie sformować 12 DP. Proces formowania dywizji rozpoczął się 24 marca. Do Poznania przybyła pierwsza grupa kierowców i oficerów z rezerwowego batalionu oficerskiego z Bielan koło Warszawy. Zajęli oni początkowo kwatery w barakach przy ul. Grunwaldzkiej, a następnie przy ul Chocimskiej. Pierwsi podoficerowie i żołnierze przybyli 2 kwietnia z 6 batalionu zapasowego. Na dowódców pułków^[4] i batalionów w większości wyznaczono oficerów radzieckich. Pozostali oficerowie pochodzili z rezerwowego batalionu oficerskiego i polskich szkół oficerskich. Pobór dla potrzeb dywizji realizowały RKU: Gniezno, Włocławek, Poznań, Brodnica, Toruń, Kościan, Szamotuły i Bydgoszcz.

W maju dywizja liczyła 9536 żołnierzy, w tym 698 oficerów, 2544 podoficerów i 6294 szeregowych^[5]. Większość zmobilizowanych żołnierzy pochodziła z Poznańskiego i Bydgoskiego, ok. 20% z Wileńszczyzny. Do 21 maja w pełni skompletowano także uzbrojenie i wyposażenie.

W dniach 1, 3 i 9 maja dywizja defilowała przed mieszkańcami Poznania.

27 kwietnia rozpoczęto szkolenie wojsk. W zakresie wyszkolenia bojowego zwracano uwagę na umiejętne prowadzenie natarcia, zaciętości i wytrwałości w obronie, zwalczanie czołgów oraz lotnictwa. W zakresie pracy politycznej, wpajano dowódcom i szeregowym zasady żelaznej dyscypliny, wytrwałości w wykonywaniu zadań bojowych oraz ugruntowanie nienawiści do wroga. Planowe szkolenie poprzedzono ćwiczeniami pokazowymi na temat "Organizacja i przeprowadzenie zajęć wyszkolenia taktycznego i ogniowego" Szkolenie bojowe pododdziałów prowadzone było w systemie 10 godzinnym. Informacje polityczne realizowano dwa razy w tygodniu w godzinach wieczornych. W maju w przerobiono tematykę z zakresu wyszkolenia pojedynczego strzelca, działania drużyny w natarciu i obronie, zadania kompanii w ubezpieczeniu, naukę o broni i zasady służby wartowniczej.

Struktura dywizji

Ogólny stan etatowy przewidywał: 9624 ludzi, 184 samochody, 1602 konie, 252 działa^[7].

Dywizja na Pomorzu Zachodnim

Dywizja na granicy

Będąca od 19 maja w podporządkowaniu 2 A WP otrzymała zadanie^[8] przedyslokować się w rejon Goleniowa i obsadzić pas graniczny od ujścia Odry po Gryfino. Dzień rozpoczęcia marszu wyznaczono na 22 maja, a 1 czerwca dywizja miała zamknąć linię Odry i nie dopuścić do przechodzenia ludności niemieckiej na teren Polski. Na linii Odry oddziały dywizji miały wystawić punkty kontrolne i zorganizować wzdłuż rzeki służbę patrolową.

21 maja jako pierwszy wyruszył z Gniezna 39 pp. Pozostałe oddziały i sztab dywizji wyruszyły w dniu następnym z Poznania. Sprzęt artyleryjski i część taborów wysłano transportem kolejowym.

Kolejny rozkaz^[9] rozszerzył pas odpowiedzialności dywizji do Schwedt i wskazał jako miejsce postoju sztabu Stargard. 1 czerwca oddziały osiągnęły okolice Stargardu. 4 czerwca do Kamienia Pomorskiego przybył 39 pp, Na południu rozwijał się 41 pp, a dalej 43 pp. Organizowano punkty kontrolne. Ochrona granicy zorganizowana była na zasadzie obrony pułku na szerokim froncie. Każda czata wystawiała 2 placówki w sile wzmocnionej drużyny, te z kolei 1-2 posterunki po 2-3 żołnierzy. Ponadto każda czata organizowała podsłuch i wystawiała patrole. Obserwację prowadzono z wież obserwacyjnych, kontrolowano wszystkie główne drogi. Na przełomie czerwca i lipca dywizja uczestniczyła w akcji wysiedlenia ludności niemieckiej z pasa przygranicznego. W ciągu kilkunastu dni wysiedlono 192 786 Niemców. W miejscowości Lindenburg utworzono punkt przejścia dla powracających z Niemiec Polaków, byłych robotników przymusowych oraz jeńców powracających do kraju.

