17 Pułk Piechoty (II RP)

17 pułk piechoty

pułk piechoty Ziemi Rzeszowskiej

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	4 listopada 6 września(1927–1934) 4 czerwca(1934–1939)
Nadanie sztandaru	1919 19 października 1924
Dowódcy
Pierwszy	mjr Stanisław Elgas
Ostatni	ppłk Beniamin Kotarba
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Rzeszów (Okręg Korpusu Nr X)
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	5 DP (X 1920) 6 DP(1919–1921) 24 DP(1921–1939)

17 Pułk Piechoty (17 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Jednostka sformowana została w listopadzie 1918 jako „pułk ziemi rzeszowskiej”. Z końcem grudnia została zreorganizowana i przemianowana na 17 pułk piechoty. Jej pododdziały walczyły na froncie polsko-ukraińskim w odsieczy Lwowa. Zimą 1919 pułk pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej, a z końcem roku odjechał na front wojny polsko-bolszewickiej.

W okresie międzywojennym stacjonował w Rzeszowie, a w kampanii wrześniowej walczył z Niemcami w składzie macierzystej 24 Dywizji Piechoty.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Równocześnie z rozbrajaniem wojsk austriackich w garnizonie rzeszowskim 1 listopada 1918 rozpoczęto formowanie pułku piechoty Ziemi Rzeszowskiej^[1]. Kadrę stanowili Polacy – oficerowie austriaccy z 89 pułku piechoty i 17 pułku strzelców^[2]. Z członków POW i ochotników sformowano I batalion^[3]. W połowie listopada liczył już 4 pełne kompanie strzeleckie. W skład batalionu wchodziła też 5 kompania „studencka” złożona z uczniów rzeszowskich szkół średnich. Rozpoczęto również formowanie II batalionu^[2]. Pod koniec listopada powrócił do garnizonu austriacki 40 pp, składający się z Polaków. Zasilił on kadry nowo powstającego pułku. Utworzono kompanię zapasową, rekrucką i sztabową. Przystąpiono do formowania III batalionu, a następnie batalionu wartowniczego^[2].

17 listopada 1918 kompanie 1 i 3 zostały wysłane na odsiecz Lwowa w składzie Grupy podpułkownika Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza^[4]. Później obie kompanie weszły w skład 5 pułku piechoty Legionów. W grudniu 1918 odjechał do Przemyśla na front ukraiński II batalion, który 13 grudnia, po ciężkich walkach zdobył fort Grochowce^[5].

Z końcem grudnia pułk zreorganizowano, tworząc dwa pułki: 1 i 2 pułk piechoty Ziemi Rzeszowskiej, które wkrótce przemianowano na 14 i 15 pułk piechoty. Ostatecznie numerację zmieniono na 17 i 18 pułk piechoty. W zreorganizowanym 17 pp sformowano dwie nowe kompanie oraz nowy II batalion pod dowództwem kpt. Józefa Mücka^[a]. Utworzono też batalion zapasowy do szkolenia uzupełnień. Składał się on z trzech kompanii rekruckich i trzech kompanii marszowych. W latach 1918–1920 dowodzili nim kolejno: kpt. Juliusz Schimack, mjr Józef Gellen, kpt. Erwin Pallas oraz mjr Kazimierz Zapalski^[6]. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Rzeszowie^[7].

