15 Pułk Ułanów Poznańskich

15 Pułk Ułanów
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 15 puł
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Poznańskich

Tradycje
Święto

23 kwietnia[1][a]

Nadanie sztandaru

29 lipca 1919

Rodowód

Pułk Jazdy Poznańskiej
1 Pułk Strzelców Konnych Wielkopolskich

Kontynuacja

15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej
15 batalion Ułanów Poznańskich (17 BZ)

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Kazimierz Ciążyński

Ostatni

mjr Kazimierz Chłapowski

Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Małymi Gajanami (7 VIII 1919)
bitwa pod Słobodą (8–9 VIII 1919)
bitwa pod Bobrujskiem (28 VIII–3 IX 1919)
bitwa pod Luboniczami (2 IX 1919)
bitwa pod Szaciłkami (9–22 IV 1920)
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Poznań

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

Kawaleria

Podległość

14 Wielkopolska Dywizja Piechoty
Wielkopolska Brygada Kawalerii

Odznaczenia
Ag virtuti.jpg
Tereny działań pułku w latach 1919-1920
Kurtka kaprala 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich

15 Pułk Ułanów Poznańskich (15 puł.) – oddział kawalerii Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

Tradycje

15 Pułk Ułanów po raz pierwszy pojawił się w składzie Armii Księstwa Warszawskiego. Następnie w powstaniu listopadowym uczestniczył w walkach Pułk Jazdy Poznańskiej składający się z ochotników pochodzących z ziem zaboru pruskiego.

Formowanie

Następny oddział ułanów nawiązujący do tradycji poznańskiej kawalerii powstał 30 grudnia 1918 podczas powstania wielkopolskiego pod komendą ppor. Kazimierza Ciążyńskiego, jako „Konni Strzelcy Straży Poznania”, a jako barwy proporczyka przyjął biel i czerwień. 14 stycznia 1919 tymczasowym komendantem konnych strzelców mianowany został ppor. Józef Lossow. Kawalerzyści złożyli przysięgę 26 stycznia 1919.

29 stycznia 1919 1. pułk strzelców konnych wielkopolskich otrzymał nazwę „1 pułk ułanów Wielkopolskich”[3]. Dwa dni później płk Aleksander Pajewski został zatwierdzony na stanowisku dowódcy pułku[4].

W styczniu 1920, po scaleniu Armii Wielkopolskiej z armią w kraju, pułk otrzymał nazwę „15 pułk ułanów Wielkopolskich”. W lipcu 1920 szwadron zapasowy 15 puł wystawił 1. szwadron 115 pułku ułanów wielkopolskich oraz „1-y ochotniczy pułk jazdy wielkopolskiej Nr. 215”, który później został przemianowany na 26 pułk ułanów wielkopolskich.

5 sierpnia 1920 na wniosek prezydenta Poznania Jarogniewa Drwęskiego pułk otrzymał nazwę „15 pułk ułanów poznańskich”. 22 października 1927 staraniem władz miasta i dowództwa pułku odsłonięto przy ul. Ludgardy w Poznaniu Pomnik Ułanów Poznańskich autorstwa Mieczysława Lubelskiego i Adama Ballenstaeda. Przedstawia on ułana, który jako święty Jerzy, godzi lancą w smoka.

Pułk w walce o granice

W nocy z 5 na 6 stycznia 1919 szwadron konnych strzelców pod dowództwem ppor. Kazimierza Ciążyńskiego wziął udział w opanowaniu lotniska Ławica w Poznaniu. W nocy z 9 na 10 stycznia 1919 szwadron ppor. Ciążyńskiego przewieziony został do Gniezna, a w dniu 11 stycznia wziął udział w walkach o Szubin. W następnych miesiącach służył na różnych odcinkach frontu powstańczego

1 sierpnia 1919 Pułk wyruszył na front litewsko-białoruski w ramach 14 Dywizji Piechoty. Jego szlak bojowy prowadził przez: Mołodeczno, Małe Gajany, Mińsk, Ihumeń, Bochuczewicze i Bobrujsk, który został zdobyty 28 sierpnia. Bobrujsk stał się bazą wypadów pułku podczas walk nad Berezyną i na Polesiu do maja 1920. W tym okresie żołnierze dorobili się u bolszewików przydomku rogate, czerwone czorty (czerwony to kolor otoku rogatywek). W tym okresie Pułkiem dowodził ppłk Władysław Anders. W maju 1920 brał udział w zatrzymaniu ofensywy radzieckiej 16 Armii biorąc do niewoli znaczą część żołnierzy nieprzyjacielskiej brygady kawalerii.