Zamknięcie granicy państwowej uniemożliwiło powrót ludności niemieckiej na Pomorze Zachodnie. Przyczyniło się do stabilizacji sytuacji w rejonie przygranicznym. We wrześniu dywizja przejęła od 5 DP odcinek Szwedt, Kostrzyn. W październiku obsadzono nową linię graniczna na zachód od Szczecina Zadanie to wykonały dwa bataliony 41 pp i szwadron kawalerii z 2 pułku kawalerii.

W listopadzie oddziały dywizji zakończyły pełnienie służby granicznej. Odcinki graniczne przekazano nowo powstałym oddziałom Wojsk Ochrony Pogranicza. Zgodnie z rozkazem dowódcy OW II, 900 żołnierzy dywizji zostało przekazanych do tworzonego 3 Oddziału Ochrony Pogranicza.

Akcja osiedleńcza

Akcja osadnictwa wojskowego na Pomorzu Zachodnim rozpoczęła się w kwietniu 1945. Dywizja otrzymała rozkaz utworzyć Obwód Osadnictwa Wojskowego nr 1. Obejmował on powiaty: Gryfino, Kamień Pomorski, Wolin oraz częściowo Nowogard. W lipcu zorganizowano Centralny Punkt Rozdzielczy w Stargardzie. Jego zadaniem było kierowanie osadników wojskowych do określonych powiatów i do powiatowych punktów rozdzielczych w Goleniowie i Gryfinie. Zadania te wykonywały grupy operacyjne 39 pp i 41 pp. We wrześniu utworzono Obwodową Komisję Osadnictwa Wojskowego. Udzielała ona długofalowej pomocy osadnikom wojskowym. Była to pomoc przy naprawie maszyn, domostw, dostarczanie z wojskowych zapasów zboża, koni i bydła. Podejmowała ona także interwencje na rzecz interesów osadników wojskowych w ogniwach administracji państwowej. Do października przez punkty rozdzielcze przeszło 9451 zdemobilizowanych żołnierzy.

Żołnierze dywizji zabezpieczali również proces repatriacyjny. Przez punkt repatriacyjny w Szczecinie przeszło we wrześniu 2745 repatriantów, w październiku 20 237, a w listopadzie już 78 816. Ogółem w 1945 punkt ten obsłużył 119116^[10] rodaków chcących osiedlić się na Pomorzu Zachodnim. Każdy transport repatriantów witała orkiestra wojskowa.

Akcja żniwna

14 lipca 1945 dowódca dywizji wydał rozkaz w sprawie przeprowadzenia sianokosów i zbiorów zboża. Utworzono specjalne brygady. W każdej jednostce zorganizowano grupy remontowe do naprawy maszyn i sprzętu rolniczego. Na czas żniw wstrzymano szkolenie bojowe pododdziałów. Do 29 września oddziały dywizji uprzątnęły zboże i siano z 20 615 ha. Najlepszych żniwiarzy nagrodzono urlopami i pochwałami oraz przedstawiono do odznaczeń państwowych. 30 września zorganizowano w Stargardzie dożynki.

Po zakończeniu żniw przystąpiono do prac jesiennych i do 10 października zaorano 3162 ha, zasiano zbożem ozimym 2523 ha i wymłócono 3480 ton zboża^[11].

W 1946 akcję powtórzono. Do 7 czerwca 1946 zaorano 6575 ha i obsiano 2677 ha pól. W pracach polowych wzięło udział 222 żołnierzy, 287 koni i 5 traktorów. W żniwach zebrano zboże z 3576 ha. Po ich zakończeniu przystąpiono do orki i siewu. Do 15 września zaorano 1715 ha i obsiano 913 ha.

W 1947 zmienił się zakres pomocy rolnictwu. Pomagano głównie w zakresie fachowej obsługi traktorów i maszyn, wypożyczano konie i sprzęt, a tylko w wyjątkowych sytuacjach bezpośrednio brano udział w pracach w polu. Jesienią żołnierze dywizji wzięli udział w akcji "walki z ugorami i nieużytkami". Zaorano tym razem 8000 ha. Po raz pierwszy pomoc skierowano do państwowych majątków rolnych.