Pułk w walce o granice

Działania na froncie ukraińskim

W styczniu 1919 na front przeciwukraiński wyjechał I batalion por. Kotowicza^[6]. Tam wszedł w skład grupy mjr. Władysława Bończy-Uzdowskiego. W nocy 22/23 stycznia batalion wziął udział w ataku na Włodzimierz Wołyński^[6]. Następnie przeszedł na zachodni brzeg Bugu i działał w składzie grupy kpt. Meraka. Do maja zajmował odcinek Rawa Ruska – Włodzimierz Wołyński. 2 kompania obsadziła rejon Żabcze – Kościaszyn, a 4 kompania Honiatyn. W maju wzmocnione wojska ukraińskie zaatakowały polskie pozycje. Doszło do zaciekłych walk. Utracono czasowo Oszczów i Honiatyn^[9]. Wsparcie frontu ukraińskiego oddziałami Błękitnej Armii spowodowało, że oddziały pułku odzyskały Honiatyn oraz zajęły Uhrynów i Waręż. W czerwcu 1919 jego 2 i 4 kompania wchodziły w skład Grupy generała Henryka Minkiewicza (Grupa operacyjna „Bug”)^[10]. Podjęta wówczas ogólna ofensywa wojsk polskich doprowadziła do pościgu za nieprzyjacielem, a I batalion w rejonie Brodów zetknął się z wojskami sowieckimi. W czerwcu batalion walczył w składzie grupy pułkownika Stanisława Pallego w okolicach Podzamcza i Perniatyna, a potem prowadził pościg na Radziwiłłów^[11].

Służba graniczna na Śląsku Cieszyńskim

Ogromne straty spowodowały wycofanie pułku z walk i przerzucenie go na Śląsk Cieszyński. Tu otrzymał zadanie nadzorować polsko-czeską linię demarkacyjną na odcinku Skrzeczoń – Zawada^[11]. II batalion dotarł na granicę w kwietniu, a w sierpniu przybyła tam reszta pułku. W Rzeszowie pozostał jedynie batalion zapasowy. Scalony pułk kwaterował w Skoczowie, a potem w Jabłonkowie. Jesienią 1919 pułk odszedł do Kęt, a następnie odjechał do Wilna^[11].

Działania na froncie litewsko-białoruskim

Na Litwie pułk rozlokowany został w podwileńskich miejscowościach. W tym czasie na froncie polsko-bolszewickim nastąpiła stabilizacja działań. Prowadzono jedynie walki o znaczeniu lokalnym. Na początku 1920 pułk przewieziony został do Łapicz. Tam wszedł w skład 6 Dywizji Piechoty. 6 kwietnia pułk przerzucony został nad Berezynę, a jego I i III batalion obsadziły tu odcinek obrony na linii Jakszyce – Berezyna (wł.)^[12]. Organizowano też wypady na wschodni brzeg rzeki^[13].

W myśl rozkazu Naczelnego Dowództwa z 1 kwietnia, nastąpiła reorganizacja struktur Wojska Polskiego. Zlikwidowano Front Litewsko-Białoruski, a na jego bazie utworzono trzy armie bezpośrednio podległe Naczelnemu Wodzowi. 1 Armia gen. Stefana Majewskiego była rozwinięta od Dźwiny po Borysów, 4 Armia gen. Stanisława Szeptyckiego – wzdłuż Berezyny po Polesie, a 7 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza osłaniała od strony Litwy. Po stronie przeciwnej operowały wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[14].

14 maja ruszyła pierwsza ofensywa Armii Czerwonej^[15][16]. W jej wyniku pas obrony polskiej 1 Armii został przełamany na północny wschód od Homla. 18 maja I batalion kpt. Więckowskiego został przydzielony do grupy pułkownika Stanisława Dziewulskiego i otrzymał zadanie obsadzenie odcinka Huta – Berezyna^[13]. Batalion z marszu odzyskał utraconą wcześniej Hutę i z miejsca odparł kontratak dwóch nieprzyjacielskich pułków. Jednak uderzenie oskrzydlające wykonane przez Sowietów 20 maja odrzuciło polski batalion do Bohuszewicz. Na rozkaz dowódcy grupy, batalion przeszedł do kontrataku, odbił Jakszyce i uderzył na Horodyszcze, a następnie na Osmołówkę, Michałowo, Pierawoz. Ostatecznie wyszedł na zachodni brzeg Berezyny^[17].

4 czerwca nieprzyjaciel przełamał obronę III batalionu na odcinku Berezyna – Niehonicze, zdobył Huty i folwark Niehonicze^[18]. Kontratakował II batalion i pułk odzyskał utracone pozycje nad Berezyną. W walkach tych bataliony poniosły znaczne straty^[17].