  • w lipcu 1920 wskutek radzieckiej ofensywy wojska polskie zostały zmuszone do odwrotu. Pułk osłaniał odwrót swojej macierzystej dywizji. Podczas walk pod Iwachnowiczami 29 lipca ranny został dowódca – ppłk Anders. Podczas kontrofensywy polskiej 16 sierpnia Pułk przełamał obronę radziecką pod Maciejowicami.
  • Kolejne walki stoczył podczas Bitwy nad Niemnem. Następnie w drugiej połowie września 1920 kawalerzyści walczyli pod Międzyrzeczem, Zelwą i Snowami, a ostatnią miejscowością jaką zajęli żołnierze był Mińsk[b], z którego wycofano się na zachód po podpisaniu zawieszenia broni.

2 stycznia 1921 pułk wycofano z frontu, a następnie pociągami przewieziono do Poznania[5].

Mapy walk pułku

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[6][7]
ppłk SG Władysław Anderspor. Jerzy Andersplut. Stanisław Bartz
plut. Władysław Biegańskipor. Witold Boreyszapor. Czesław Buszkiewicz
ppor. Kazimierz Józef Chłapowskist. uł. Stanisław Ciechowskipor. Janusz Czarnecki
kpt. Franciszek Ćwiertniaplut. Edmund Dachterauł. Stanisław Dobienżański
wachm. Jan Dominiak (Dominik)ppor. Jerzy Dzwonkowskippor. Ludomir Frezer
por. Stanisław Gauzakpr. Ignacy Górskikpr. Stanisław Gościński
wachm. Wojciech Grocholskiuł. Tomasz Grzędawachm. Stanisław Grzeliński
kpr. Antoni Janczewskiplut. Jan Jankowiakwachm. Franciszek Kaczmarek
uł. Emil Kalkowskirtm. Kazimierz Kalksteinpor. Janusz Kapuściński
wachm. Bronisław Kluczykuł. Jan Kozłowskiplut. Bolesław Krajewski
kpr. Leon Kramarczykrtm. Jerzy Kubickist. uł. Jan Lis
st. uł. Leon Madajkpr. Jan Majchrzyckiplut. Andrzej Majda
ppor. Wacław Mańkowskist. uł. Franciszek Michalskipor. Michał Mycielski
wachm. Kazimierz Nowakowskiplut. Marceli Nowickiuł. Stefan Pacholski
wachm. szt. Aleksander Paisert nr 3998st. uł. Franciszek Paluszkiewiczppor. Witold Pluciński
ppor. Mieczysław Poniatowskiplut. Marian Przędzikrtm. Andrzej Rojewski
rtm. Leon Schmidt-Borudzkipor. Adam Sicińskist. uł. Michał Skarbecki
rtm Jerzy Skrzydlewskiuł. Ignacy Sobczakwachm. Jan Sołtysiak
wachm. Roman Stepczyńskiwachm. Jan Sułkowskirtm. Albert Traeger
por. Antoni Tuncelmannwachm. Andrzej Wiśniewskist. uł. Michał Zwiernik

Pułk w okresie pokoju

Wielkopolska BK w 1938.jpg
Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje Orderem Virtuti Militari oficerów 15 puł. Stoją od prawej porucznicy: Siciński, Gauza i Czarnecki.
Zawody jeździeckie o mistrzostwo DOK VII w Poznaniu 1927. Zwycięska ekipa 15 puł – z nagrodą stoi płk Rudolf Dreszer.
Delegacja 15 puł. na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego; 21 marca 1934.
Zawody jeździeckie o mistrzostwo armii w Białymstoku w sierpniu 1937. Zdobywcy II miejsca – ekipa 15 puł.
Święto 15 puł. w Poznaniu 1937 – defilada oddziału kawalerii z lancami.

