15 Pułk Ułanów Poznańskich (PSZ)

15 Pułk Ułanów

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1942
Rozformowanie	1947
Nazwa wyróżniająca	Poznańskich
Dowódcy
Pierwszy	rtm./mjr/ppłk Zbigniew Kiedacz
Ostatni	ppłk Adam Antoni Bieliński
Działania zbrojne
kampania włoska bitwa o Monte Cassino
Organizacja
Dyslokacja	Giulanova (XII 1945)[1]
Podległość	5 Kresowa Dywizja Piechoty (1942) 14 Wielkopolska Brygada Pancerna (1945)

15 Pułk Ułanów Poznańskich (15 puł.) – oddział Polskich Sił Zbrojnych.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W dniu 17 kwietnia 1942 roku został utworzony w ramach w zarządzeniem dowódcy Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR batalion specjalny nazywany batalionem „S”. Był to batalion piechoty szturmowej zdolny do natychmiastowego użycia w wypadku zagrożenia dowódcy i sztabu armii oraz centrum łączności armii. Dowódcą batalionu został rtm. Zbigniew Kiedacz, zaufany oficer gen. Andersa. Batalion opuścił Związek Radziecki w połowie sierpnia wraz z całą armią, udając się najpierw do Iraku. Z uwagi na nieaktualne w chwili obecnej przeznaczenie batalionu gen. W. Anders postanowił przeformować batalion w 15 Pułk Kawalerii Pancernej, jako jednostkę rozpoznawczą 5 Dywizji Piechoty. Stało się to na podstawie rozkazu dowódcy APW z dnia 3 października 1942 roku ogłoszonego w pułku w dniu 8 października 1942 roku. Pułk organizowano w/g brytyjskiego etatu nr WE II/12/2 o stanie etatowym 817 żołnierzy^[2]. W listopadzie 1942 roku pułk przesunięto do Quizil Ribat, gdzie w ramach koncentracji pułków kawalerii pancernej przeszedł przeszkolenie przez Pułk Ułanów Karpackich. W maju 1943 roku 15 pułk dołączył w rejonie Kirkuku do macierzystej 5 Kresowej Dywizji Piechoty. Od 9 lipca pułk używał nieformalnie nazwy 15 Pułk Ułanów Poznańskich, nazwa ta została usankcjonowana przez Naczelnego Wodza 1 grudnia 1943 roku. We wrześniu oddział wraz z 5 KDP dotarł do Palestyny do obozu wojskowego w Mughazi. W nowym miejscu postoju pułk otrzymał nowe wyposażenie bojowe i prowadził na nim dalsze szkolenie. W październiku brał udział w manewrach dywizji i korpusu. Od 3 grudnia 1943 r. poszczególnymi szwadronami brał udział w szkoleniu górskim w Syrii, następnie przeniesiono go do obozu przejściowego Hill 69. 27 - 28 grudnia 1943 r. osiągnął obóz wojskowy w Quassasin w Egipcie^[3]. Wraz z otrzymaną bronią i sprzętem pułk przeszedł kolejną reorganizację do brytyjskiego etatu WE II/252/1. Na przełomie lutego i marca ułani poznańscy zostali drogą morską przetransportowani do południowych Włoch.

Walki pułku

Walki nad rzeką Sangro

6 kwietnia 1944 roku pułk bez pojazdów przeszedł na odcinek obrony nad rzeką Sangro w rejonie Capracotta w szykach 3 DSK.

