1893

Ten artykuł od 2021-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wydarzenia w Polsce

• 10 maja – W Krakowie założono pierwszy klub szachowy w Polsce.
• 24 maja – Józef Friedlein został prezydentem Krakowa.
• 20 czerwca – pożar strawił znaczną część Andrychowa. Od całkowitego zniszczenia uchroniła miasto obfita ulewa.
• Lipiec – powstanie Socjaldemokracji Królestwa Polskiego.
• 3 lipca – powstała pierwsza polityczna organizacja chłopska Związek Stronnictwa Polskiego.
• 14 lipca – We Wrocławiu uruchomiono pierwszą linię tramwaju elektrycznego.
• 2 sierpnia – pierwsze objawienie Feliksy Kozłowskiej, zebrane później w Dziele Wielkiego Miłosierdzia stanowiącym podstawę wiary mariawickiej.
• 10 września – powstała Polska Partia Socjalistyczna Zaboru Pruskiego.
• 23 września – powstała Przepowiednia z Tęgoborza.
• 21 października – W Krakowie, przy placu św. Ducha, w miejscu zburzonego (przy użyciu dynamitu) Kościoła Ducha Świętego otwarto Teatr Miejski; podczas inauguracyjnego przedstawienia dano Prolog Adama Asnyka oraz fragmenty Konfederatów barskich Adama Mickiewicza, Balladyny Juliusza Słowackiego i Zemsty Aleksandra Fredry; eklektyczny budynek teatru – Wzorowany na gmachu opery paryskiej – zaprojektował Jan Zawiejski, a pierwszym dyrektorem tej instytucji został Tadeusz Pawlikowski (dopiero w 1909 teatr otrzymał imię Juliusza Słowackiego).
• Powstało Warszawskie Towarzystwo Łyżwiarskie.