5 i 6 stycznia 1921 transporty pułku przybyły z frontu do Poznania[5]. 16 stycznia 1921, po mszy polowej na Błoniach Grunwaldzkich, pułk razem z oddziałami 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty przedefilował przez Poznań[8].

W sobotę 23 kwietnia 1921 na Błoniach Grunwaldzkich odbyła się uroczystość dekoracji Orderem Virtuti Militari sztandaru pułku, a następnie oficerów i żołnierzy przez Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza marszałka Józefa Piłsudskiego[9][10]. Dzień 23 kwietnia pułk postanowił święcić jako doroczne święto pułkowe[9]. 19 maja 1927 minister spraw wojskowych rozkazem G.M. 3604 I. ustalił i zatwierdził dzień 23 kwietnia jako datę święta pułkowego[11].

Od początku istnienia pułk zajmował koszary pruskiego 1 pułku Królewskich Strzelców Konnych przy ulicy Grunwaldzkiej 24/26 (do 1919 ulica Augusty-Wiktorii). Ponadto zajmował obiekty przy ulicy Marcelińskiej 13. W drugim półroczu 1938 oddział przejął koszary 7 pułku strzelców konnych wielkopolskich przy ulicy Grunwaldzkiej 30 oraz zaczął korzystać z magazynów paszowych tego pułku przy ulicy Taborowej.

Zgodnie z rozkazem ministra spraw wojskowych O.V. L 33035 E z 1925 r. przy pułku stacjonował 3 szwadron samochodów pancernych.

5 sierpnia 1930 Minister Spraw Wojskowych nadał koszarom pułku przy ulicy Grunwaldzkiej nazwę „Koszary imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego”[12] (zob. kult Józefa Piłsudskiego).

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[13][c]
StanowiskoStopień, imię i nazwisko
dowódca pułkuppłk Tadeusz Mikke
I zastępca dowódcyppłk dypl. Włodzimierz Bronisław Peucker
adiutantpor. Szymon Bolesław Skorupski[d]
naczelny lekarz medycynykpt. lek. dr Edward Gorzkowski
starszy lekarz weterynariimjr lek. wet. Albin Kazimierz Ziemecki
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)mjr Julian Jerzy Fischer-Drauenegg
oficer mobilizacyjnyrtm. Zygmunt Jerzy Dobrzański
zastępca oficera mobilizacyjnegortm. Władysław Józef Mackiewicz
oficer administracyjno-materiałowyrtm. Władysław Alojzy Braunek
dowódca szwadronu gospodarczegopor. Szymon Bolesław Skorupski
oficer gospodarczypor. int. Piotr Paciorek
oficer żywnościowychor. Marceli Nowicki
dowódca plutonu łącznościpor. Bogdan Władysław Lubierski
dowódca plutonu kolarzypor. Roman Rożałowski
dowódca plutonu ppanc.ppor. Maciej Prószyński
dowódca 1 szwadronurtm. dypl. Sławomir Zarzycki
dowódca plutonupor. Sergiusz Wieżański
dowódca plutonuppor. Wacław Zieliński
dowódca 2 szwadronup.o. por. Stanisław Jerzy Gardulski
dowódca plutonupor. Zbigniew Witold Marcin Barański
dowódca plutonuppor. Jerzy Filip Karol Siarkiewicz
dowódca 3 szwadronurtm. Czesław Małachowski
dowódca plutonupor. Mieczysław Ludwik Cezary Bukowski
dowódca 4 szwadronumjr Władysław Bobiński
dowódca plutonuppor. Jerzy Wincenty Kozierowski
dowódca plutonuppor. Zygmunt Mikołaj Twardowski
dowódca szwadronu kmrtm. Jan Brodzki
dowódca plutonupor. Marian Łukowski
dowódca plutonupor. Roman Bamburski
dowódca szwadronu zapasowegomjr Kazimierz Józef Chłapowski
zastępca dowódcyrtm. kontr. Michał Kwaliaszwili
na kursiertm. Bronisław Buszkiewicz
na kursiertm. adm. (kaw.) Alfred Swirtun
na kursiepor. Józef Dymitr Haraszewski