Pułk w działaniach odwrotowych

Na początku lipca na kierunku litewsko-białoruskim znajdowały się dwie armie (1. i 4.) oraz Grupa Poleska. Natomiast przeciwnik skoncentrował tu cztery armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego: (3., 4., 15. i 16.) oraz Grupę Mozyrską. Większość tych sił (3. 4. i 15 Armia) skierowana została przeciwko polskiej 1 Armii gen. por. Gustawa Zygadłowicza z zamiarem przerwania jej frontu od północy i zepchnięcia na błota poleskie. Rozpoczęta 4 lipca sowiecka kontrofensywa nad Autą i Berezyną doprowadziła do załamania Frontu Litewsko-Białoruskiego, a polskie oddziały rozpoczęły odwrót. Na odcinku 17 pułku piechoty główne uderzenie skierowane było na zajmującą pozycję między Berezyną a Świetlicą 3 kompanię strzelecką^[19]. Od 9 lipca pułk rozpoczął działania odwrotowe. Początkowo wycofał się na linię dawnych okopów niemieckich pod Baranowiczami, potem na linię rzeki Szczary, a następnie Bugu. Podczas odwrotu toczył ciężkie walki pod Słonimem, Zelwą, Wołkowyskiem, Świsłoczą, Małą Narewką, Mendzenimem i Mordami^[20].

Pułk w Bitwie Warszawskiej

6 sierpnia Naczelny Wódz, marszałek Józef Piłsudski podjął decyzję o przeprowadzeniu zwrotu zaczepnego znad Wieprza i stoczenia walnej bitwy na przedpolach Warszawy. W tym celu rozpoczęto koncentrację jednostek, które miały wejść w skład grupy uderzeniowej, a także przegrupowywano oddziały mające bronić samej Warszawy i osłaniać tę obronę od północy. Działający w składzie XII Brygady Piechoty 17 pułk, spod Siedlec wycofał się do Góry Kalwarii, przekroczył Wisłę i 12 sierpnia dotarł do Dęblina. Tu przeszedł do odwodu 4 Armii gen. Leonarda Skierskiego^[21]. Podczas kontrofensywy polskiej maszerował za lewym skrzydłem nacierających wojsk na Mińsk Mazowiecki, Ostrów i Ostrołękę^[20].

Pułk w ofensywie jesiennej

Zwycięstwa nad Wisłą, Wkrą i Wieprzem i prowadzone działania pościgowe doprowadziły 2. i 4. Armię nad granicę z Prusami Wschodnimi. Naczelne Dowództwo WP postanowiło zmienić dotychczasowy kierunek natarcia obu związków operacyjnych z północnego na wschodni. 27 sierpnia rozpoczęto przegrupowanie.

17 pułk piechoty odjechał na front południowy, wyładował się w Zadwórzu i wszedł w podporządkowanie dowódcy 5 Dywizji Piechoty^[22]. Przy wsparciu czołgów i artylerii walczył o Rusiłów, a następnie Firlejówkę. Skniłów i Bortków. 3 września pułk zmienił podporządkowanie i wszedł w skład 6 Dywizji Piechoty. W tym też dniu jego I batalionu walczył z powodzeniem na rubieży między Stronibabami a torem kolejowym Krasne – Brody. Sowieci ponowili natarcie 5 września. Po zaciętych walkach I batalion opuścił Stronibaby i wycofał się do Ostrowa.

Kolejne natarcie czerwonoarmistów na Krasne zmusiło pułk do wycofania się za Gołogórkę i obsadzenie pozycji między Bortkowem a Ostrowem^[23]. 6 września pułk atakował Krasne, Stronibaby i Mogiłki. III batalion zdobył stację Krasne i we współdziałaniu z I batalionem nacierał na Stronibaby. W tym czasie kawaleria Budionnego zdobyła Rusiłów i tym samym zaistniała groźba oskrzydlenia polskich batalionów. Dowódca pułku nakazał wycofać się w kierunku na Ostrów i Kutkorz. Po wejściu do walki odwodowego 20 pułku piechoty, atak kawalerii został powstrzymany, a pododdziały 17 pułku wznowiły natarcie zajmując ponownie Firlejówkę i Krasne. 7 września I i III batalion czasowo opanowały Stronibaby. Kontratak sowiecki zmusił je jednak do wycofania się w kierunku na Ostrów. 11 września pułk przeszedł do odwodu dywizji i odpoczywał^[24].

