135 Pułk Piechoty (II RP)

135 Pułk Piechoty
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1939

Rozformowanie

1939

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Tadeusz Tabaczyński

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

33 DP – nie dotarł
SGO „Narew”
GO „Grodno”

Pod Wizną walczyła 8 kompania pułku
Sgo narew 1939.png
mjr. Stanisław Nowicki (urodzony 6 czerwca1896 w Oczesałach, zmarł 19 marca 1964 w Warszawie). - major piechoty Wojska Polskiego. Zastępca komendanta CSP KOP.

135 Pułk Piechoty (135 pp) – rezerwowy oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Pułk nie występował w pokojowej organizacji wojska. Był jednostką formowaną w mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. Jednostką mobilizującą była Centralna Szkoła Podoficerów Korpusu Ochrony Pogranicza w twierdzy Osowiec. Pułk przeznaczony był do składu 33 Rezerwowej Dywizji Piechoty. Do macierzystej dywizji nigdy nie dotarł. Wraz z batalionem fortecznym „Osowiec” stanowił samodzielne zgrupowanie broniące Osowca, podległe początkowo Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Narew”, a potem Grupie Operacyjnej „Grodno”.

Działania pułku w kampanii wrześniowej

Walki w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”

Po zmobilizowaniu, 135 pułk piechoty wraz z II dywizjonem artylerii lekkiej 32 pułku artylerii lekkiej, zajął pozycje w rejonie Osowca. 2 września na pododcinku „Wizna” zluzowany został III batalion 71 pułku piechoty i ppłk dypl. Tadeusz Tabaczyński objął dowództwo nad całością odcinka obrony „Osowiec”. Załogę Osowca stanowił 135 pp z II dywizjonem 32 pal i batalionem fortecznym „Osowiec” mjr. Antoniego Korpala, Wizny zaś broniła 3 kompania ckm wzmocniona 8 kompanią piechoty III/135 pp, pod ogólnym dowództwem kpt. Władysława Raginisa[1]. W okresie do 6 września odcinek „Osowiec” nie był bezpośrednio atakowany przez Niemców. Na przedpolu działały pododdziały kawalerii i Straży Granicznej. W nocy z 2 na 3 września I batalion 135 pp mjr. Stanisława Nowickiego wykonał uderzenie na Prostki i opanował je. Na rozkaz opuścił zdobytą miejscowość i wycofał się na poprzednio zajmowaną pozycję[2].

7 września broniące rejonu Grajewa pododdziały I/135 pp, wsparte 4/32 pal, zostały zaatakowane przez pododdziały niemieckiej 10 Dywizji Pancernej. Zagrożona okrążeniem załoga Grajewa o 15.00 opuściła miasto i przeszła do rejonu wsi Ruda[1], a I/135 pp wycofał się do twierdzy Osowiec. 8 września Niemcy osiągnęli rejon Wizny i zdobyli przyczółki na Narwi i tym samym odcięli broniących rejonu Osowca i Augustowa od sił głównych Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. W związku z zaistniałą sytuacją, odcinki „Osowiec” i „Augustów” zostały podporządkowane dowódcy Grupy Operacyjnej „Grodno” gen. bryg. Józefowi Olszynie-Wilczyńskiemu[3]. Tego samego dnia, realizując rozkaz Naczelnego Wodza, dowódca GO nakazał wycofanie wszystkich oddziałów z obsady odcinka „Augustów” i „Osowiec” w kierunku na Knyszyn - Białystok. Osłonę wycofania miał zapewnić batalion forteczny „Osowiec” i załoga pododcinka „Wizna”. Obsadę odcinka „Osowiec” – 135 pp i II/32 pal – zdecydowano wycofać transportami kolejowymi w kierunku na Brześć Litewski[1]. Opuszczając swój odcinek, 135 pp dokonał zniszczeń obiektów obronnych[4].

Około północy 9 września pułk rozpoczął ładowanie pododdziałów do transportów podstawionych w Knyszynie i Starosielcach[4]. W tym czasie Naczelne Dowództwo zdecydowało o utrzymaniu rejonów obrony na rubieży WiznaOsowiecAugustów, wobec czego wstrzymano załadowywanie załóg odcinków „Osowiec” i „Augustów”. Rozkaz dotarł do pułku około 1.00 10 września i nakazywał powrót 135 pp na osowiecki odcinek obrony[5]. Pułk nocą rozpoczął marsz do Osowca[4]. W trakcie marszu był bombardowany przez lotnictwo nieprzyjaciela. Po południu wyczerpane forsownym marszem bataliony przybyły do twierdzy. W oddziałach panował jednak dobry nastrój wywołany zadowoleniem z powrotu na poprzednie stanowiska obronne[6].