Pułk w kampanii wrześniowej

W kampanii wrześniowej pułk wziął udział w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii wchodzącej w skład Armii „Poznań”.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Dowództwo
dowódca pułkuppłk Tadeusz Mikke
I zastępca dowódcymjr Kazimierz Józef Chłapowski
kwatermistrzrtm. Władysław Braunek
adiutantpor. Szymon Bolesław Skorupski
oficer ordynansowypor. rez. Andrzej Niegolewski
oficer informacyjnypor. rez. Stanisław Kościelski
oficer bronippor. rez. Stefan Kaczmarek
oficer żywnościowychor. Marceli Nowicki
płatnikppor. rez. Adam Glabisz
dowódca taboru bojowegopor. rez. Witold Prus-Głowacki
lekarzkpt. lek. dr Edward Gorzkowski
lekarz weterynariippor. lek. wet. Euzebiusz Małecki
kapelankpl. rez. ks. Marian Konopiński
szef kancelarii pułkuwachm.Stefan Dąbrowski
dowódca plutonu łącznoscipor. Bohdan Lubierski
plut. pchor. Maciej Rembowski
dowódca plutonu ppanc.ppor. Maciej Prószyński (poległ 14 IX pod Młogoszynem),
wachm. Antoni Oleniczak
1 szwadron
dowódcapor. Stanisław Jerzy Gardulski
dowódca I plutonuppor. Sergiusz Wieżański
dowódca II plutonuppor. Wacław Zieliński
dowódca III plutonuppor. rez. Jan Maliszewski
szef szwadronust. wachm. Józef Filipiak
2 szwadron
dowódcartm. Władysław Józef Mackiewicz
dowódca I plutonuppor. Jerzy Siarkiewicz
dowódca II plutonupor. rez. Józef Klonowski
dowódca III plutonuppor. rez. Zygmunt Józef Kęszycki
szef szwadronust. wachm. Walenty Smektała
3 szwadron
dowódcartm. Czesław Małachowski
dowódca I plutonupor. Roman Rożałowski
dowódca II plutonuppor. rez. Witold Szczęśniewski
dowódca III plutonuppor. rez. Zygmunt Rusiecki
szef szwadronust. wachm. Stefan Stepczyński
4 szwadron
dowódcartm. Bronisław Buszkiewicz
dowódca I plutonuppor. Zygmunt Twardowski
dowódca II plutonuppor. rez. Brunon Henryk Stroiński
dowódca III plutonuppor. rez. Andrzej Wiewiórowski
szef szwadronuwachm. Antoni Michalczyk
szwadron ciężkich karabinów maszynowych
dowódcartm. Jan Brodzki
dowódca I plutonupor. Marian Łukowski
dowódca II plutonupor. rez. Aleksander Józef Lossow
dowódca III plutonuppor. Mieczysław Tarnopolski
wachm. Ignacy Bandosz
szef szwadronust. wachm. Alojzy Jaeger
szwadron kolarzy
dowódcapor. Przemysław Czarnocki
dowódca I plutonuppor. rez. Jan Trzciński
dowódca II plutonuppor. rez. Adolf Liebich
dowódca III plutonupchor. rez. Zygmunt Warczygłowa
szwadron gospodarczy
dowódca szwadronupor. rez. Krzysztof Wize
szef szwadronuchor. Wojciech Grocholski

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939
ppłk Mikke Tadeuszmjr Chłapowski Kazimierz Józefrtm. Braunek Władysław
rtm. Brodzki Janrtm. Bukowski Zbigniewrtm. Buszkiewicz Bronisław
rtm. Kwałiaszwiii Michałrtm. Mackiewicz Władysławrtm. Skorupski Szymon
kpt. Gorzkowski Edwardpor. Barański Zbigniewpor. Dunin Antoni
por. Gardulski Stanisławpor. Lubierski Bohdanpor. Łukowski Marian
por. Niegołewski Andrzejpor. Rożałowski Romanppor. Maliszewski Jan
ppor. Okinczyc Leonppor. Prószyński Maciejppor. Rusiecki Zygmunt
ppor. Trzciński Janppor. Twardowski Zygmuntppor. Wiewiórowski Andrzej
ppor. Wieżański Janppor. Zieliński Wacławpchor. Wojciech Górny
pchor. Glabisz Andrzejst. wachm. Jaeger Alojzyst. wachm Michalczyk Antoni
st. wachm. Grzeszczyk Franciszekst. wachm. Olejniczak Antonist. wachm. Radecki Franciszek
kpr. Kowalski Franciszekkpr. Socha Franciszekst. uł. Bartkowiak Bronisław
st. uł. Krzyśko Czesławst. uł. Wyrwas Ignacyuł. Gracz Feliks
uł. Kiszka Jan

