150 Brygada Pancerna

150 Brygada Pancerna (niem. Panzer-Brigade 150) – związek taktyczny niemieckich sił zbrojnych podczas II wojny światowej, utworzony w celu dywersji na tyłach wojsk alianckich podczas ofensywy w Ardenach na przełomie 1944 i 1945. Brygadą dowodził SS-Obersturmbannführer Otto Skorzeny.

Wbrew obiegowej opinii, 150 Brygada Pancerna nie była jednostką Waffen-SS – składała się z żołnierzy wszystkich rodzajów sił zbrojnych oraz SS, jednakże operacyjnie podlegała 6 Armii Pancernej (podporządkowanej później Waffen-SS).

Geneza

Jednym z założeń spodziewanego sukcesu ofensywy w Ardenach była dywersja na tyłach alianckich wojsk, opatrzona kryptonimem „Greif” (Gryf). Dokonać jej mieli niemieccy żołnierze przebrani w amerykańskie mundury i wyposażeni w amerykański sprzęt i uzbrojenie (stanowiło to tym samym złamanie postanowień IV konwencji haskiej z 1907). Na ich czele stanął Otto Skorzeny, świeżo awansowany na Obersturmbannführera za operację „Panzerfaust” – 22 października 1944 Adolf Hitler osobiście mianował go dowódcą operacji. Wojska wydzielone do operacji „Greif” podzielono na dwa komponenty – działające na tyłach amerykańskich wojsk grupy sabotażystów i 150 Brygadę Pancerną, dowodzoną osobiście przez Skorzenego. Głównym zadaniem Brygady było jak najszybsze zdobycie przepraw na Mozie w miejscowościach Ama, Engis i Huy, jednocześnie wprowadzając zamęt wśród amerykańskiego dowództwa.

Formowanie 150 Brygady rozpoczęto w listopadzie 1944, rekrutacja (około 1000 żołnierzy z Heer, około 800 z Luftwaffe, około 500 z Waffen-SS i około 200 z Kriegsmarine) i szkolenie żołnierzy w bawarskiej miejscowości Grafenwöhr zajęło łącznie 5–6 tygodni, co w ówczesnych warunkach armii niemieckiej już stanowiło znaczny sukces. O wiele gorzej przebiegało wyposażanie Brygady: w niemieckich zapasach nie było wystarczającej ilości zdobycznego sprzętu dla całej brygady. Ostatecznie przydzielono jej zaledwie dwa czołgi M4 Sherman (z czego tylko jeden był sprawny), 10 wozów pancernych, 28 jeepów i 30 moździerzy oraz dział przeciwpancernych (całą, znikomą liczbę amerykańskiej broni ręcznej przekazano dywersantom), resztę uzbrojenia stanowił sprzęt niemiecki, ucharakteryzowany na aliancki – w tym m.in. czołgi PzKpfw V Panther udające amerykańskie niszczyciele czołgów M10 Wolverine.

Działania

Do połowy grudnia 1944 Brygada została przetransportowana w rejon granicy niemiecko-belgijskiej. 14 grudnia ześrodkowała się w rejonie Münsterreifel, skąd 16 grudnia ruszyła w kierunku alianckich pozycji, powoli posuwając się za jednostkami prawego skrzydła 6 Armii Pancernej. Będący na jego czele I Korpus Pancerny SS nie zdołał przebić się przez amerykańskie pozycje i otworzyć drogę ku Mozie dla 150 Brygady Pancernej.

Zniszczony czołg PzKpfw V Panther Ausf. G, ucharakteryzowany na niszczyciel czołgów M10 Wolverine

Z związku z tym Skorzeny zwrócił się do dowódcy 6 Armii Pancernej SS-Oberstgruppenführera Josefa Dietricha o użycie jego Brygady jako zwykłej jednostki frontowej, gdyż wskutek silnego oporu sił amerykańskich, który nie pozwolił na przerwanie frontu i wejście na tyły alianckie, rajd dywersyjny stracił sens. Dietrich rozkazał 150 Brygadzie Pancernej marsz w kierunku miejscowości Malmedy, którą miała zdobyć z wykorzystaniem elementu zaskoczenia, wynikającego z jej unikatowego wyposażenia. 150 Brygada Pancerna ruszyła 20 grudnia. W tym samym czasie wydzielony zespół rozpoznawczy wykonywał zwiad w okolicy Malmedy, w trakcie którego jeden z jego żołnierzy został wzięty do niewoli i prawdopodobnie przekazał Amerykanom informacje o planowanym ataku. Pozwoliło to obsadzającym Malmedy 120 Pułkowi Piechoty i 291 Batalionowi Saperów na odpowiednie przygotowanie pozycji obronnych.

