146 Pułk Piechoty (II RP)

146 Pułk Piechoty (146 pp) – rezerwowy oddział piechoty Wojska Polskiego.

Historia pułku

146 Pułk Piechoty nie występował w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Był rezerwową jednostką piechoty mobilizowaną na podstawie planu „W” na terenie Okręgu Korpusu Nr IV, w II rzucie mobilizacji powszechnej^[1]. Pułk był organiczną jednostką 44 Dywizji Piechoty Rezerwowej. Zgodnie z planem „W” mobilizacja II rzutu, w tym gros 44 DP rez. miała się rozpocząć siódmego dnia mobilizacji powszechnej („dzień X”)^[2]. 146 pułk piechoty rezerwowy mobilizowany był przez:

- 28 pp w Łodzi - dowództwo pułku, pododdziały pułkowe (kompanie: zwiadowcza, ppanc. typ II, gospodarcza, plutony: pionierów, pgaz., łączności), w terminie X+3,

- 25 pp w Piotrkowie - batalion I/146 pp w terminie X+3,

- Kadrę Zapasową Piechoty Piotrków - bataliony II/146 pp i III/146 pp oba w terminie X+3^[3].

Działania bojowe

Z uwagi na zagrożenie rejonu mobilizacji przez wyłom w obronie Armii "Łódź" i Armii "Kraków" przez niemieckie formacje pancerne, został przyspieszony termin mobilizacji jednostek 44 DP rez. z uwagi, na to od 3 września mobilizacja pułku została radykalnie przyspieszona. Ze względu na to, że nominalny dowódca 146 pp rez. ppłk J. Topczewski znajdował się jeszcze w Łodzi, dowództwo nad mobilizującymi się batalionami piechoty w Piotrkowie objął tymczasowo dowódca OZN 27 pp ppłk A. Pollak. Otrzymał on 3 września rozkaz obrony Piotrkowa siłami 146 pp rez. do czasu nadejścia 19 DP z Armii Odwodowej. Od 1 września koszary w miasto Piotrków były atakowane przez lotnictwo niemieckie. 4 września ppłk Pollak otrzymał rozkaz udania się z II i III batalionami pułku do rejonu koncentracji macierzystej 44 DP w lasach nadleśnictwa Brzeziny. 6 września ppłk Pollak dotarł do rejonu Tuszyna z II i III batalionami, w których były ubytki marszowe. I batalion wraz z 86 pp 19 DP 5 września bronił rejonu Piotrkowa^[4]. Zajmował on stanowiska w rejonie Witowa i cegielni w Piotrkowie ubezpieczając południowe skrzydło 86 pp^[5].

Podczas kampanii wrześniowej 15 września, dowódca Armii „Łódź” gen. Wiktor Thommée, który kierował obroną Twierdzy Modlin, skierował do Palmir - do tamtejszej składnicy amunicji - resztki 146 pułku (ok. 600 ludzi) wzmocnione kompanią z 13 pułku piechoty i 2 baterią 71 dywizjonu artylerii lekkiej oraz mniejszymi oddziałami. Po drodze ppłk Jan Topczewski przyłączył do tych sił napotkane oddziały z kadry Centrum Wyszkolenia Kawalerii i Centrum Wyszkolenia Artylerii.

Tak skompletowana załoga składnicy tworzyła „Grupę Palmiry” pod dowództwem płk. Juliana Skokowskiego, b. dowódcy piechoty dywizyjnej 25 Dywizji Piechoty.

Walka o składnicę zakończyła się niepowodzeniem. Podczas odwrotu, w bitwie pod Łomiankami, zginęli m.in. gen. M. Bołtuć, mjr J. Juniewicz, rtm. W. Zachoszcz. Ostatecznie na czele zdziesiątkowanych oddziałów stanął ppłk J. Topczewski, któremu udało się przebić z nimi do Warszawy.

Walki te zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem "PUSZCZA KAMPINOSKA 18 - 22 IX 1939".