W Polskich Siłach Zbrojnych

Symbole pułkowe

Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje Orderem Virtuti Militari sztandar 15 puł; kwiecień 1921

Sztandar

29 lipca 1919 roku na Błoniach Grunwaldzkich w Poznaniu generał Józef Dowbor-Muśnicki wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez poznanianki z „Ogniska Żołnierza Polskiego”. Był to sztandar nieprzepisowy, nowego pułk nie otrzymał. Order wojenny Virtuti Militari zawiesił na sztandarze marszałek Józef Piłsudski na Błoniach Grunwaldzkich 22 kwietnia 1921[15].

Odznaka pamiątkowa

7 czerwca 1930 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził regulamin odznaki pamiątkowej 15 pułku ułanów[16]. Odznaka o wymiarach 36x34 mm ma kształt srebrnego orła trzymającego w szponach szablę, a w dziobie rozwiniętą emaliowaną wstążkę Orderu Virtuti Militari. Orzeł okolony jest pozłacanym wieńcem laurowym, przepasany po przekątnej proporcami w barwach biało-pąsowych (od 1927 roku – biało-szkarłatnych). Na wieńcu wpisana data wybuchu powstania wielkopolskiego „1918 27 XII”. Odznaka oficerska – dwuczęściowa, wykonana w tombaku, srebrzona i emaliowana. Autorem projektu odznaki był Jarema Zapolski, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy[17]

Barwy

ProporczykOpis[18]
Prop 2 15pul.pngproporczyk używany w 1920 – biało-pąsowy[19]
Prop 15pul.pngod 1927 proporczyk biało-szkarłatny[20]
Prop dow 15pul.pngproporczyk dowództwa w 1939
Prop 1szw 15pul.pngproporczyk 1 szwadronu w 1939
Prop 2szw 15pul.pngproporczyk 2 szwadronu w 1939
Prop 3szw 15pul.pngproporczyk 3 szwadronu w 1939
Prop 4szw 15pul.pngproporczyk 4 szwadronu w 1939
Prop 5szwckm 15pul.pngproporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
Prop plutlaczn 15pul.pngproporczyk plutonu łączności w 1939
InneOpis
Otok szkarłatny.pngNa czapce rogatywceotok szkarłatny[21]
Spod 15pul.pngSzasery ciemnogranatowe, lampasy szkarłatne, wypustka szkarłatna[22]
Lap ul IIRP.png„Łapka” (do 1921[e]) – karmazynowa[f]
Żurawiejki

Poznańscy ułani

Święto Narodowe Trzeciego Maja w Poznaniu w 1936 r. Defilują oddziały 15 puł; w górze samoloty 3 plot
Dowódcy pułku[24]
  • ppor.[g] Kazimierz Ciążyński (30 XII 1918 do 14 I 1919)
  • ppor.[h] Józef Lossow (14 do 29 I 1919)
  • ppłk Aleksander Pajewski (31 I do 23 IV 1919)
  • ppłk Władysław Anders (23 IV 1919 do końca IX 1921)
  • płk Gwido Poten (od IX 1921 do 5 VI 1924)
  • płk Stanisław Grzmot-Skotnicki (5 VI 1924 do 11 VIII 1927)
  • płk Rudolf Dreszer (15 VIII 1927 do X 1931)
  • ppłk Konrad Zembrzuski (30 III 1932 do 3 VI 1938)
  • ppłk kaw. Tadeusz Mikke (p.o. 13 VII 1937 – 2 IV 1938 i dowódca 10 VI 1938 – †12 IX 1939)
  • mjr kaw. Kazimierz Józef Chłapowski (12-28 IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
II zastępcy dowódcy pułku – kwatermistrzowie

Żołnierze 15 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[29] oraz Muzeum Katyńskie[30][i][j].