Od 16 września brał udział w ogólnej ofensywie polskiej 6 Armii, zajmując Stronibaby, Uciszków i Olszanicę^[25]. W kolejnych dniach, stanowiąc odwód 6 Dywizji Piechoty, maszerował na Złoczów i Sassów. Zakończył działania bojowe w Dubie pod Brodami^[26].

Bilans walk

W czasie walk poległo 3 oficerów oraz 124 podoficerów i szeregowych. Ponadto zaginęło 1361 żołnierzy, z których część została zamordowana w niewoli. Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari zostało odznaczonych 11 żołnierzy, a Krzyżem Walecznych 14 oficerów i 61 szeregowych. Zdobyto 6 armat, 50 karabinów maszynowych, 60 wozów i 200 koni. Wzięto do niewoli 1600 jeńców^[27].

Okres międzywojenny

Zdjęcie pamiątkowe żołnierzy 17 pp z roku 1933

Święto Narodowe 3 Maja w Rzeszowie 1935 – d-ca 17 pp ppłk Stanisław Siuda pierwszy z lewej na trybunie honorowej

26 grudnia 1920 roku pułk powrócił do Rzeszowa^[29]. Rozlokowany został w poaustriackich koszarach im. Sobieskiego przy ul. Langiewicza, Kilińskiego przy Placu Kilińskiego i Lisa-Kuli przy ul. Lwowskiej. Przy ul. Lwowskiej znajdowała się rusznikarnia i magazyny mobilizacyjne. Warsztaty i pluton artylerii piechoty umieszczone były w koszarach Stary Browar przy ul. Reformackiej. W latach trzydziestych pluton artylerii przeniesiono do koszar Sobieskiego^[30].

Pułk dysponował dwoma placami ćwiczeń: Baranówka i Słocina. Strzelania z broni ręcznej wykonywano na strzelnicy garnizonowej, a z moździerzy, granatników i ckm na poligonie w Nowej Dębie^[30]. Po demobilizacji i zmianach organizacyjnych wszedł w skład 24 Dywizji Piechoty i podlegał DOK X w Przemyślu^[31]. Korpus oficerski w latach dwudziestych wywodził się z dawnej armii rosyjskiej, austriackiej i Legionów. Jednak w latach trzydziestych większość stanowili wychowankowie polskich szkół.

Początkowo święto pułkowe obchodzono 4 listopada, w rocznicę powstania pułku w 1918 roku^[32]. 19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 6 września jako datę święta pułkowego^[b][c]. Od tej pory pułk obchodził swoje święto w rocznicę pięciodniowych, krwawych bojów pod Krasnem^[33]. 20 czerwca 1934 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego z dnia 6 września na dzień 4 czerwca^[34]. Od tej pory święto obchodzono w rocznicę boju pod Niegoniczami, stoczonego w 1920 roku^[35].

W wydanej w 1924 roku z okazji wręczenia sztandaru „Jednodniówce 17 pułku piechoty”, znajduje się wzmianka o patronie pułku: pułk 17 nosi imię Marcina Borelowskiego [...]^[36].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 17 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[37]. W pułku, tytułem eksperymentu, utworzono kompanię podchorążych rezerwy piechoty. W jej skład wchodziły trzy plutony strzeleckie i pluton karabinów maszynowych. Kompania pod względem organizacyjnym i wyszkolenia podlegała dowódcy dywizji, a pod względem administracyjnym dowódcy pułku^[38].

17 pp w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

17 pułk piechoty w ramach mobilizacji alarmowej w grupie „czerwonej” zmobilizował:

• 101 kompanię asystencyjną,
• 102 kompanie asystencyjną,
• 165 pułk piechoty bez III batalionu.

