178 Pułk Piechoty (1939)

178 Pułk Piechoty (178 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego, improwizowany w trakcie kampanii wrześniowej.

Pułk walczył w kampanii wrześniowej na szlaku bojowym Grupy/Dywizji „Brzoza”, 50 Dywizji Piechoty „Brzoza”, Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. W dokumentach sztabowych z działań we wrześniu i październiku 1939 roku posługiwano się numeracją 78 pp II rzutu mobilizacyjnego. W relacjach i wspomnieniach posługiwano się nazewnictwem 78 i 178 pułk piechoty. W okresie powojennym przyjęto nazwę 178 pułk piechoty^[1].

Formowanie i zmiany organizacyjne pułku

Początkiem powstania pułku były organizowane w rejonie stacji kolejowej w Małorycie pododdziały i luźne grupy żołnierzy zbierane, żywione, zaopatrywane sanitarnie ze stojącego zbiorowiska pociągów unieruchomionych w rejonie tej stacji. Spływające do Małoryty grupy i rozbitkowie ze wschodu, zachodu i północy kraju organizowane były od 20 września 1939 roku przez mjr. intendentury dypl. rez. Henryka Bezega. W Małorycie zjawił się w dniu 22 września Ottokar Brzoza-Brzezina i rozpoczął organizację między innymi jednostek piechoty. 25 września z batalionu piechoty sformowanego z Oddziału Zbierania Nadwyżek 1 batalionu saperów i rozbitków kpt. Władysława Peksy oraz 18 batalionu Junackich Hufców Pracy został utworzony 2 pułk strzelców Grupy "Brzoza", dowódcą pułku został wyznaczony mjr st. sp. Tadeusz Król komendant batalionu poznańskich junaków. Po podporządkowaniu Grupy "Brzoza" gen. bryg. Franciszkowi Kleebergowi, po przemarszu jej wojsk z Małoryty do Włodawy, a następnie do Parczewa w dniu 28 września została utworzona 50 Dywizja Piechoty "Brzoza", a w jej składzie z 2 pułku strzelców sformowano 178 pułk piechoty^[2]. W Parczewie w dniach 28-30 września dołączyły jeszcze inne pododdziały i grupki żołnierzy, w tym batalion piechoty "Biała" por. Bogusława Cereniewicza, część kompanii "Koziki" jako pozostałości Zgrupowania "Jasiołda" z drugiego rzutu mobilizacyjnego 78 pp oraz resztki batalionu I/165 pp mjr. M. Tinza z 36 DP rez.

Działania bojowe 178 pułku piechoty

Większość żołnierzy i pododdziałów wchodzących w skład 178 pp brała udział w walkach i potyczkach z wojskami niemieckimi, niektóre grupy żołnierzy z wojskami sowieckimi i wszystkie z dywersją ukraińską na szlaku do Małoryty oraz w ramach Grupy "Brzoza" z Małoryty do Włodawy i Parczewa. Szczególnie ciężki bój z ukraińską grupą dywersyjną wspartą przez sowiecki szwadron kawalerii w Kodeńcu 28 września stoczył batalion kpt. W. Peksy, poległo 8 żołnierzy, w tym zastępca dowódcy batalionu kpt. Sobolew^[3]. Po wymarszu 30 września z Parczewa bataliony 178 pułku piechoty maszerowały przez miejscowość Czemierniki przechodząc po moście polowym na rzece Tyśmienica.