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Bąkowski-Jaxa Jerzyporucznik rezerwyprawniksąd grodzki w TczewieKatyń
Kosiłowicz Zygmunt[33]porucznik lekarzżołnierz zawodowyKatyń
Kubicki Władysławpodporucznik rezerwyKatyń
Swirtun Alfred[34]rotmistrzżołnierz zawodowy(e)Charków
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona lewa)
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona prawa)

Pamięć o pułku

Tradycje pułku kultywowała 15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej. Po jej rozwiązaniu czyni to 15 batalion Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa z 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej

Imię 15 pułku Ułanów Poznańskich noszą:

  • Szkoła Podstawowa nr 77 w Poznaniu (wcześniej im. Pawła Findera) mieszcząca się u zbiegu ulic Dmowskiego i Hetmańskiej[35]
  • 33 Kawaleryjska Drużyna Harcerska z Mosiny
  • 64 Poznańska Drużyna Harcerska
  • Prywatne Liceum Ogólnokształcące w Luboniu (nosi imię Zbigniewa Kiedacza, jednego z dowódców pułku)
  • V Szczep Drużyn Harcerskich i Zuchowych w Hufcu Poznań-Wilda
  • 7. Drużyna Harcerska w Hufcu Warszawa, Wielka Brytania
  • Szkoła Podstawowa im. 15 Pułku Ułanów Poznańskich w Zespole Szkół w Krośnie (Krosno to wieś blisko Poznania i Mosiny)
  • aleja w Parku Cytadela[36], dawniej nazywana aleją Republik

W Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu wystawiony jest częściowo zniszczony podczas II wojny światowej i zrekonstruowany w 1967 roku sztandar pułku[35].

W kościele pw św. Michała w Poznaniu znajdują się odsłonięte we wrześniu 1986 tablice upamiętniające Zbigniewa Kiedacza i Tadeusza Mikke oraz odsłonięte 28 kwietnia 1971 roku tablice upamiętniające innych żołnierzy 15 Pułku Ułanów Poznańskich[37].

W 1996 staraniem Towarzystwa byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich (powstało w 1991 w Poznaniu) i działającego na emigracji od 1946 początkowo we Włoszech, a później w Londynie Koła Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa nadano numer 15 Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Pancernej, a jej 1 batalion czołgów otrzymał barwy pułkowego proporczyka 15 pułku Ułanów Poznańskich. Po rozformowaniu 15 WBKP tradycje pułku i jego barwy przejął 3 batalion 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej, otrzymując nazwę wyróżniającą 15 batalionu Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa (decyzja Ministra Obrony Narodowej 171/MON z dnia 12 maja 2006). W barwach 15 pułku występuje także Ochotniczy Reprezentacyjny Oddział Ułanów Miasta Poznania oraz Reprezentacyjny Oddział Kawalerii Towarzystwa byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich.

Uwagi

  1. Na pamiątkę dekoracji sztandaru orderem VM[2].
  2. „Zarys Historji Wojennej 15-go Pułku Ułanów Poznańskich” (patrz bibliografia) str. 42 ... Pułk utworzył obsadzony mocnymi placówkami przyczółek mostowy, mając w pozycji baterię i zanocował w Krupicy. Na drugi dzień, 16 października rano, dowódca pułku wyznaczył dywizjon w składzie 2-go i 4-go szwadronów, pół szwadronu karabinów maszynowych i plutonu artylerii pod dowództwem porucznika Czarneckiego z zadaniem forsownego marszu naprzód i przecięcia toru kolejowego Mińsk – Bobrujsk w okolicy stacji Michanowicze. Chodziło o odcięcie nieprzyjacielowi (tak jest w oryginale) wycofującemu się z Mińska, zajętego już w tym czasie przez 55-y pułk piechoty. Pod Karolinką dywizjon został wstrzymany ogniem nieprzyjaciela, dopiero gdy szwadrony przeszły do natarcia nieprzyjaciel opuścił zajmowane stanowiska. W tej chwili nadjechał goniec ze sztabu pułku z rozkazem zaprzestania walki, ponieważ zostało nakazane zawieszenia broni.
  3. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[14].
  4. por. Szymon Bolesław Skorupski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
  5. W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  6. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[23].
  7. Awansowany porucznikiem 30 marca 1919.
  8. Awansowany porucznikiem 4 kwietnia 1919.
  9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[31].
  10. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[32].