Bitwa o Monte Cassino

Po krótkim odpoczynku od 4 maja 15 Pułk Ułanów Poznańskich objął odcinek obrony na prawym skrzydle macierzystej 5 KDP, luzując kompanie 16 lwowskiego batalionu strzelców. Podlegał wraz z ułanami karpackimi dowódcy 6 Lwowskiej BP i bronił odcinka frontu w rejonie wzg. 771 Monte Castellone. W trakcie pierwszego natarcia korpusu w dniu 12 maja na odcinku pułku pozorowano natarcie na pozycje niemieckie ściągając na pozycje pułku niemiecki ostrzał. W okresie od 13 do 17 maja prowadzono działalność patrolową na przedpolu pozycji obronnych^[4]. 15 maja z pułku wydzielono szwadron szturmowy pod dowództwem por. H. Cygielskiego i podporządkowano mjr W. Smrokowskiemu dowódcy 1 samodzielnej kompanii Comando, tworząc zgrupowanie jego imienia. 17 maja szwadron szturmowy wraz z komandosami zajął wzg. 706 w ogniu niemieckiej artylerii ciężkiej i moździerzy i utrzymał pozycję osłaniając natarcie 16 i 17 lwowskich batalionów na San Angelo, odparł kontratak niemiecki i znalazł się w ogniu broni maszynowej, pozostał na pozycjach do 19 maja rano. Również 19 maja pododdziały ułanów poznańskich prowadziły działania mające na celu opanowanie wzg. 852, które 20 maja opanowały i podeszły pod wzg. 893 i 21 i 22 maja wraz ze szwadronem PUK wzgórze opanowały. Następnie w dniach 25 poszczególne szwadrony pułku zajęły opuszczone przez nieprzyjaciela wzg. 945 Pizzo Corono i wzg. 1669 Monte Cairo^[5]. Pozostały w obronie na zajętych przedmiotach terenowych i wysyłając patrole do 28 maja, a do 30 maja cały odcinek 6 Lwowskiej BP. Po zluzowaniu przez oddziały brytyjskie pułk udał się na odpoczynek do Santa Croce del Santo.

Bitwa o Ankonę

Z dniem 19 czerwca pułk przeszedł do Sfax di Torino w strefie przyfrontowej. W dniu 21 czerwca w ramach Grupy "Rud" na etatowych pojazdach pancernych rozpoczął pościg za odchodzącym nieprzyjacielem osiągając 24 czerwca Fermo i Mogliano i rzekę Chienti. Od 25 do 29 czerwca pułk toczył potyczki i walki podczas forsowania rzeki. Ostatecznie po przekroczeniu Chenti w składzie 5 KDP, 30 czerwca prowadził pościg wsparty 1 szwadronem pancernym Pułku 4 Pancernego, połową 13 wileńskiego batalionu strzelców "Rysie", 5 baterią artylerii samobieżnej 7 Pułku Artylerii Przeciwpancernej i saperami osiągnął 1 lipca rzekę Potenza i wspólnymi siłami zdobył wzgórze San Biagio. W dniu 2 lipca ułani poznańscy wraz pododdziałami wzmocnienia odparli kontratak II/994 pułku grenadierów z 10 działami szturmowymi na bronione pozycje zdobyte poprzedniego dnia^[6]. W dniach od 4 do 16 lipca 1944 r. prowadził samodzielnie walki w rejonie Casa Nuove forsując rzekę Musone i zdobywając Pallazzo del Canone. Od 16 lipca pułk w składzie 2 Brygady Pancernej prowadził pościg i dążył do okrążenia Ancony, zdobył nazajutrz miejscowości Polverigi i Agugliano oraz wzg. San Luigi. 18 lipca stoczył pułk szczególnie ciężkie walki o przełamanie obrony przed rzeką Esino w rejonie Paterno d'Ancona, Monte Domini i Castelferretti. Grupa bojowa mjr. A. Bielińskiego składająca się z 4 szwadronu ułanów poznańskich, 1 szwadronu czołgów 1 pułku ułanów Krechowieckich, a także 5 baterii samobieżnej 7 pappanc. prowadziła pościg w kierunku Grancetta ^[7]. Pułk ułanów poznańskich doszedł 18 lipca do rzeki Esino, zdobywając na niej przyczółek. 19 lipca zdobyta została Camerata Picena przy wsparciu 2 szwadronu Pułku 6 Pancernego. 20 lipca 1 szwadronem wykonał zagon na Chiaravalle, Montemarciano i dotarł do morza w Marzocchetta^[8]. W dniu 20 lipca po południu pułk odszedł na wypoczynek zajmując rejon Chiaravalle. Od 25 lipca do 2 sierpnia pułk pełnił funkcje reprezentacyjne, uzupełniał ludzi i sprzęt bojowy nastąpiły liczne odznaczenia i awanse.