Rok 1947 był ostatnim, w którym żołnierze dywizji bezpośrednio uczestniczyli w akcji orno-siewnej. Od tej pory pomoc na rzecz gospodarki rolnej miała charakter doraźny, mający związek z klęskami lub zagrożeniem mienia.

Nie obyło się przy tym bez wypadków śmiertelnych. W 1945 w Klęskowie mina pułapka ukryta w przydrożnym rowie zabiła 5 żołnierzy 43 pp. 25 maja 1946 samochód z 34 pal najechał na minę, w wyniku czego śmierć poniósł kan. Adam Krupski, a trzech innych żołnierzy zostało rannych.

Skład i rozmieszczenie 1948

• Dowództwo 12 Dywizji Piechoty – Szczecin
• 39 pułk piechoty – Trzebiatów
• 41 pułk piechoty – Szczecin
• 43 pułk piechoty – Stargard
• 34 pułk artylerii lekkiej – Kołobrzeg
• 15 dywizjon artylerii przeciwpancernej – Kołobrzeg
• 17 batalion saperów – Szczecin
• 33 kompania łączności – Szczecin

W 1951 przeniesiono dywizję na etaty dywizji piechoty typu A^[12][13]

Wiosną 1957 roku dywizja została zreorganizowane i otrzymała etaty dywizji piechoty typu A^[14]

Dowódcy

• płk dypl. Józef Grażewicz 10.1944 – 11.1944 – pierwsze formowanie
• gen. bryg. Wiktor Lemantowicz (ACz) – 1945
• płk Józef Sielecki – 1947
• płk Aleksander Wygnański – 1948
• płk Józef Batkiewicz – 1949
• płk Stanisław Jackowski – 1950
• płk Aleksander Majtek – 1953
• gen. bryg. Wojciech Jaruzelski – 1957
• gen. bryg. Aleksander Jankowski – 1960

Jednostki wojskowe 12 Dywizji Piechoty

W tym budynku w Szczecinie stacjonował sztab dywizji

• JW 2476 – Dowództwo 12 Dywizji Piechoty (1945-1958)
• JW 3579 – 43 pułk piechoty (1945-1952)
• JW 3579 – 9 Zaodrzański pułk piechoty (1957-1958)
• JW 3572 – 39 pułk piechoty (1945-1949)
• JW 2485 – 41 pułk piechoty (1945-1958)
• JW 1228 – 5 Kołobrzeski pułk piechoty(1949-1958)
• JW 1785 – 70 pułk piechoty (1951-1957)
• JW 1258 – 2 pułk artylerii lekkiej (1949-1955)
• JW 1258 – 2 pułk artylerii (1955-1958)
• JW 5772 – 138 pułk artylerii lekkiej (1953-1955)
• JW 2551 – 15 dywizjon artylerii przeciwpancernej (1945-1949)
• JW 2431 – 2 dywizjon artylerii przeciwpancernej (1949-1958)^[15]
• JW 1640 – 22 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (1951-1955)
• JW 1640 – 124 pułk artylerii przeciwlotniczej (1955-1957)
• JW 1640 – 22 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (1957-1958)
• JW 2548 – 17 batalion saperów (1945-1958)
• JW 2476 – 33 kompania łączności (1946-1949)
• JW 1017 – 33 Batalion łączności (1949-1958)
• JW 1025 – 16 batalion Rozpoznawczy (1955-1958)
• JW 3132 – 46 batalion samochodowo-transportowy (1955-1958)
• JW 1137 – 12 dywizyjny punkt zaopatrzenia (1956-1958)
• JW 1183 – 45 batalion medyczno – sanitarny (1955-1956)
• JW 1186 – 53 ruchomy warsztat naprawy sprzętu artyleryjskiego (1955-1957)
• JW 1186 – 53 dywizyjny warsztat uzbrojenia (1957-1958)
• JW 1760 – (39) ruchomy warsztat naprawy samochodów nr 39 (1951-1958)

Przypisy

Bibliografia

• Dariusz Faszcza: Z dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
• Stanisław Komornicki, Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty, Warszawa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1965.
• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.