Przypisy

  1. Smaczny 1989 ↓, s. 179-182.
  2. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 25.
  3. Rozkaz dzienny Nr 25 głównodowodzącego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z dnia 29 stycznia 1919 roku.
  4. Rozkaz dzienny Nr 27 głównodowodzącego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z dnia 31 stycznia 1919 roku.
  5. a b Czarnecki 1929 ↓, s. 41.
  6. Czarnecki 1929 ↓, s. 46-47.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 16 lipca 1921 roku, s. 1149-1150.
  8. Czarnecki 1929 ↓, s. 43.
  9. a b Czarnecki 1929 ↓, s. 44.
  10. Naczelnik Państwa w Poznaniu. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 93 z 24 kwietnia 1921. 
  11. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927, poz. 174.
  12. Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 25 z 05.08.1930 r. poz. 294.
  13. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 699–700.
  14. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  15. Satora 1990 ↓, s. 223.
  16. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 17 z 7 czerwca 1930 roku, poz. 203.
  17. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 188-191.
  18. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  19. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz.636
  20. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268
  21. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz.66
  22. Smaczny 1989 ↓, s. 377.
  23. Żygulski (jun.) 1988 ↓, s. 116.
  24. Według M. Rezler, Dowódcy 15 Pułku Ułanów Poznańskich, 1998
  25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 420.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 83.
  27. a b c Tym 2004 ↓, s. 36.
  28. a b c Tym 2004 ↓, s. 57.
  29. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  30. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  31. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  32. Wyrwa 2015 ↓.
  33. Księgi Cmentarne – wpis 1699.
  34. Księgi Cmentarne – wpis 7521.
  35. a b Tradycje 15. Pułku Ułanów Poznańskich (pol.). Szkoła Podstawowa nr 77, 2010-09-07. [dostęp 2015-07-13].
  36. Uchwała nr LII/910/VII/2017 z dnia 2017-07-11. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Poznania. [dostęp 2018-11-28].
  37. Kronika Miasta Poznania 2/2001 s. 255, 257-258, dostęp 2012-04-13