Od Ankony do rzeki Metauro

Od 6 sierpnia pułk znalazł się ponownie na linii frontu prowadząc rozpoznanie, od 10 sierpnia samodzielnie podjął działania zaczepne w ramach taktycznej grupy bojowej "Kieda" zajmując 11 sierpnia Frontone łącznie z ufortyfikowanym wzgórzem 571, 12-13 zdobywając Grumale i Monte Ajato. 17 sierpnia znalazł się w odwodzie korpusu, a 19 sierpnia w składzie 2 BPanc. doszedł w walkach do rzeki Metauro uczestnicząc w walkach o miejscowości Caminate, Cerasa, Palombare oraz wzg.S. Angelo. Następnie ponownie w odwodzie korpusu.

Walki na Linii Gotów

Od 27 sierpnia zajął podstawy wyjściowe do natarcia na Linię "Gotów" ponosząc w tym dniu i kolejnych straty od ognia artylerii niemieckiej i nalotów lotnictwa, pomimo zniszczenia dróg zdobył tego dnia Monte Giove i Monte Chino. 30 sierpnia przekroczył rzekę Foglia. Do 2 września pozostał w strefie przyfrontowej, a od 7 września odszedł na odpoczynek do Fermo ^[9]. W trakcie trwania odpoczynku z pułku odchodzi wielu żołnierzy do odtwarzanego 3 Pułku Ułanów Śląskich z dowódcą szwadronu dowodzenia na czele.

Walki w Apeninach Emiliańskich

W dniu 22 października 1944 roku ułani poznańscy wchodzą do działań bojowych w ramach macierzystej 5 KDP w górach Apeninu Emiliańskiego, prowadzą pościg w trudnych warunkach na Caigolo. W trakcie rozpoznania drogi marszu 23 października zginął na wrogich minach dowódca pułku ppłk Zbigniew Kiedacz. Od 24 do 31 października ułani poznańscy pieszo z uwagi na warunki terenowe prowadzą akcje patrolową wraz włoskimi partyzantami. Od 1 listopada 1944 roku z względu na planowane przeformowanie pułku na jednostkę czołgów odszedł na zaplecze frontu do Civitella di Romagna. Od 26 grudnia 15 pułk ułanów przeszedł do miejscowości Maglie na południu Włoch ^[10]. W dniu 5 stycznia 1945 roku formalnie 15 Pułk Ułanów Poznańskich wydzielił do nowo formowanego pułku rozpoznawczego 5 KDP, 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich 24 oficerów i 441 szeregowych oraz cały sprzęt bojowy i transportowy.

Reorganizacja pułku i zmiana zadań

Po czym poprzez port w Taranto drogą morską został przewieziony do Egiptu do obozu Qassasin w sile 30 oficerów i 542 szeregowych. Od 12 grudnia 1944 r. został pułkiem 3 Wielkopolskiej Brygady Pancernej. Rozpoczęto formować pułk zgodnie z etatem pułku pancernego WE II/151/3^[11]. Otrzymane uzupełnienia i własną kadrę, musiał przeszkolić w Egipcie do zadań przewidzianych dla pułku pancernego. W dniu 24 kwietnia 1945 roku zmieniono nr brygady z "3", na "14". W maju ułani poznańscy zmieniają obóz na dogodniejszy do szkolenia w El Amiryja. W dniu 17 października 1945 r. 14 brygada wraz z m.in. 15 pułkiem powraca do Włoch poprzez port w Tarencie. Na terenie Włoch prowadzone było jeszcze szkolenie, stacjonował w Giulianova.