W bitwie pod Kockiem

O świcie 2 października pułk osiągnął miejscowość Pasmugi. Podczas postoju wymieniono w I batalionie część broni, zamiast broni austriackiej i francuskiej, przekazano kb/kbk Mauser której nie posiadały kompanie z JHP. I batalion mjr Tnza, II batalion kpt. Peksy i III batalion por. Cereniewicza 2 października zostały przydzielone do zgrupowania ppłk. Gorzkowskiego i pomaszerowały do lasów w rejonie Talczyna. 3 października II batalion obok batalionu I/180 pp nacierał poprzez lasek w kierunku drogi Serokomla-Kock i dalej w kierunku wsi Poznań. Po osiągnięciu drogi po przegrupowaniu i dołączeniu sąsiedniego I batalionu 180 pp uderzył na las w odległości ok. 1 km dostał się tam pod intensywny ostrzał niemieckiej artylerii i broni maszynowej. Został częściowo rozproszony i wycofał się na pozycje przy drodze. Ponowne natarcie II batalionu kpt. Peksy i wprowadzonego z odwodu III batalionu por. Cereniewicza zaległo w terenie ze stratami osobowymi w ogniu artylerii i broni maszynowej. Wieczorem II i III bataliony zostały wycofane na pozycje wyjściowe i następnie przemaszerowały przez Karolin i Bronisławów do rejonu wsi Wola Burzecka. I batalion pozostał cały czas w odwodzie zgrupowania ppłk. Gorzkowskiego w rejonie Talczyna. 4 października II batalion wypoczywał i osłaniał placówkami 50 DP "Brzoza" od strony Wojcieszkowa. 5 października I i III batalion o godz.11.00 podjął natarcie. Na wieś Wojcieszków i Helenów uderzał III batalion, a na Wojcieszków i Adamów I batalion pułku. Natarcie batalionu por. Cereniewicza dotarło do zabudowań Wojcieszkowa, ale z uwagi na kontratak piechoty niemieckiej i ostrzał broni maszynowej i artylerii zaległo^[4]. Na prawym skrzydle nacierający I batalion w kierunku Adamowa i Wojcieszkowa, zdecydowanym atakiem szczególnie kompanii junaków przebył połowę drogi ze stanowisk wyjściowych i na odkrytym terenie dostał się w ostrzał artylerii i broni maszynowej, natarcie tego batalionu również zaległo, poniósł ciężkie straty. II batalion jako odwodowy pod ostrzałem artylerii niemieckiej przy słabym wsparciu własnej artylerii podjął dwukrotnie natarcie na pozycje wroga w kierunku na południe od wsi Wojcieszków, które w ogniu artylerii załamało się także. Niemiecki kontratak odrzucił batalion z Woli Burzeckiej w kierunku stacji Krzywda^[5]. Pozostałości III i I batalionu wycofały się do lasów koło stacji Krzywda, gdzie dołączył również II batalion i kompania zwiadowców konnych, która usiłowała odnaleźć luki w obronie wroga. 178 pułk piechoty po zniszczeniu i zatopieniu w stawach rybnych broni strzeleckiej skapitulował i poszedł do niewoli w Woli Burzeckiej i Adamowie. Niewielka część żołnierzy zbiegła poza pierścień okrążenia^[6].

Żołnierze 178 pułku piechoty

• dowódca pułku - mjr st. sp. Tadeusz Król (do 2 X 1939), ppłk Władysław Michał Dec^[7]
• I adiutant pułku - kpt. Walerian Karczewski
• II adiutant pułku - por. rez. Zygmunt Musiał
• oficer łączności - por. Emil Tyczyński
• dowódca kompanii zwiadowców konnych - por. Józef Pogonowski
• dowódca I batalionu - mjr Marian Feliks Tinz
  • adiutant batalionu - por. rez. Jan Miska
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej - por. Wacław Urbanowicz
  • dowódca 2 kompanii strzeleckiej - por. Edwin Bednarek
  • dowódca 3 kompanii strzeleckiej - ppor. rez. Władysław Buczyński
  • dowódca 1 kompanii ckm - por. Bolesław Władysław Götz
• dowódca II batalionu - kpt. Władysław Peksa
• zastępca dowódcy II batalionu - kpt. st. sp. Bazyli Sobolew (+ 28 IX 1939)^[8]
  • adiutant batalionu - por. Adam Brudkowski
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej - por. Jan Oleksy
  • dowódca 5 kompanii strzeleckiej (saperów) - por. rez. Wacław Brudnicki
  • dowódca 6 kompanii strzeleckiej (saperów) - por. rez. Edward Maciągowski
  • dowódca 2 kompanii ckm - por. Czesław Dobrowolski
• dowódca III batalionu - por. Bogusław Cereniewicz
  • adiutant batalionu - ppor. rez. Jan Karol Dehnel
  • dowódca 7 kompanii strzeleckiej - por. rez. Władysław Szukalski
  • dowódca 8 kompanii strzeleckiej - por. Stanisław Wojciech Furgał
  • dowódca 9 kompanii strzeleckiej - ppłk (wojsk gen. Bułak-Bałachowicza) Włodzimierz Szuwałow
  • dowódca 3 kompanii ckm - ppor. rez. Aleksander Juszkiewicz

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Wesołowski (red.): SGO "Polesie" w dokumentach i wspomnieniach cz. 4 Dywizja "Brzoza". Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, 2015. ISBN 978-83-64475-25-2.
• Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.1 Dowództwo. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2013. ISBN 978-83-64475-04-7.
• Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 50 Dywizja Piechoty "Brzoza". Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939 tom 39. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019. ISBN 978-83-8164-219-4.