Próba odsieczy załodze Wizyny

Około południa ppłk Tabaczyński otrzymał rozkaz odbicia pozycji pod Wizną[7]. Wobec powyższego, zdecydował się użyć w rejonie Wizny sprawdzony już w boju I batalion, wzmocniony baterią artylerii. Zwrócił się też do dowódcy OK III z prośbą o przydzielenie transportu samochodowego[8]. Generał Olszyna-Wilczyński przydzielił dwie mieszane samochodowo-autobusowe kolumny transportowe[9].

O świcie 11 września batalion, przy którym znajdował się też i dowódca pułku, dotarł do Czarnej Brzeziny[9][a]. W tym czasie sytuacja w terenie przedstawiała się następująco: most na Narwi pod Strękową Górą był zniszczony, schrony i umocnienia pod Giełczynem nie miały już obsady, a na pozycji obronnej było wielu zabitych. Natomiast z Wizny, w kierunku Jeżowa, posuwała się niemiecka kolumna pancerno-motorowa z 3 Dywizji Pancernej[10].

Żołnierze I/135 pp, po wyładowaniu z samochodów, ukryli się w lesie i zaroślach Brzeziny. Byli u kresu sił i ze zmęczenia posnęli. W tej sytuacji ppłk Tabaczyński rozkazał jedynie wykonać w nocy z 11 na 12 września wypad na przeprawy nieprzyjaciela[b], po czym odjechał do Osowca[9]. Tam otrzymał od gen. Olszyny-Wilczyńskiego zarządzenie przerwania działań, powtórnego załadowania całego 135 pułku z obsadą twierdzy „Osowiec” na transporty kolejowe i przegrupowania żołnierzy do Małopolski Wschodniej. Zgodnie z rozkazem należało odtransportować wszystkie oddziały z obszaru graniczącego z Prusami Wschodnimi, a pozostawić jedynie obsadę granicy litewskiej i sowieckiej[12]. Nocny wypad pod Wizną nie został więc wykonany, a I/135 pp wyruszył w drogę powrotną do Osowca[10].

Działania w rejonie Lwowa

Wieczorem 12 września 135 pułk piechoty wraz z II dywizjonem 32 pal pobrał z magazynów znaczą ilości amunicji i żywności, zniszczył armaty pozycyjne, podpalił materiały pędne i opuścił Osowiec. Załadowanie pułku na transporty odbyło się nocą z 13 na 14 września na stacji Czarna Wieś i Nowa Kamienna. Transporty ruszyły w rejon Lwowa[12]. W nocy z 17 na 18 września 135 pułk piechoty wyładował się z transportów kolejowych w rejonie Kostopol-Reszuck[13]. 19 września, wspólnie z przydzielonym II/32 pal, ześrodkował się w rejonie Trosteńca[14]. Potem, maszerując z 3 pułkiem piechoty KOP, walczył z dywersantami[15]. 20 września około 22:00 przeszedł przez most na Styrze w Kołkach i skierował się na północ. Zmiana kierunku marszu wynikała prawdopodobnie z kalkulacji ppłk. Tabaczyńskiego o szansie przedarcia się w kierunku Bugu poprzez wykonanie manewru w kierunku północnym na Gródek. W trakcie marszu od kolumny pułku odłączył się batalion forteczny „Osowiec”. Stan liczebny pułku ulegał ciągłemu zmniejszaniu. Powodem były dezercje żołnierzy wywodzących się z mniejszości narodowych[16].

24 września w południe pułk dotarł do rejonu Gródka[14]. I batalion zatrzymał się w lesie koło Gródka, II batalion wszedł do miasta, a III baon przeszedł przez Gródek i maszerował do folwarku Głębokie. W Gródku znajdował się też ewakuowany z Warszawy stołeczny batalion Przysposobienia Wojskowego mjr. Jana Gorazdowskiego[16].

W czasie osiągania rejonu Gródka nastąpił nalot około 40 sowieckich samolotów bombowych. Przez około półtorej godziny samoloty bombardowały pozbawione wszelkiej osłony przeciwlotniczej II i III batalion pułku. Zaatakowane baony poniosły bardzo duże straty w ludziach. Do punktu opatrunkowego w folwarku Głębokie przyniesiono ponad 130 rannych[16].

