1854

Wydarzenia w Polsce

• Powstanie zakładów Lilpopa w Warszawie oraz fabryki Scheiblera w Łodzi.
• Prapremiera Halki w Wilnie.
• U zbiegu dzisiejszych ulic Kościuszki i Węgierskiej w Gorlicach zapłonęła po raz pierwszy na świecie uliczna lampa naftowa^[1].
• Powstanie pierwszej w świecie kopalni ropy naftowej, z inicjatywy Ignacego Łukasiewicza, w Bóbrce k. Krosna.
• Po raz pierwszy w tłumaczeniu na język polski ukazało się dzieło Mikołaja Kopernika De revolutionibus (tłumaczenie Jana Baranowskiego).

Wydarzenia na świecie

• 4 stycznia – William McDonald odkrył Wyspy McDonalda na południowym Oceanie Indyjskim.
• 14 lutego – amerykański stan Teksas został połączony linią telegraficzną z resztą kraju.
• 17 lutego – proklamowano niepodległość Wolnego Państwa Orania.
• 25 lutego – Sacramento zostało stolicą Kalifornii.
• 28 lutego – została założona Partia Republikańska (Stany Zjednoczone).
• 12 marca – wojna krymska: Francja i Wielka Brytania zawarły sojusz antyrosyjski z Turcją.
• 24 marca – w Wenezueli zniesiono niewolnictwo.
• 26 marca – książę Parmy Karol III został podczas wieczornego spaceru pchnięty nożem przez nieznanego napastnika, w wyniku czego zmarł następnego dnia.
• 27 marca – Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Rosji.
• 31 marca – Japonia: pomiędzy siogunatem a USA podpisano Traktat z Kanagawy (otwarcie dla cudzoziemców portów: Shimoda i Hakodate).
• 16 kwietnia – trzęsienie ziemi zniszczyło San Salvador, stolicę Salwadoru.
• 24 kwietnia – w Wiedniu odbył się ślub cesarza Franciszka Józefa I z Elżbietą Bawarską.
• 30 kwietnia:
  • Fruto Chamorro został pierwszym prezydentem Nikaragui
  • uruchomiono pierwszą linię kolejową w Brazylii.
• 6 maja – po fiasku swej opery La Traviata Giuseppe Verdi wystawił w weneckim Teatro San Benedetto jej nieznacznie zmienioną wersję pod nowym tytułem Violetta, tym razem odnosząc sukces.
• 30 maja – utworzono terytoria Kansas i Nebraski.
• 11 czerwca – wykonano po raz pierwszy publicznie niemiecką pieśń patriotyczną Die Wacht am Rhein (Straż na Renie) ze słowami Maxa Schneckenburgera i muzyką Karla Wilhelma.
• 16 czerwca – wojna krymska: zwycięstwo wojsk rosyjskich w bitwie nad rzeką Czoroch.
• 27 czerwca – kanadyjski lekarz i geolog Abraham Gesner uzyskał amerykański patent na naftę wytwarzaną z węgla pod nazwą handlową Kerosene.
• 5 lipca – w wyniku pożaru muzeum w Filadelfii uległ zniszczeniu tzw. Mechaniczny Turek, czyli XVIII-wieczna mistyfikacja, maszyna grająca w szachy, której autorem był Wolfgang von Kempelen.
• 13 lipca – Niemcy: zakazano wszelkich stowarzyszeń robotniczych lub komunistycznych.
• 17 lipca – Austria: uruchomiono pierwszą na świecie linię kolejową przebiegająca przez tereny górskie.
• 19 sierpnia – w okolicach Fort Laramie (Nebraska) Siuksowie dokonali masakry 30-osobowego oddziału amerykańskich żołnierzy i tłumacza.
• 28 sierpnia – wojna krymska: wojska brytyjsko-francuskie rozpoczęły oblężenie Pietropawłowska na Kamczatce.
• 7 września – wojna krymska: zakończyło się nieudane brytyjsko-francuskie oblężenie Pietropawłowska.
• 20 września – wojna krymska: klęska wojsk rosyjskich nad rzeką Almą.
• 27 września – po kolizji z francuskim okrętem SS Vesta, u wybrzeży Nowej Fundlandii zatonął brytyjski SS Arctic. Zginęło ponad 300 osób.
• 6 października – 53 osoby zginęły, a setki zostały rannych wskutek serii pożarów i eksplozji w miastach Newcastle upon Tyne i Gateshead, leżących naprzeciw siebie nad rzeką Tyne.
• 17 października – wojna krymska: rozpoczęło się oblężenie Sewastopola.
• 25 października – wojna krymska: bitwa pod Bałakławą między wojskami brytyjskimi i rosyjskimi (szarża lekkiej brygady).
• 5 listopada – wojna krymska: zwycięstwo wojsk brytyjsko-francuskich w bitwie pod Inkermanem.
• 8 grudnia – Pius IX ogłosił dogmat o niepokalanym poczęciu Maryi.
• W Kanadzie oficjalnie zlikwidowano system senioralny.

