13 Batalion Celny

13 Batalion Celny
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1922

Tradycje
Rodowód

8/VI batalion wartowniczy

Dowódcy
Pierwszy

mjr Antoni Ratajski

Organizacja
Dyslokacja

Lubawa[1]

Formacja

Bataliony Celne

Podległość

Główna Komenda Batalionów Celnych
4 Brygada Celna
Ministerstwo Skarbu

Bataliony celne w czerwcu 1921.jpg

13 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 13 batalion celny powstał w granicach DOG Pomorze, a zorganizowano go na bazie 8/VI batalionu wartowniczego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[2]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych[3][4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[5]. Po sformowaniu dowództwo batalionu stacjonowało w Lubawie. Swoje kompanie batalion rozmieścił w Dusocinie, Uzdowie i Wojmie [6]. W lipcu sztaby kompanii zmieniły swoje miejsca postoju i na dzień 1 sierpnia 1921 stacjonowały w Radominie, Rozentalu, Rybnie i Działdowie[6]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 roku Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 2 i 4 kompanię do 13 batalionu celnego w Lubawie[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia[9].

14 marca 1922 roku o godzinie 12:00 13 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i niedługo potem rozwiązany[10].

Służba celna

17 maja 1921 roku Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 3 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od pepłówka (granica DOG Pomorze i DOG Warszawa) do szosy Mława – Niborg. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Lubawie[11].

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[12]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[13].

Sąsiednie bataliony

1 batalion celny w Chorzelach ⇔ 16 batalion celny w Nowem – VI 1921[14]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
mjr piech.Antoni Ratajski[a][1]V – IX 1921[6]
płkWładysław Eljaszewicz[1]od X 1921 – IV 1922[6]

Struktura organizacyjna

Ordre de Bataille 13 batalionu celnego w Lubawie
na dzień 1 sierpnia, 1 listopada 1921 i 1 kwietnia 1922[6]:
kompanie1. Radomino2. Rozental3. Działdowo4. Rybno
dowódcypor Izydor Pennerpor. Aleksander Czarnecki[b]por. Juliusz Niemczewskippor. Marian Jurkowski
por. Włodzimierz Chyczewski
placówkiWólkaCzerlinKramarzewoSzczepankowo
WonnaLubstynekWilamowoRumienica
JamielnikWiśniewoKrasnołąkaGutowo
RadominoKołodziejkiMalinowoGroszki
PustkiPomierkiChorapWądzyń Mały
BiałogóraGerłoszBiałutyWądzyń Duży
RodzoneZielkowoSzczuplin
KaczekKazaniceRapaty
Uzdowo

Uwagi

  1. ↑ Antoni Ratajski ur. 22 kwietnia 1881 w Brzeźnicy, w ówczesnym powiecie bielskim guberni grodzieńskiej[15]. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w 4/IX batalionie wartowniczym[16]. Na podstawie orzeczenia Oficerskiego Sądu Honorowego dla Oficerów Sztabowych Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze z 20 sierpnia 1921 prezydent RP 1 stycznia 1923 pozbawił go stopnia oficerskiego[17]. Później przywrócono mu stopień majora. W 1934, jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Konin. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VII. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[18]. Mieszkał w Koninie przy ul. Kościuszki 12[15]. Pracował jako nauczyciel[15]. Do marca 1940 pracował jako nauczyciel w szkole w Białej Panieńskiej. 21 czerwca 1938 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia[15]. Był odznaczony Krzyżem Zasługi[19].
  2. ↑ Nazwisko por. Aleksandra Czarneckiego widnieje na meldunku z 1 sierpnia 1921 roku.

Przypisy

  1. ↑ a b c Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
  2. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
  3. ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
  4. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
  5. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
  6. ↑ a b c d e OdeB batalionów celnych ↓, s. 13bc.
  7. ↑ Polak 1999 ↓, s. 18.
  8. ↑ Polak 1999 ↓, s. 19.
  9. ↑ Polak 1999 ↓, s. 20.
  10. ↑ Organizacja batalionów celnych ↓.
  11. ↑ Materiały dotyczące dyslokacji 3 bc ↓, s. 4.
  12. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
  13. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
  14. ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000 ↓.
  15. ↑ a b c d Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-07]..
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 595.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 17 stycznia 1923, s. 49.
  18. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 251, 983.
  19. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-07]..

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
  • Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
  • Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Formacje graniczne II Rzeczypospolitej
Straż Graniczna (1918–1919)
Wojskowa Straż Graniczna
Strzelcy Graniczni
Bataliony Wartownicze
Bataliony Etapowe
Bataliony Celne
brygady celne
bataliony celne

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Bataliony celne w czerwcu 1921.jpg
Rozmieszczenie Batalionów Celnych w czerwcu 1921 roku (I faza organizacji)