Reorganizacja pułku i ostatnie walki

W ciągu nocy z 24 na 25 września II i III batalion dokonały reorganizacji. Nie mając łączności z dowódcą pułku, wyruszyły w kierunku rzeki Stochód na Obzyr. Tu spotkały dowódcę pułku wraz z I batalionem piechoty. Brakowało pododdziałów pułkowych. Wobec poniesionych strat i zniechęcenia żołnierzy, dowódca pułku podjął decyzję, by w szeregach pozostawić tylko ochotników, którzy chcą walczyć. Dokonano częściowego rozwiązania pułku i II dywizjonu 32 pułku artylerii lekkiej[16]. W nocy z 25 na 26 września do pułku dołączył batalion PW mjr. Jana Gorazdowskiego[14]. Pułk, po przeformowaniu, składał się z I bp mjr. Stanisława Nowickiego, III bp kpt. Jana Konopki oraz z 5 baterii II dyonu 32 pułku artylerii lekkiej por. Romualda Dietrycha. Liczył wraz z PW niespełna 1000 ludzi[16].

Wczesnym rankiem 1 października zgrupowanie przekroczyło Bug w rejonie Opalina[16][c]. Po przeprawie 135 pp przeszedł do lasów milanowskich, gdzie stoczył walkę z oddziałami sowieckimi, wycofując następnie w kierunku Parczewa. Po tej potyczce podjęto decyzję o dalszej działalności partyzanckiej i dokonano częściowego rozformowania pułku[14]. W rejonie Parczewa oddziały pułku bombardowane były przez sowieckie lotnictwo. W nocy z 1 na 2 października resztki 135 pp dołączyły w Czemiernikach do walczącej w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” 50 Dywizji Piechoty[16]. W jej składzie żołnierze 135 pułku piechoty walczyli do 5 października 1939 roku.

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939

135 pułk piechoty[17]
Dowództwo pułku
StanowiskoStopień imię i nazwiskoStanowisko przed mobilizacją
dowódcappłk dypl. Tadeusz Tabaczyńskikomendant CSP KOP
adiutantkpt. Kazimierz Grzybowski
kwatermistrzkpt. Feliks Cebulaoficer płatnik
oficer łącznościpor. Leon Jodkomłodszy oficer szkolnej kompanii łączności
oficer żywnościowypor. Tadeusz Suszycki
lekarzkpt. lek. dr Eustachy Kretowski
szef kancelariist. sierż Tabaka
Bataliony
dowódca I batalionumjr Stanisław Nowickizastępca komendanta CSP KOP
adiutantpor. rez. Zaremba
lekarzppor. rez. lek. Jerzy Klein
dowódca 1 kompaniikpt. Karol Janiurekadiutant CSP KOP
dowódca plutonupor. Józef Pakułamłodszy oficer 3 kompanii szkolnej
dowódca 2 kompaniipor. Stanisław Sokołowskimłodszy oficer 3 kompanii szkolnej
dowódca 3 kompaniipor. Władysław Sadowskimłodszy oficer 2 kompanii szkolnej
dowódca 1 kompanii ckmkpt. Antoni Kogutdowódca szkolnej kompanii km
dowódca II batalionumjr Emil Zawisza de Sulima[d]komendanta placu Osowiec
dowódca 4 kompaniikpt. Edward Łaskidowódca 1 kompanii szkolnej
dowódca plutonupor. Wacław Sobocińskimłodszy oficer szkolnej kompanii km
dowódca 5 kompaniipor. Władysław Grzegorskimłodszy oficer 2 kompanii szkolnej
dowódca 6 kompaniikpt. Adam Wawrzyniec Wisławski
dowódca 2 kompanii ckmkpt. Kazimierz Nejranowskimłodszy oficer szkolnej kompanii km
dowódca III batalionukpt. Jan Konopkadowódca 3 kompanii szkolnej
adiutantpor. Ewald Migulamłodszy oficer 2 kompanii szkolnej
oficer żywnościowyppor. rez. Franciszek Piekamiak
dowódca plutonu łącznościpor. rez. Goliński
dowódca 7 kompaniipor. Bronisław Zastawnymłodszy oficer 3 kompanii szkolnej
dowódca plutonuppor. rez. Zygmunt Wiland
dowódca plutonuppor. rez. Władysław Panów
dowódca plutonuppor. rez. Leja
dowódca 8 kompaniikpt. Wacław Schmidt
dowódca 9 kompaniikpt. Wacław Adamowicz
dowódca 3 kompanii ckmpor. Władysław Glinkamłodszy oficer 1 kompanii szkolnej
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernejkpt. Kazimierz Szternaldowódca 2 kompanii szkolnej
dowódca kompanii zwiadowczejpor. Hieronim Chalamońskimłodszy oficer 1 kompanii szkolnej
dowódca plutonu pionierówkpt. Tadeusz Jacynaoficer saperów CSP KOP
dowódca kompanii gospodarczejkpt. Witalis Karbaumdowódca kompanii administracyjnej