Urodzili się

• 16 stycznia - Juliusz Karol Ostrowski, polski hrabia, prawnik, historyk, działacz katolicki, kolekcjoner obrazów (zm. 1917)
• 15 lutego - Stanisław Zdzitowiecki, polski duchowny katolicki, biskup kujawsko-kaliski (zm. 1927)
• 19 lutego - Aleksandra Trapszo, polska aktorka i śpiewaczka (zm. 1909)
• 22 lutego – John Horace Round, brytyjski historyk i genealog (zm. 1928)
• 24 lutego - James Henderson Kyle, amerykański pastor, polityk, senator ze stanu Dakota Południowa (zm. 1901)
• 5 marca – Ruth Belville, brytyjska przedsiębiorczyni (zm. 1943)
• 14 marca – Paul Ehrlich, niemiecki chemik i bakteriolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny (zm. 1915)
• 15 marca – Emil Adolf von Behring, bakteriolog niemiecki, uważany za twórcę immunologii, laureat Nagrody Nobla (zm. 1917)
• 27 marca:
  • Władysław Kulczyński senior, polski zoolog, arachnolog, taternik (zm. 1919)
  • Edgar Tinel, belgijski kompozytor, pianista i pedagog (zm. 1912)
• 13 kwietnia – Anna Tomaszewicz-Dobrska, polska lekarka chorób kobiecych i pediatra (zm. 1918)
• 22 kwietnia – Dionysius Schüler, niemiecki arcybiskup, generał franciszkanów (zm. 1926)
• 29 kwietnia – Henri Poincaré, francuski matematyk, fizyk, astronom, filozof, twórca topologii algebraicznej (zm. 1912)
• 15 czerwca – Modest Maryański, polski podróżnik, inżynier górnik, założyciel i właściciel kopalń w Ameryce i Australii (zm. 1914)
• 20 czerwca – Jan Zawiejski, polski architekt, przedstawiciel historyzmu (zm. 1922)
• 3 lipca:
  • Leoš Janáček, czeski kompozytor (zm. 1928)
  • Heliodor Święcicki, polski lekarz, pierwszy rektor Wszechnicy Piastowskiej (późniejszy Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) (zm. 1923)
• 5 lipca – Giuseppe Sacconi, włoski architekt (zm. 1905)
• 11 lipca – Józefa od św. Jana Bożego Ruano García, hiszpańska zakonnica, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
• 12 lipca – George Eastman, amerykański przedsiębiorca współzałożyciel przedsiębiorstwa Eastman Kodak (zm. 1932)
• 14 lipca – Jacek Malczewski, polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku (zm. 1929)
• 13 września – Napoleon Cybulski, polski fizjolog, odkrywca adrenaliny (zm. 1919)
• 12 października – August Witkowski, polski fizyk, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego (zm. 1913)
• 16 października – Oscar Wilde, angielski poeta, prozaik, dramatopisarz i filolog klasyczny irlandzkiego pochodzenia (zm. 1900)
• 20 października – Arthur Rimbaud, francuski poeta (zm. 1891)
• 8 listopada – Johannes Rydberg, fizyk szwedzki (zm. 1919)
• 13 listopada – Michał Febres Cordero y Muñoz, ekwadorski lasalianin, święty katolicki (zm. 1910)
• 8 grudnia - Anna Bilińska-Bohdanowiczowa, polska malarka (zm. 1893)
• data dzienna nieznana:
  • Jan Głogowski, polski lekarz, działacz endecki i oświatowy (zm. 1910)
  • Szymon Tatar (młodszy), góral, przewodnik tatrzański i ratownik górski (zm. 1917)

Zmarli

• 11 lutego – Piotr Steinkeller, polski przedsiębiorca (ur. 1799)
• 3 marca – Giovanni Battista Rubini, włoski tenor (ur. 1794)
• 27 marca – Karol III Parmeński, książę Parmy (ur. 1823)
• 2 maja – Józef Nguyễn Văn Lựu, wietnamski męczennik, święty katolicki (ur. ok. 1790)
• 6 lipca – Georg Ohm, niemiecki matematyk, twórca prawa opisującego związek pomiędzy natężeniem prądu elektrycznego a napięciem elektrycznym (ur. 1789)
• 24 lipca – Modestino, włoski franciszkanin, błogosławiony katolicki (ur. 1802)
• 20 sierpnia – Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling, niemiecki filozof (ur. 1775)
• 25 sierpnia – Claude François Lallemand, francuski lekarz (ur. 1790)
• 28 sierpnia – Joachima De Vedruna, hiszpańska zakonnica, założycilka karmelitanek miłosierdzia, święta katolicka (ur. 1783)
• 30 września – Józef Chłopicki, generał, uczestnik między innymi powstania kościuszkowskiego, wojen napoleońskich i powstania listopadowego (ur. 1771)
• 2 października – Emilia de Villeneuve, francuska zakonnica, założycielka Sióstr od NMP Niepokalanego Poczęcia, święta katolicka (ur. 1811)
• 21 października – Maria Wirtemberska właśc. Maria Anna z Czartoryskich, polska arystokratka, powieściopisarka, komediopisarka, poetka i filantropka (ur. 1768)
• 9 listopada – Elizabeth Schuyler Hamilton, współzałożycielka i wicedyrektor pierwszego prywatnego sierocińca w Nowym Jorku, żona Alexandra Hamiltona (ur. 1757)
• 3 grudnia – Jan Klemens Minasowicz, polski malarz, grafik, kolekcjoner i antykwariusz (ur. 1797)

Święta ruchome

• Tłusty czwartek: 23 lutego
• Ostatki: 28 lutego
• Popielec: 1 marca
• Niedziela Palmowa: 9 kwietnia
• Wielki Czwartek: 13 kwietnia
• Wielki Piątek: 14 kwietnia
• Wielka Sobota: 15 kwietnia
• Wielkanoc: 16 kwietnia
• Poniedziałek Wielkanocny: 17 kwietnia
• Wniebowstąpienie Pańskie: 25 maja
• Zesłanie Ducha Świętego: 4 czerwca
• Boże Ciało: 15 czerwca

Przypisy