Rankiem 21 grudnia 150 Brygada uderzyła na Malmedy z rejonu Baugnez i Ligneuville. Niemcom nie udało się zaskoczyć obrońców i wywiązały się zacięte walki. Podczas dwudniowych bojów 120 Pułk Piechoty odparł wszystkie natarcia Brygady, która utraciła większość sprzętu bojowego (w tym wszystkie Pantery, zniszczone pociskami z bazook), co było wynikiem uderzenia zbyt słabymi siłami pozbawionymi wsparcia artylerii. Niemcy ponieśli wysokie straty (ranny został także Skorzeny) i zalegli na podejściach do miasta. Od 23 do 25 grudnia amerykańskie lotnictwo bombardowało obrońców, jednakże osłabiona 150 Brygada Pancerna nie była w stanie tego wykorzystać i przez kilka kolejnych dni zajmowała pozycje obronne. 28 grudnia została zluzowana przez 18 Dywizję Grenadierów Ludowych z LXVI Korpusu Armijnego i wycofana na tyły, gdzie została rozwiązana.

Ostatecznie 150 Brygada Pancerna nie wypełniła żadnego z postawionych przed nią celów – jako jednostka dywersyjna nie zdobyła przepraw na Mozie, a jako jednostka frontowa nie opanowała Malmedy.

Organizacja

Otto Skorzeny (jeszcze jako SS-Sturmbannführer)

Dowódcami 150 Brygady Pancernej byli:

• Oberstleutnant Hermann Wulf od listopada do 14 grudnia 1944
• SS-Obersturmbannführer Otto Skorzeny od 14 grudnia 1944 do stycznia 1945

Ordre de Bataille:

• Dowództwo i sztab 150 Brygady Pancernej
  • Grupa Bojowa X – SS-Obersturmbannführer Willi Hardieck, następnie SS-Hauptsturmführer Adrian von Fölkersam
    • 3 kompanie piechoty
    • 2 plutony piechoty zmotoryzowanej
    • 2 plutony przeciwpancerne
    • 2 plutony moździerzy
    • pluton inżynieryjny
    • pluton łączności
  • Grupa Bojowa Y – Hauptmann Scherff
    • 3 kompanie piechoty
    • 2 plutony piechoty zmotoryzowanej
    • 2 plutony przeciwpancerne
    • 2 plutony moździerzy
    • pluton inżynieryjny
    • pluton łączności
  • Grupa Bojowa Z – Oberstleutnant Wolf
    • 3 kompanie piechoty
    • 2 plutony piechoty zmotoryzowanej
    • 2 plutony przeciwpancerne
    • 2 plutony moździerzy
    • pluton inżynieryjny
    • pluton łączności

Łącznie 150 Brygada Pancerna liczyła 2676 żołnierzy, w tym:

• 90 oficerów,
• 448 podoficerów,
• 2138 szeregowych.

(c) Bundesarchiv, Bild 183-J28475 / Pospesch / CC-BY-SA 3.0

Działo pancerne StuG III, w tle transporter opancerzony M3 Halftrack

Na jej wyposażeniu znajdował się następujący sprzęt:

• produkcji amerykańskiej:
  • 2 czołgi M4 Sherman (1 sprawny, 1 w naprawie),
  • 6 transporterów opancerzonych M3 Halftrack,
  • 4 samochody pancerne M8 Greyhound,
  • 28 jeepów,
  • 9 ciężarówek,
  • 21 motocykli;
• produkcji niemieckiej:
  • 5 czołgów PzKpfw V Panther,
  • 5 dział pancernych StuG III,
  • 6 transporterów opancerzonych Sd.Kfz.251,
  • 4 transportery opancerzone Sd.Kfz.250,
  • 6 samochodów pancernych Sd.Kfz.234,
  • 51 samochodów cywilnych,
  • 127 ciężarówek,
  • 55 motocykli;

Żołnierze wyposażeni byli w:

• 226 lkm-ów,
• 31 ckm-ów,
• 24 amerykańskie moździerze kalibru 4.2 cale,
• 24 niemieckie moździerze kalibru 8 cm,
• 5 amerykańskich dział przeciwpancernych kalibru 3 cale,
• 14 amerykańskich dział przeciwpancernych kalibru 57 mm.

Bibliografia

• Norbert Bączyk: Ardeny 1944-1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2004. ISBN 83-11-09842-5.
• Leszek Kryczka: Ardeny. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair, 1996. ISBN 83-86217-25-1.
• Marcus Wendel: Axis History Factbook - Panzer-Brigade 150. [dostęp 2012-08-31]. (ang.).