W ramach mobilizacji powszechnej w I rzucie mobilizacyjnym od 31 sierpnia 1939 roku zmobilizował:

• 17 pułk piechoty,
• 17 kolumnę taborową.

W II rzucie mobilizacji powszechnej utworzył swój batalion marszowy^[42].

Działania bojowe

3 września został załadowany na transporty kolejowe i 4 września przybył przetransportowany do Gromnika, III batalion wyładował się w Ciężkowicach^[43]. Pułk początkowo pozostał w odwodzie 24 Dywizji Piechoty. Od 6 września miał zorganizować obronę na odcinku: Wróblowice – Gromnik. W tym celu pozycje obronne zajęły I batalion Małe Góry − Moszczenica, II batalion Dąbkówka − Babia Góra, natomiast III batalion pozostał w odwodzie w lasach Lichwin.

Walki od Wisłoka do Sanu

Do pierwszej styczności z oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej doszło 6 września wieczorem około 18.00 pod Wróblowicami. Ogniem broni maszynowej rozbito niemiecką kolumnę zmotoryzowaną. Przeciwnik otworzył ogień artylerii na czołowe bataliony pułku. Wzmocniona 1 kompania strzelecka i artyleria pułkowa w Gromniku stoczyła nocną walkę z piechotą zmotoryzowaną i czołgami niszcząc jeden z nich. Około północy do sztabu pułku dotarł rozkaz wycofania się w kierunku Tuchowa i następnie za Wisłokę. Odwrót rozpoczął się w nocy i rano 7 września. Wieczorem nadszedł kolejny rozkaz: wycofać się za Wisłok, w rejon Frysztak-Wysoka Strzyżowska-Strzyżów. W trakcie marszu pułk walczył z oddziałami zmotoryzowanymi 4 D Lekkiej i poniósł duże straty. Szczególnie ucierpiał III batalion idący w straży tylnej pułku i 3 kompania strzelecka w Tuchowie. 8 września od godzin porannych pułk wycofywał się przez Wiśniową i Wolę Strzyżowska, a następnie rozpoczął marsz za San. Późnym wieczorem 9 września dotarł do Węglówki i ok. 24.00 doszedł w okolice Żyznowa i Barycza. W trakcie dalszego marszu, drogami zatłoczonymi oddziałami wojska i uciekinierami, oddziały pułku przemieszały się z oddziałami 11 Dywizji Piechoty. 10 września rano I batalion przekroczył bez przeszkód most pontonowy na Sanie. Dowódca 24 Dywizji Piechoty nakazał I batalionowi dotrzeć do Jawornika Ruskiego, gdzie od godzin wieczornych stanowić miał straż tylną 24 Dywizji Piechoty w marszu na Birczę. Pozostałe siły pułku maszerowały docierając rano do Lutczy, dalej do Domaradza i Golcowej. Batalion II/17 pp osiągnął 11 września przeprawę na Sanie w miejscowości Wara, Siedliska^[44]. O świcie 11 września reszta pułku dotarła do Lutczy i przeprawiła się przez San. Po południu II batalion pozostawił tabor i ruszył na Jawornik Ruski, zajmując obronę na okolicznych wzgórzach frontem do tej miejscowości. Stanowiska obronne zostały ostrzelane ogniem niemieckiej artylerii. W nocy 11/12 września II batalion z pozostałościami pułku, maszerując po bardzo złych drogach, dotarł o świcie 12 września do skraju wsi Borownica. Wieś zajęta była przez Niemców i ppłk Beniamin Kotarba zdecydował się na opanowanie miejscowości. Po krótkiej walce miejscowość została zdobyta, II batalion i pododdziały pułkowe zajęły stanowiska w Borowicy i w okolicy, odpierały kontrataki piechoty z niemieckiej 2 Dywizji Górskiej. Jednocześnie 8 kompania złożona z pozostałości III batalionu prowadziła rozpoznanie i wykonała natarcie w kierunku wschodnim. Po zatrzymaniu natarcia okazało się, że pułk został otoczony. Po całodziennym boju dowódca doszedł do wniosku, że przebicie się pułku w całości jest niemożliwe i zdecydował się na rozformowanie pododdziałów, podzielenie żołnierzy na małe grupy i przebijanie się na północ. W międzyczasie niemieckie oddziały górskie przystąpiły do szturmu pozycji obronnych 17 pułku piechoty. W trakcie prowadzonego kontrataku dowódca pułku ppłk Kotarba zginął w trakcie walki na bagnety^[45]. Obrona 17 pp załamała się, żołnierze rozproszyli się, częściowo zostali wzięci do niewoli, część przedarła się małymi grupkami i pułk przestał istnieć.