Uwagi

  1. Według Dymka - do Laskowca[7].
  2. Felicjan Majorkiewicz ocenia, że dowódca 135 pp ppłk Tadeusz Tabaczyński, informowany przez kpt. Władysława Raginisa za pomocą radiostacji RKD o narastającej groźbie pod Wizną, mógł wysłać pomoc obrońcom Wizny nie 10 września, a już 7 września kiedy to I/135 pp wycofał się z Grajewa na zachód od kompleksów lasów w rejonie Żabry[11].
  3. Według Dąbka 135 pp przekroczył Bug 26 września[14].
  4. Major Emil Zawisza za systematyczne nadużywanie alkoholu oraz czynną zniewagę dowódcy pułku w obecności podwładnych został zawieszony w czynnościach i oddany pod sąd polowy. Dowództwo II batalionu objął dotychczasowy dowódca 4 kompanii – kpt. Edward Łaski[13].

Przypisy

  1. a b c Prochwicz 2003 ↓, s. 113.
  2. Prochwicz 2003 ↓, s. 112.
  3. Kosztyła 1976 ↓, s. 168.
  4. a b c Dymek 1999 ↓, s. 83.
  5. Kosztyła 1976 ↓, s. 169.
  6. Majorkiewicz 1972 ↓, s. 59.
  7. a b Dymek 1999 ↓, s. 107.
  8. Relacje ↓, s. 38.
  9. a b c Majorkiewicz 1972 ↓, s. 60.
  10. a b Dymek 1999 ↓, s. 108.
  11. Majorkiewicz 1960 ↓, s. 250.
  12. a b Kosztyła 1976 ↓, s. 192.
  13. a b Prochwicz 2003 ↓, s. 266.
  14. a b c d e Dymek 1999 ↓, s. 124.
  15. Relacje ↓, s. 48.
  16. a b c d e f g Prochwicz 2003 ↓, s. 267.
  17. Prochwicz 2003 ↓, s. 362-364.

Bibliografia

  • Przemysław Dymek: Samodzielna Grupa Operacyjna „Narew” 1939 w polskiej historiografii wojskowej. Poznań: Wydawnictwo Sorus, 1999. ISBN 978-83-87133-54-2.
  • Zygmunt Kosztyła: Wrzesień 1939 roku na Białostocczyźnie. Warszawa: państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
  • Felicjan Majorkiewicz: Dane nam było przeżyć. Szkice historyczne, wspomnienia, materiały. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1972.
  • Felicjan Majorkiewicz. Działania Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” w kampanii wrześniowej 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 2, s. 214–263, 1960. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Kazimierz Pluta-Czachowski, Władysław Wujcik. Walki 18 Dywizji Piechoty w wojnie obronnej 1939 r. (od 1.9. do 10.9.). cz.I. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3, s. 143-182, 1985. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939 roku. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny "W", Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza "Ajaks" i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3
  • B.I.16. Relacje żołnierzy z kampanii wrześniowej 1939, Osowiec i Wizna. Instytut im. gen. Sikorskiego w Londynie. [dostęp 2019-01-20].

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Sgo narew 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Samodzielnej Grupy Operacyjnej Narew i wielkich jednostek niemieckich w pierwszych dniach września 1939
Major Stanisław Nowicki 1896 - 1964.jpg
Autor: Mariuszkruk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Major piechoty Wojska Polskiego (urodzony 6 czerwca 1896 w Oczesałach, zmarł 19 marca 1964 w Warszawie).
Bitwa wizna 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Wizną - 7 - 10.09.1939
Twierdza Osowiec. Monument.JPG
Autor: Henryk Borawski, Licencja: CC BY 3.0
Twierdza Osowiec. Monument