Wydarzenia na świecie

• 17 stycznia – ostatnia królowa Hawajów Liliʻuokalani zrzekła się tronu.
• 1 lutego:
  • w Teatro Regio w Turynie odbyła się premiera opery Manon Lescaut Giacomo Pucciniego.
  • w West Orange w stanie New Jersey, na terenach laboratoriów Thomasa Alvy Edisona, oddano do użytku pierwsze w świecie komercyjne studio filmowe; ze względu na pokryte czarną farbą ściany i ciasnotę wnętrza zyskało ono nazwę „Black Maria”, będącą nawiązaniem do malowanych na czarno karetek więziennych.
• 2 lutego – zwodowano brytyjski transatlantyk RMS Lucania.
• 9 lutego – W mediolańskiej La Scali odbyła się premiera opery Falstaff Giuseppe Verdiego.
• 18 lutego – Jerzy Tupou II został zaprzysiężony jako król Tonga.
• 21 lutego – założono Argentyński Związek Piłki Nożnej (Asociación del Fútbol Argentino - AFA).
• 23 lutego – Rudolf Diesel opatentował silnik wysokoprężny, zwany później od jego nazwiska silnikiem Diesla.
• 4 marca – Grover Cleveland został 24. prezydentem Stanów Zjednoczonych.
• 8 marca – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (358) Apollonia.
• 11 marca – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy (360) Carlova i (361) Bononia.
• 16 marca – pierwszy Puchar Stanleya zdobyli hokeiści Montreal Hockey Club.
• 17 marca:
  • astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (363) Padua.
  • polityk francuski Jules Ferry został zamordowany przez fanatyka religijnego.
• 18 marca – Jerzy Tupou II został uroczyście ukoronowany w Nukuʻalofie na króla Tonga.
• 21 marca – astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy (365) Corduba i (366) Vincentina.
• 4 kwietnia – Charles Dupuy został premierem Francji.
• 27 kwietnia – Richard Seddon został premierem Nowej Zelandii.
• 30 kwietnia – oficjalna data założenia Nowosybirska, trzeciego co do wielkości rosyjskiego miasta i nieoficjalnej stolicy Syberii.
• 2 maja – Emil Stang został po raz drugi premierem Norwegii.
• 9 maja – Thomas Alva Edison po raz pierwszy zaprezentował kinetoskop.
• 11 maja – José Mariano Jiménez Wald został po raz drugi premierem Peru.
• 19 maja – astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy (367) Amicitia i (368) Haidea.
• 12 czerwca – major armii japońskiej Yasumasa Fukushima zakończył 16-miesięczną podróż konną z Berlina do Władywostoku.
• 21 czerwca – przyszły wielki książę Luksemburga Wilhelm IV ożenił się z Marią Anną Portugalską.
• 22 czerwca – u wybrzeży Libanu zatonął po kolizji z inną jednostką brytyjski pancernik Victoria, w wyniku czego zginęło 358 członków załogi.
• 27 czerwca – krach na giełdzie w Nowym Jorku.
• 28 czerwca – W Hamburgu poświęcono Nową Katedrę Mariacką.
• 30 czerwca – W kopalni Jägersfontein w Republice Południowej Afryki znaleziono diament Excelsior o masie 995,2 karata.
• 11 lipca – Kokichi Mikimoto uzyskał pierwszą perłę hodowlaną.
• 14 lipca – pierwsze tramwaje elektryczne na dzisiejszych ziemiach polskich (Wrocław, ówczesny Breslau).
• 25 lipca – oddano do użytku Kanał Koryncki, łączący Morze Egejskie z Morzem Jońskim przez Przesmyk Koryncki; przeprowadzenie tej drogi wodnej, eliminującej konieczność opływania Peloponezu, planował już tyran Koryntu Periander w VII w. p.n.e., a w połowie I w. n.e. z rozkazu cesarza Nerona prowadzono prace budowlane.
• 31 lipca – irlandzki polityk Douglas Hyde (późniejszy Prezydent Irlandii, po uzyskaniu niepodległości przez ten kraj) założył w Dublinie Ligę Gaelicką, zajmującą się propagowaniem języka irlandzkiego.
• 14 sierpnia – pojawiły się w Paryżu pierwsze na świecie rejestracje samochodowe. Mocowane po lewej stronie auta, zawierały: nazwisko właściciela, jego adres i numery rejestracyjne.
• 18 sierpnia – modernistyczny pisarz i poeta Stanisław Przybyszewski poślubił w Berlinie norweską pianistkę i literatkę Dagny Juel.
• 7 września – został założony włoski klub sportowy Genoa Cricket and Football Club.
• 19 września – Nowa Zelandia, jako pierwsze państwo, przyznała kobietom czynne prawo wyborcze w wyborach do parlamentu (bierne prawo wyborcze uzyskały dopiero w 1919 r.).
• 28 września – powstał portugalski klub sportowy FC Porto.
• 3 listopada – W hiszpańskim porcie Santander eksplodował statek SS Cabo Machichaco z ładunkiem dynamitu. Zginęło 590 osób, 525 zostało rannych.
• 7 listopada – amerykański stan Kolorado: kobiety uzyskały prawa wyborcze.
• 12 listopada – tzw. Linia Duranda została przyjęta jako granica między brytyjskimi posiadłościami w Indiach a Afganistanem.
• 16 listopada – powstał czeski klub piłkarski Sparta Praga.
• 28 listopada – na Nowej Zelandii odbyły się wybory parlamentarne, pierwsze po przyznaniu po raz trzeci na świecie czynnego prawa wyborczego kobietom (po Terytorium Wyoming w 1869 i Wyspie Man w 1881 roku).
• 2 grudnia – na Placu Czerwonym w Moskwie uroczyście otwarto, znany obecnie pod nazwą „GUM”, pasaż handlowy.
• 9 grudnia – anarchista Auguste Vaillant dokonał zamachu bombowego we francuskim Zgromadzeniu Narodowym. Rannych zostało około 50 osób.
• W Amsterdamie rozegrano pierwsze mistrzostwa świata w łyżwiarstwie szybkim (4 dystanse: 500 m, 1500 m, 5000 m i 10 000 m).
• W Wiedniu, na terenie Arsenału, powstał Zakład Aeronautyki Wojskowej oraz pierwsze pole wzlotów dla aerostatów armii Austro-Węgier.