Ułani poznańscy po wojnie

Po wykonaniu zadań okupacyjnych przetransportowany do Wielkiej Brytanii pomiędzy 21 czerwca, a 4 lipca 1946 r.. Ostatnie święto pułkowe w mundurach, ale już przy znacznie uszczuplonych stanach, obchodzono jeszcze w dniach 22—23 kwietnia 1947. W lipcu, w kolejnym obozie w Slinford, z pozostałości pułku pod dowództwem ppłk. Bielińskiego utworzona została 340 Jednostka Bazowa (ang. Basie Unit 340) Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Ostatni zdemobilizowani żołnierze opuścili szeregi we wrześniu 1948 roku wraz z rozwiązaniem PKPR. 15 pułk ułanów poznańskich przestał istnieć. 11 listopada 1966 roku odznaczono pułk wstęgą Orderu Virtuti Militari^[12]

Poznańscy ułani

Dowódcy pułku

• rtm./mjr/ppłk kaw. Zbigniew Kiedacz (9 IV 1942 do 23 X 1944)
• ppłk kaw. Adam Bieliński (4 XI 1944 do rozformowania w 1947)

Zastępcy dowódcy pułku

• rtm./mjr/ppłk Adam Bieliński (12 XI 1942 - 6 VIII 1944)
• rtm. Lucjan Pruszyński (25 X 1944 - I 1945)
• mjr Michał Miszke (od III 1945^[13])
• mjr Kazimierz Chłapowski (od 18 III 1946 ^[14])

Adiutant pułku

• por. Zygmunt Sobotowski^[15]

Kwatermistrz

• ppor. Edward Geppert^[15]

Dowódca szwadronu dowodzenia

• por. Jerzy Ostaniewicz^[15]
• por. Ludwik Duda

Dowódca 1 szwadronu

• por./rtm. Tadeusz Zieliński^[15]

Dowódca 2 szwadronu

• por./rtm. Władysław Stacewicz^[15]

Dowódca 4 szwadronu

• por./rtm. Roman Eberhardt (do kwietnia 1944)^[15]
• por./rtm. Witold Ponikiewski^[15]

Dowódca 3 szwadronu ciężkiego (dwa plutony ppanc. i pluton moździerzy, początkowo wyodrębniony ze szw. dowodzenia od 4 VIII 1943 usamodzielniony, w I 1945 rozwiązany, ponownie odtworzony 13 VI 1945 r.)

• por. Edwin Hryniewicz^[15]
• por. Franciszek Szendera ^[16]

Szeregowi

• st. uł. Tadeusz Przegaliński

Obsada personalna pułku pancernego w 1945^[17]

ppłk Adam Bieliński, ostatni d-ca 15 Pułku Ułanów Poznańskich

• Dowódca pułku – ppłk Adam Bieliński
• Zastępca dowódcy pułku – mjr Kazimierz Chłapowski
• Adiutant pułku – rtm. Zygmunt Sobotowski
• Kwatermistrz – rtm. Edwin Hryniewicz
• Oficer łączności – por. Edmund Majewski
• Kapelan – ks. Leon Frankowski
• Lekarz pułku – ppor. lek. Henryk Parnes
• Dowódca szwadronu dowodzenia – por. Ludwik Duda
• Dowódca 1 szwadronu – rtm. Tadeusz Bogusław Zieliński
• Dowódca 2 szwadronu – rtm. Władysław Stacewicz
• Dowódca 3 szwadronu – por. Franciszek Szendera
• Dowódca 4 szwadronu – por./rtm Witold Ponikiewski

Przypisy

Bibliografia

• Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
• Tadeusz Krząstek, Andrzej Żak: Z ziemi włoskiej do Polski. Warszawa: Wydawnictwo Marrow SA, 1997. ISBN 83-907396-5-8.
• Tadeusz Jeziorowski: Wielkopolska kawaleria pancerna i zmotoryzowana w Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W: Bogusław Polak: Lance do boju. Szkice historyczne z dziejów jazdy wielkopolskiej X wiek – 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01373-4.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (203), 2004. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281. 
• Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
• Juliusz S. Tym: Śladami polskich gąsienic 1939-1947.Polskie Oddziały Pancerne na Zachodzie tom 11, 15 Pułk Ułanów Poznańskich. Warszawa: Edipresse-Kolekcje Sp.o.o., 2014. ISBN 978-83-7989-110-8.
• Bogusław Polak (red.): Lance do boju. Szkice historyczne z dzziejów jazdy wielkopolskiej X wiek - 1945 r.. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01373-4.
• Bartosz Kruszyński: To, co po Tobie mam najdroższego, a co jest nasze. Biografia ppłk. Zbigniewa Stanisława Kiedacza (1911-1944). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2004. ISBN 83-7322-793-8.