Od Birczy do Brzuchowic

Działania bojowe prowadził jeszcze I batalion^[46]. 12 września I batalion i część kompanii zwiadu wzięły udział w walkach 24 DP na wschód od Birczy. Batalion I/17 pp ostrzelany ogniem artyleryjskim w rejonie Łodzianki Górnej został podporządkowany dowódcy 1 pułku piechoty KOP „Karpaty”. Batalion mjr Weisbacha prowadził działania opóźniające poprzez wzg. 500, Łodziankę Dolną i Posadę Rybotycką. Zbierał też rozbitków, w tym części rozbitego wcześniej w Tuchowie III batalionu. Przeszedł następnie do Cisowej gdzie osłaniał odwrót zbiorczego pułku ppłk. Ziętkiewicza i stanowił tylną straż 24 Dywizji Piechoty. 13 września I/17 pp zajmował rejon miejscowości Olszany. Nazajutrz wycofał się do Przemyśla, po czym 15 września przeszedł do Mościsk, a następnie zajmował stanowiska obronne w Chorośnicy. W bitwach zgrupowania Frontu Południowego gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego głównie osłaniał tyły przebijających się dywizji 11 i 38 w rejonie Sądowej Wiszni i Janowa. Stanowił straż tylną swojej 24 DP walcząc na kolejnych pozycjach opóźniania. 17 września prowadził walki w lesie „Na Chmurowem” koło Mołoszkowic. Maszerując cały czas w straży tylnej dotarł 18 września do Kozic pod Lwowem. Wsparł tutaj natarcie 38 i 39 pułku piechoty na Rzęsną Ruską. Batalion zakończył działania wojenne w Brzuchowicach pod Lwowem 19 września. Pozostało z niego wówczas: 4 oficerów, 10 szeregowych, wóz taborowy i biedka z ckm^[46].

Jednostki mobilizowane w II rzucie mobilizacyjnym

Na terenie Rzeszowa w OZN 17 pp zmobilizowano batalion marszowy 17 pp pod dowództwem por. rez. Nowaka, według innych źródeł kpt. Ludwika Stankiewicza^[47][48], a z zasobów KRU Rzeszów 105 batalion wartowniczy kpt. Andrzeja Racięskiego. Oba bataliony w dniach 6-8 września obsadziły budowane umocnienia na przedmieściach Rzeszowa i wyloty szos z miasta. 8 września w godzinach popołudniowych batalion marszowy 17 pp podjął marsz przez Kańczugę do Przemyśla. 9 września został rozbity w rejonie Pruchnika przez Oddział Wydzielony 4 DLek^[49].

Oddział Zbierania Nadwyżek 17 pp liczył ponad 2000 żołnierzy jedynie częściowo umundurowanych i uzbrojonych, pod dowództwem kpt. Józefa Zwierzyńskiego. Dowódca OZN 17 pp 6 i 7 września oddział ten podzielił na dwie grupy i podjął pieszą ewakuację celem dołączenia do Ośrodka Zapasowego 24 DP w Przemyślu. I grupa pod dowództwem kpt. J. Zwierzyńskiego podjęła marsz przez Kańczugę, 6/7 września wychodząc z Rzeszowa. 9 września w Rokietnicy grupa została zaatakowana przez ten sam niemiecki OW 4 DLek., co batalion marszowy. Część z dowódcą dostała się do niewoli, część rozproszyła się, a pozostali dotarli do Przemyśla. Po uporządkowaniu grupa pomaszerowała do Sambora skąd zawróciła na Rudki-Sądową Wisznię, została rozbita 12 września koło Jaworowa. II grupa pod dowództwem kpt. Feliksa Boluka maszerowała przez Tyczyn, Dylągówkę i przez Babicę dotarła do OZ w Przemyślu. W następnych dniach maszerując przez Drohobycz, Stryj, Nadwórną, Delatyn, Jabłonów, Kosów Huculski dotarła do Kut i 19 września przekroczyła granicę rumuńską^[50].