Uznawany dotychczas przez część składających relacje o walkach w rejonie Rozprzy i Piotrkowa oraz piszących na ich podstawie opracowania, iż batalion kpt. Eustachiusza Marszałka był I batalionem 146 pp jest błędna. Błąd ten powielano przez wiele ubiegłych lat. Batalion ten został utworzony jako batalion improwizowany z nadwyżek mobilizacyjnych 74 Górnośląskiego pułku piechoty w Przygłowie koło Piotrkowa^[6]. Następnie został uzbrojony i doposażony w Ośrodku Zapasowym 7 DP w Piotrkowie w dniach 2-3 września 1939 roku. Skierowany do walki o miejscowość Rozprza w dniu 3 września 1939 roku^[7]. Zostanie opisany w artykule dot. 74 pp.

Organizacja i obsada personalna

Organizacja wojenna i obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku. W nawiasie podano nazwę jednostki mobilizującej.

Dowództwo 146 pp (28 pp)

• dowódca pułku - ppłk Artur Pollak (pokojowy zastępca dowódcy 27 pp)(do 6 IX 1939^[8] )
• dowódca pułku - ppłk piech. Jan Topczewski^[9][10]
• I adiutant - kpt. Stefan Michał Borkowski^[11]
• II adiutant - por. piech. Jan Juszkiewicz^[11]
• kwatermistrz - kpt. Bolesław Antoń^[11]

I batalion (25 pp)

• dowódca batalionu - mjr piech. Walerian Tumanowicz^[12]
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej - ppor. piech. Józef Kotlewski^[12]
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej - ppor. piech. Anastazy Łukjaniec^[12]
  • dowódca plutonu - ppor. piech. Józef Stanisławski^[13]
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej - ppor. Kowalewski^[14]

II batalion (Kadra Zapasowa Piechoty Piotrków)

• dowódca batalionu - kpt. Jan Ogórkiewicz

III batalion (Kadra Zapasowa Piechoty Piotrków)

• dowódca batalionu - mjr piech. Stanisław I Solecki

Pododdziały specjalne (28 pp)

• dowódca kompanii zwiadowczej - por. Józef Konstanty Tys^[11]
• dowódca plutonu łączności - por. Piotr Stefan Alfons Wojcieszewski^[11]

Przypisy

Bibliografia

• Jan Topczewski: Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku. W: 44 DP Rez. – 146 PP Rez. Sygn. B.I.47d [on-line]. IPMS, 1945-12-04. [dostęp 2017-12-24].
• Jan Juszkiewicz: Relacja z uczestnictwa w działaniach wojennych 1939 roku. W: 44 DP Rez. – 146 PP Rez. Sygn. B.I.47d [on-line]. IPMS, 1945-12-10. [dostęp 2017-12-24].
• Anastazy Łukjaniec: Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku. W: 44 DP Rez. – 146 PP Rez. Sygn. B.I.47d [on-line]. IPMS, 1940. [dostęp 2017-12-24].
• Józef Stanisławski: Sprawozdanie z kampanii 1939 roku. W: 44 DP Rez. – 146 PP Rez. Sygn. B.I.47d [on-line]. IPMS, 1945-11-07. [dostęp 2017-12-24].
• Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk, Kampania polska 1939 roku. Początek II wojny światowej, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2006, ISBN 83-7399-169-7.
• Czernielewski Konrad, Jarno Witold, Garnizon łódzki WP w latach 1918-1939; Toruń 2008, ss. 419, 462, 477, 528, 539.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Andrzej Wesołowski: Szczerców – Góry Borowskie 1939. Walki 30.Poleskiej Dywizji Piechoty i jej sąsiadów w dniach 3-6 września 1939 r.. Warszawa: Fundacja Polonia Militaris, 2006. ISBN 978-83-60619-15-5.
• Łukasz Politański: Rozprza – Jeżów 1939. Rozprza: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Trybunalskim, 2019. ISBN 978-83-953306-1-2.