13 Pułk Artylerii Ciężkiej (1920)

13 pułk artylerii ciężkiej
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1920

Rozformowanie

1920

Tradycje
Kontynuacja

„pokojowy” 2 pac

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Napadówką
bitwa pod Zbarażem
Organizacja
Dyslokacja

Poznań

Rodzaj wojsk

artyleria

Podległość

13 Brygada Artylerii

13 pułk artylerii ciężkiej (13 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa[1]. Latem 1920 bateria zapasowa 13 pac stacjonowała w Poznaniu[a].

W celu zapewnienia wsparcia artylerii ogólnego działania, na mocy rozkazu z 31 marca 1920 z oddziałów artylerii Frontu Wołyńskiego sformowana została Grupa Rezerwowa Ciężkiej Artylerii NDWP. W jej skład wszedł między innymi sztab 13 pac, sztab jego I dywizjonu oraz 2 i 3 bateria artylerii[3].

Formowanie i działania I dywizjonu

Pod koniec 1918 rozpoczęto we Francji formowanie trzech baterii 1 pułku artylerii ciężkiej[4]. Po przetransportowaniu „Błękitnej Armii” z Francji do Polski, baterie zostały skierowane w rejon Łucka i Rafałówki. Tu przeszły chrzest bojowy. W czerwcu 1919 baterie przerzucono do Częstochowy. Stanowiły odwód Naczelnego Dowództwa na froncie przeciwniemieckim[5].

Działania detaszowanej 1 baterii

W sierpniu na front wschodni wyjechała1 bateria, a pozostałe baterie pozostawały w Częstochowie do końca 1919[6]. 1 bateria jako oddział detaszowany[6] swój pierwszy bój stoczyła dopiero 6 marca w rejonie Zwiahla. W rejonie przedmościa działała do końca miesiąca, by na początku kwietnia przejść w rejon Miropola[7]. Pod koniec maja odpierała natarcia kawalerii sowieckiej pod Lubarem, Awratynem i Lipowcem. Podczas obrony Napadówki, mimo całkowitego okrążenia, ogniem dział i broni ręcznej bateria odparła wszystkie natarcia utrzymując pozycje. Jednak na skutek ogólnej, niekorzystnej dla strony polskiej sytuacji na froncie, 1 bateria rozpoczęła odwrót. W czasie działań odwrotowych żołnierze utrzymali pełną karność. Mimo, że 7 lipca powtórnie została okrążona, wyszła z niego bez strat własnych[5][8]. Kolejne walki w działaniach opóźniających bateria toczyła między innymi pod Zbarażem i Załoźcem Starym. Jej przeciwnikiem była zazwyczaj kawaleria Budionnego. 24 sierpnia bateria dotarciu do Sichowa, skąd przewieziono ją do Rawy Ruskiej[9]. Tam została przezbrojona w armaty kal. 75 mm i stała się de facto baterią artylerii polowej. We wrześniu przerzucono ją do Równego, gdzie weszła w skład I/13 pułku artylerii ciężkiej[5].

Walki I dywizjonu

Na początku 1920 dywizjon bez 1 baterii przewieziony został z Częstochowy do Dubna, gdzie stał w odwodzie do 19 kwietnia[6]. Następnie skierowane zostały pod Kijów i tam zabezpieczał przeprawy na Dnieprze[9]. Baterie działały tu w sposób zdecentralizowany. Kilkakrotnie ogniem powstrzymały sowieckie ataki, zniszczono też okręt flotylli dnieprzańskiej. Po przerwaniu frontu przez armię konną Budionnego, obie baterie cofały się aż do Oleska. Stąd zostały przewiezione na front północny i walczyły w składzie 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. 4 lipca ruszyła wielka kontrofensywa wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego i baterie przeszły do działań opóźniających. Toczyły boje pod Krajskiem, Wołożynem i Wiszniewem[10]. Na stanowiskach ogniowych dochodziło do walki wręcz. 20 lipca osiągnięto linię Niemna i od tej pory baterie walczyły oddzielnie. 2 bateria zajęła stanowiska pod dworem Zelwiany, a 3 bateria blokowała ogniem przeprawy pod Mostami. W dniach 22−23 lipca 1 DLit.-Biał. walczyła w okrążeniu. Obie baterie walnie przyczyniły się do przełamania pierścienia okrążenia. Wielu artylerzystów zostało wyróżnionych za udział tych w walkach[11]. Cofając się nadal, walczono nad Nurcem, w rejonie Brańska, pod Ciechanowcem, by od 12 sierpnia walczyć na przedmościu Warszawy. 16 sierpni zostały wycofane na odpoczynek[12]. W końcu sierpnia 2. i 3 baterię przewieziono do Kowla, skąd marszem pieszym udały się do Równego, gdzie przybyły 27 września. Tu dołączyła do nich 1 bateria, a oddział został przemianowany na I/13 pac[13]. Wkrótce dywizjon przewieziony został do Dubna i przemianowany na 13 dywizjon artylerii ciężkiej[6]. 28 października 1921 dywizjon wszedł w skład nowo formowanego pokojowego 2 pułku artylerii ciezkiej jako jego II dywizjon. Do macierzystej jednostki dołączył jednak dopiero w 1922[14].

Żołnierze pułku/dywizjonu

Obsada personalna pułku[15][16]
StanowiskoStopień, imię i nazwisko
Dowódcapłk Antoni Aleksandrowicz (III-VI)[3]
mjr Jarosław Okulicz Kozaryn
Oficer łącznościpor. Jan Fulara
Lekarzmjr lek. Władysław Dowbor-Markiewicz
Lekarz wet.ppor. podlek. wet. Władysław Koeppe
mjr lek. wet. Tadeusz Kusz
kpt. lek. wet. Alojzy Goldenberg
Dowódca I dywizjonukpt. Karol Bein (V- VII)
por. Jan Fulara (VIII)
płk Antoni Aleksandrowicz (X)
Oficer 1 bateriipor. Fulara
Oficer 1 bateriippor. Feliks Hasiński (Hardy)
Oficer I dywizjonuppor. Cudek
Oficer I dywizjonuppor. Machmer †
Oficer I dywizjonupor. Bartoszewicz
Oficer I dywizjonuppor. Salomonowicz
Oficer I dywizjonuppor. Ihantowicz
Oficer I dywizjonukpt. Stępniewski
Oficer I dywizjonuppor. Scibor-Marchonicki
Oficer I dyonupor. Aleksander Wawryka
Dowódca II dywizjonumjr Roman Woli (V, VII)
Oficer dyonuppor. Tadeusz Berczyński († 29 V)

Uwagi

  1. Miejsce postoju baterii zapasowej uważane było za miejsca postoju jej macierzystego pułku[2].

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).