Symbole pułkowe

Sztandary

Sztandar nieprzepisowy
Jesienią 1919 roku „Koło Panien” w Rzeszowie ufundowało 17 pułkowi piechoty sztandar^[52]. Pierwszy znak pułku po 1924 przechowywany był w Rzeszowie. We wrześniu 1939 roku wycofujący się żołnierze zakopali jego płat w ziemi. W lecie 1944 roku odkopano go i przekazano 17 pp ludowego Wojska Polskiego^[53]. Płat o wymiarach 90 × 127 cm, obszyty z trzech stron srebrną frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą wiązadeł. Drzewce z jasnego drewna. Przy drzewcu wstęga karmazynowa i wstęga biała związane w kokardę^[53]. Strona główna: pośrodku płata, na karmazynowym polu, haftowany srebrną nicią orzeł. Korona oraz dziób i szpony orła złote. Po obydwu stronach orła i pod nim napis haftowany srebrną nicią „17 PP W JEDNOŚCI SIŁA”^[53]. Strona odwrotna: Na białym polu aplikowany i malowany olejną farbą wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Poniżej napis haftowany złotą nicią: „POD TWOJĄ OBRONĘ”^[53].

Chorągiew 17 pp
W 1923 roku, z inicjatywy ówczesnego dowódcy pułku ppłk. Ignacego Oziewicza i starosty rzeszowskiego dr. Koncowicza, powołany został komitet ufundowania sztandaru 17 pp. W miejscowej „Ziemi Rzeszowskiej i Jarosławskiej” ukazał się apel do „Ziemiaństwa naszego powiatu, Duchowieństwa, Kupiectwa, Korporacji, Stowarzyszeń i poszczególnych obywateli” o ofiary na zakup sztandaru^[52].

27 września 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził chorągiew 17 pułku piechoty^[54]. Chorągiew została wykonana w pracowni haftów p. Ślusarczykowej (później Baczkowskiej) w Rzeszowie, a głowica z orłem w firmie Kopaczyńskiego z Krakowa. Na wstędze umieszczono napis „17 pułkowi piechoty Ziemie: rzeszowska, mielecka, pilzneńska i ropczycka”^[55]. Fundatorem chorągwi było społeczeństwo powiatów: rzeszowskiego, mieleckiego, pilzneńskiego i ropczyckiego^[29].

W niedzielę 19 października 1924 roku na boisku sportowym na Przybyszówce (obecnie dzielnica Rzeszowa) szef Sztabu Generalnego generał dywizji Stanisław Haller, w imieniu Prezydenta RP, wręczył chorągiew podpułkownikowi Ignacemu Oziewiczowi. Ceremonię poświęcenia i wręczenia chorągwi poprzedziła msza polowa odprawiona przez biskupa polowego Stanisława Galla, a zakończyła defilada pułku przed budynkiem Gimnazjum Nr I^[56][57]. O godz. 14.00 w salach kasyna garnizonowego odbył się bankiet, w którym wzięło udział około 230 osób. Tego samego dnia o godz. 21.00 w kasynie odbył się raut. W sobotę 25 października 1924 roku członkowie komitetu fundatorów chorągwi byli podejmowani przez dowódcę i oficerów 17 pp w kasynie pułkowym, w koszarach im. Sobieskiego^[58]. Obecnie sztandar znajduje się w Muzeum im. Generała Sikorskiego w Londynie^[59].

