16 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (1939)

Dywizjon walczył w składzie 16 DP

16 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (16 dac) – pododdział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego.

Dywizjon został sformowany na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.5541/Org.tj.38 z 2 grudnia 1938 roku poprzez wydzielenie baterii armat 105 mm i baterii haubic 155 mm ze składu 8 pułku artylerii ciężkiej z Torunia i przeniesienie do koszar przy placu ćwiczeń w Grupie^[1]. Dywizjon osiągnął zdolność bojową w maju 1939 roku. Był organiczną jednostką artylerii 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty. W marcu 1939 stacjonował w Grudziądzu^[2]

16 dac w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

16 dywizjon artylerii ciężkiej po zmobilizowaniu w Grupie przez 16 pułk artylerii lekkiej w dniach 24-26 sierpnia w ramach mobilizacji alarmowej w grupie żółtej, w następnych dniach wykonał marsz zajmując 30 sierpnia rejon na południe od Gruty z zadaniem wsparcia odcinka "Gruta".

Działania bojowe

W kampanii wrześniowej walczył w składzie macierzystej dywizji (Armia „Pomorze”).

Oddział Zbierania Nadwyżek 16 dac

Sformowany z nadwyżek żołnierzy rezerwy, koni i sprzętu taborowego i pozostałego wyposażenia pozostałych po zmobilizowaniu rzutu bojowego 16 dac. Oddział składał się z 4 oficerów rezerwy, ok. 160 podoficerów i szeregowych rezerwy, 39 koni i 11 wozów z poboru w złym stanie. Dowódcą oddziału mianowano ppor. rez. Feliksa Gaworzewskiego. Nocą 26/27 sierpnia 1939 roku OZN 16 dac załadowano na transport kolejowy wraz ze sprzętem kwaterunkowym, oddział został przewieziony do Skierniewic, gdzie po wyładowaniu kwaterował w pobliskiej wsi. Nocą 3/4 września na rozkaz przełożonych pomaszerował marszem pieszym do Warszawy wraz z OZN 16 pal docierając na miejsce nocą 7/8 września. Z Warszawy poprzez Siedlce oddział nadwyżek dotarł 13 września do Brześcia nad Bugiem. Z uwagi na brak broni w nadwyżkach dywizjonu, nie wszedł on w skład garnizonu brzeskiego, został skierowany do Kobrynia, a dalej przez Ratno do Kowla. 20 września w okolicach Kowla ustalono, że zgrupowanie WP w Kowlu zostało zdemobilizowane, a w mieście są oddziały sowieckie zawrócono do Ratna, a następnie do Małoryty. W Małorycie oddział wszedł w skład Zgrupowania "Brzoza" pod dowództwem płk. Brzozy-Brzeziny. Dozbrojenie nastąpiło podczas marszu, bronią porzuconą. OZN 16 dac skapitulował 6 października wraz z SGO „Polesie” w Woli Gułowskiej^[3].

Organizacja i obsada personalna w 1939

Obsada personalna w marcu 1939 roku^[2][a]:

• dowódca – ppłk Ostapowicz Stanisław Jerzy
• z-ca dowódcy i oficer zwiadowczy – mjr Kazimierz Julian Klimko
• adiutant – kpt. Skaza Józef Franciszek
• dowódca plutonu łączności – kpt. Wiktor Kołowrocki
• dowódca 1 baterii – por. Teodor Włodzimierz Opolski
• dowódca 2 baterii – kpt. Lech Piotr Buderawski
• dowódca plutonu – por. Wacław Wierzchowski

Organizacja i obsada personalna 1 września 1939

dowództwo

• dowódca – ppłk Stanisław Ostapowicz
• adiutant – kpt. Józef Skaza
• oficer zwiadowczy – kpt. Wiktor Kołowrocki
• oficer obserwacyjny – NN
• oficer łączności – por. Wacław Wierzchowski
• oficer łącznikowy – NN
• płatnik – ppor. rez. Telesfor Dębski
• oficer żywnościowy – ppor. rez. Edmund Zagrodzki
• lekarz – por. dr Dobrosław Julian Wyrwicki
• lekarz weterynarii – ppor. rez. lek. wet. Ludwik Makowski

1 bateria (trzy 155 mm haubice wz. 1917)

• dowódca – por. Teodor Włodzimierz Opolski
• oficer zwiadowczy – por. rez. Eugeniusz Ludwik Grochowski
• oficer ogniowy – por. Władysław Jaworowski
• dowódca I plutonu – ppor. Mieczysław Karol Rosół
• dowódca II plutonu – ogn. pof. Augustyn Tarchała

2 bateria (trzy 105 mm armaty wz. 1913)

• dowódca 2 baterii – kpt. Lech Piotr Buderawski
• oficer zwiadowczy – por. rez. Zdzisław Orpiszewski
• oficer ogniowy – por. Franciszek Dwer
• dowódca I plutonu – ogn. pchor. Władysław Białousz
• dowódca II plutonu – plut. pchor. rez. Włodzimierz Horbaczewski

pluton łączności

• dowódca - por. Wacław Wierzchowski

kolumna amunicyjna

• dowódca – por. rez. Czesław Janowski

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
• Roman Łoś: Artyleria polska 1914-1939. Warszawa: Bellona, 1991. ISBN 83-11-07772-X.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Jędrzej Korbal: Armata 105 mm wz.13 i wz.29. Wielki Leksykon Uzbrojenia wydanie specjalne tom 5/2021. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021. ISBN 978-83-8164-501-0.
• Andrzej Wesołowski (red.): SGO "Polesie" w dokumentach i wspomnieniach cz. 4 Dywizja "Brzoza". Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, 2015. ISBN 978-83-64475-25-2.