Bibliografia

  • Roman Abraham: Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07712-6.
  • Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
  • Jan Janusz Czarnecki: Zarys historji wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks edtions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
  • Tadeusz Krząstek, Andrzej Żak: Z ziemi włoskiej do Polski. Warszawa: Wydawnictwo Marrow SA, 1997. ISBN 83-907396-5-8.
  • Tadeusz Jeziorowski: Wielkopolska kawaleria pancerna i zmotoryzowana w Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W: Bogusław Polak: Lance do boju. Szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01373-4.
  • Lesław Kukawski: Historia = pułku. W: 15 Pułk Ułanów Poznańskich. Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2012, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-345-2.
  • Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
  • Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
  • Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (203), 2004. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281. 
  • Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Ag virtuti.jpg
Srebrny krzyż Virtuti militari
Lap ul IIRP.png
Łapka ułanów na kołnierz kurtki - II RP
Ofensywa 4lipca1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ofensywa wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego 4 lipca 1920
Otok szkarłatny.png
Otok szkarłatny na czapkę
Pomnik ulanow Poznan.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Święto Narodowe 3 Maja w Poznaniu - defilada 15 puł NAC 1-P-2924-2.jpg
Święto Narodowe Trzeciego Maja – uroczystości w Poznaniu; 1936 r. Oddziały 15 Pułku Ułanów Poznańskich defilują ulicą Święty Marcin. U góry widoczne samoloty wywiadowcze 3 Pułku Lotniczego. Z lewej wieża Zamku Cesarskiego. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-P-2924-2
Prop dow 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk dowództwa 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939
Zawody jeździeckie o mistrzostwo DOK VII w Poznaniu - zwycięska ekipa 15 puł NAC 1-W-1072-5.jpg
Zawody jeździeckie o mistrzostwo DOK VII w Poznaniu; lipiec 1927. Zwycięska ekipa 15 Pułku Ułanów Poznańskich. Od lewej: płk Rudolf Dreszer (stoi z pucharem), rtm. Janusz Kapuściński, por. Władysław Zgorzelski, por. Piotr Piniński, por. Jan Brodzki. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1072-5
Święto 15 puł. w Poznaniu 1937 - defilada oddziału kawalerii z lancami NAC 1-W-1416.jpg
Święto 15 Pułku Ułanów Poznańskich w Poznaniu; kwiecień 1937. Defilada oddziału kawalerii z lancami. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1416
Sztandar 15 pułku ułanów lewa.jpg
Autor: American1990, Licencja: CC BY 3.0
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona lewa)
Wielkopolska BK w 1938.jpg
Wielkopolska BK w 1938
Prop 2szw 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 2 szwadronu 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939
Delegacja 15 puł. na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego NAC 1-A-1394.jpg
Delegacja 15 Pułku Ułanów na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego (trzeci z lewej); 21 marca 1934. Widoczni od lewej: starszy wachmistrz Grocholski, generał Sergiusz Zahorski, podpułkownik Konrad Zembrzuski, major Gauza, rotmistrz Chłapowski. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-A-1394
Odznaka 15 puł - replika.jpg
Odznaka 15 Pułku Ułanów Poznańskich. Replika w stosunku do wzoru odznaki zatwierdzonej pismem z Gabinetu Ministra L.dz. 7260/23 G.M. z 30 marca 1923 roku.
Prop plutlaczn 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk plutonu łączności 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939
Prop 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Barwy - proporczyk 15 Pułku Ułanów Poznańskich
Józef Piłsudski dekoruje Orderem VM oficerów 15 puł.jpg
Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje Orderem Virtuti Militari oficerów 15 pułku ułanów; Poznań, 24 kwietnia 1921. Stoją od prawej: por. Adam Siciński, por. Stanisław Gauza, por. Janusz Czarnecki.
Prop 2 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 15 Pułku Ułanów Poznańskich używany do 1920
Prop 3szw 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 3 szwadronu 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939
Ulani RB4.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kontrofensywa wieprz 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kontruderzenie znad Wieprza (16-26 sierpnia 1920)
Uniform of the 1st Wielkopolska Uhlan Regiment.png
Autor: Maciej Szczepańczyk, Licencja: CC BY 3.0
Uniform of the 1st Wielkopolska Uhlan Regiment
Ulani RB3.jpg
Autor: Radomil, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Reenactors in the uniform of the 15th Poznań Regiment of Uhlans
Bitwa kojdanow 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Kojdanowem (11 października 1920)
15pup 1.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tereny działań bojowych na froncie wschodnim 15 Pułku Ułanów Poznańskich w latach 1919 -1920
Prop 1szw 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 1 szwadronu 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939
Bitwa gajany 1919.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zagon na Gajany Małe (7 sierpnia 1919)
Prop 5szwckm 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 5 szwadronu ckm 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939
Zawody jeździeckie o mistrzostwo armii w Białymstoku 1937 - II miejsce ekipa 15 puł NAC 1-W-1078-3.jpg
Zawody jeździeckie o mistrzostwo armii w Białymstoku; sierpień 1937. Zdobywcy II miejsca - ekipa 15 pułku ułanów. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-1078-3
Spod 15pul.png
Kolor spodni, lampasów i wypustki - 15 Pułku Ułanów (1935) - II RP
Prop 4szw 15pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 4 szwadronu 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939
Bitwa bobrujsk 1919.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Bobrujskiem, wypad na Lubonicze, wypad na Małe Borniki (sierpień - wrzesień 1919)
Sztandar 15 pułku ułanów prawa.jpg
Autor: American1990, Licencja: CC BY 3.0
Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona prawa)
Bitwa komarow 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Komarowem - 1920-08-31
Bitwa szacilki 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwy w rejonie Szaciłek (9 - 22 kwietnia 1920)
Józef Piłsudski dekoruje Orderem VM sztandar 15 puł.jpg
Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje sztandar 15 pułku ułanów Orderem Virtuti Militari; Poznań, 24 kwietnia 1921. Na prawo od Naczelnego Wodza gen. dyw. Kazimierz Raszewski. W tyle adiutant Naczelnego Wodza ppłk dypl. Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Poczet sztandarowy: ppor. Ruszkiewicz i st. wachm. Stanisław Grzeliński. Na prawo od sztandaru stoi adiutant pułku ppor. Jerzy Dzwonkowski.