Opis chorągwi
Płat sztandaru o wymiarach 100x96 cm wykonany z podwójnego lyońskiego jedwabiu.

Na stronie prawej umieszczono centralnie amarantowy krzyż. W środku krzyża haftowany orzeł ze złotą koroną, szponami i dziobem. Między ramionami krzyża liczba 17 w złotym wieńcu laurowym.

Po stronie lewej, w środku amarantowego krzyża, napis HONOR I OJCZYZNA w wieńcu laurowym. Na ramionach krzyża napisy: na górnym: GONIATYN – OSZCZÓW 7-9 V 1919, na dolnym: SWISŁOCZ – /N/ BEREZ. 27 V 1920, na lewym: NIEGONICZE /N/ BEREZ. 4-5 VI 1920 na prawym: KRASNE – GOŁOGÓRY – STRONIBABY 2-7 IX 1920. W rogach, między ramionami krzyża, herby miast: Rzeszowa, Pilzna, Mielca i Ropczyc^[60].

Drzewce mahoniowe, zwieńczone srebrnym orłem na tarczy, na której umieszczono z obu stron liczbę 17. Szarfy biało-czerwone, obszyte złotymi frędzlami, z haftowanymi złotem napisami: 17 PUŁKOWI PIECHOTY ZIEMIA RZESZOWSKA, MIELECKA, PILZNEŃSKA I ROPCZYCKA^[60].

Odznaka pamiątkowa

6 września 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 17 pp^[61]. Odznaka o wymiarach 4lx41 mm ma kształt krzyża o ostro ściętych ramionach pokrytych białą emalią. Na ramionach krzyża wpisano numer i inicjały „17 PP” oraz rok powstania pułku „1918”. Środek krzyża wypełnia nałożony srebrny orzeł państwowy według wzoru z 1927 roku. Krzyż jest nałożony na ośmiokątną tarczę w barwach granatowej i żółtej. Od orła do rogów tarczy biegnie pięć płomieni. Odznaka dwuczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, na rewersie próba srebra i imiennik grawera WG. Wykonawcami odznak byli: Wiktor Gontarczyk z Warszawy, Bronisław Grabski z Łodzi i Jan Knedler z Warszawy^[62].

Odznaka żołnierska bita była w tombaku i nie emaliowana. Po raz pierwszy odznaki wręczono w 1930 roku podczas obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja^[60].

Marsz pułkowy

Marsz pułkowy skomponował w latach 1926–1927 oficer oświatowy pułku kpt. Władysław Wisłocki, ojciec dyrygenta i kompozytora Stanisława Wisłockiego^[60].

Żołnierze pułku

Żołnierze 17 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[77] oraz Muzeum Katyńskie^[78][l][m].

Upamiętnienie

• Od 29 sierpnia 2008 roku tradycje 17 pułku piechoty dziedziczy 1 batalion piechoty zmotoryzowanej Ziemi Rzeszowskiej im. płk dypl. Beniamina Piotra Kotarby w Międzyrzeczu^[n].
• Tablica upamiętniająca żołnierzy 17 pułku piechoty na fasadzie kościoła św. Wojciecha i św. Stanisława w Rzeszowie
• W Rzeszowie działa Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Siedemnasty”^[84]

• 

  Tablica na fasadzie kościoła św. Wojciecha i św. Stanisława w Rzeszowie

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
• Władysław Ciepielowski: Zarys historji wojennej 17-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Jerzy Majka: Garnizon Rzeszów w latach 1918–1939. Rzeszów: Wydawnictwo LIBRA, 2005. ISBN 83-89183-17-X.
• Jerzy Majka: 17 Pułk Piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 24. ISBN 83-85621-21-0.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books. ISBN 83-204-3299-5.
• Ziemia Rzeszowska i Jarosławska. Czasopismo Narodowe, nr 41 z 10 października 1924 r, nr 43 z 24 października 1924 r., nr 44 z 31 października 1924 r., nr 45 z 7 listopada 1924 roku .
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921-1939. Tom I Meritum. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-6-2.
• Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921-1939. Tom II Annexis. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-7-9.