Urodzili się

• 4 stycznia – Yone Minagawa, japońska superstulatka (zm. 2007)
• 5 stycznia:
  • Agata od NMP Patronki Cnót Hernández Amorós, hiszpańska karmelitanka miłosierdzia, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
  • Paramahansa Jogananda (dewanagari परमहंस योगानन्‍द), indyjski jogin (zm. 1952)
• 8 stycznia:
  • Ladislav Hudec, słowacki architekt i budowniczy, czynny głównie w Szanghaju (zm. 1958)
  • Marian Szretter, polski aspirant Policji (zm. 1940)
• 12 stycznia – Hermann Göring, polityk, jeden z przywódców III Rzeszy (zm. 1946)
• 19 stycznia – Franciszek Korszyński, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy włocławski (zm. 1962)
• 25 stycznia – Czesław Rydzewski, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy łomżyński (zm. 1951)
• 28 stycznia – Nikołaj Kuźmicz Kozłow, radziecki polityk (zm. 1973)
• 29 stycznia – Wacław Jędrzejewicz, polski działacz niepodległościowy, oficer, polityk i dyplomata, historyk (zm. 1993)
• 30 stycznia – Izaak Meir Lewin (hebr.: יצחק-מאיר לוין), polski i izraelski rabin, działacz społeczny i polityk (zm. 1971)
• 5 lutego – Roman Ingarden, polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (zm. 1970)
• 6 lutego – Muhammad Zafrullah Khan, pakistański prawnik, polityk i dyplomata, minister spraw zagranicznych Pakistanu, przewodniczący sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, prezes Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (zm. 1985)
• 12 lutego – Omar Bradley, amerykański generał na froncie północno-afrykańskim i europejskim w czasie II wojny światowej (zm. 1981)
• 13 lutego – Władysław Dziadosz, prawnik, polityk, wojewoda kielecki (zm. 1980)
• 16 lutego:
  • Julian Grobelny, polski działacz socjalistyczny, przewodniczący Żegoty (zm. 1944)
  • Michaił Tuchaczewski (ros. Михаил Николаевич Тухачевский), radziecki dowódca i teoretyk wojskowy (zm. 1937)
• 17 lutego – Nicefor od Jezusa i Marii Díez Tejerina, hiszpański pasjonista, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
• 18 lutego – Wilhelm Remer, podpułkownik korpusu kontrolerów Wojska Polskiego (zm. ?)
• 21 lutego:
  • Dmitrij Lebied’, radziecki polityk i działacz partyjny (zm. 1937)
  • Andrés Segovia, hiszpański gitarzysta i kompozytor (zm. 1987)
• 23 lutego – Alvar Thiel, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1973)
• 26 lutego – Józef Szyfter, polski kapitan pilot, powstaniec wielkopolski (zm. 1940)
• 2 marca - Helena Makowska, polska aktorka, piosenkarka (zm. 1964)
• 3 marca – Aleksander Roman Boroński, polski major (zm. 1975)
• 4 marca
  • Karol Polakiewicz, polski prawnik i polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1962)
  • Helena Usijewicz, radziecka publicystka (zm. 1968)
• 10 marca – Alfred Wallner, podpułkownik łączności Wojska Polskiego (zm. 1948)
• 11 marca – Gustáv Nedobrý, słowacki działacz turystyczny, taternik i ratownik tatrzański (zm. 1966)
• 17 marca – Józef Gałuszka, polski poeta, prozaik, dziennikarz, publicysta (zm. 1939)
• 19 marca:
  • Wanda Kragen, polska pisarka, poetka, tłumaczka (zm. 1982)
  • Wasyl Mudry, ukraiński dziennikarz, polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1966)
  • José María Velasco Ibarra, ekwadorski prawnik, polityk, prezydent Ekwadoru (zm. 1979)
• 24 marca – Walter Baade, niemiecki astronom (zm. 1960)
• 27 marca:
  • Karl Mannheim, niemiecki socjolog (zm. 1947)
  • Tessa Wheeler, angielska archeolog (zm. 1936)
• 30 marca – Jan Jaskanis, działacz komunistyczny i związkowy (zm. 1962)
• 31 marca – Zofia Vetulani, polska urzędniczka państwowa (zm. 1981)
• 3 kwietnia – Jan Spychalski, polski malarz, biograf, publicysta (zm. 1946)
• 8 kwietnia – Wilhelm Hörl, oficer zawodowy piechoty, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
• 9 kwietnia – Aimé Cassayet-Armagnac, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1927)
• 11 kwietnia – Frances Schroth, amerykańska pływaczka (zm. 1961)
• 16 kwietnia – Stefan Dękierowski, polski reżyser, realizator i operator filmowy (zm. 1975)
• 20 kwietnia:
  • Harold Lloyd, amerykański aktor komediowy epoki kina niemego (zm. 1971)
  • Joan Miró, hiszpański malarz i rzeźbiarz (zm. 1983)
  • Edna Parker, jedna z rekordzistów długowieczności (zm. 2008)
• 25 kwietnia – Serafin Koda, albański franciszkanin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1947)
• 26 kwietnia – Björn Bothén, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1955)
• 29 kwietnia – Harold Clayton Urey, amerykański chemik (zm. 1981)
• 30 kwietnia – Joachim von Ribbentrop, jeden z głównych przywódców III Rzeszy, minister spraw zagranicznych Rzeszy (zm. 1946)
• 6 maja – Hugon Almstaedt, żołnierz Legionów Polskich, prezydent Sosnowca (zm. 1958)
• 11 maja – Robert Girardet, francuski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1977)
• 16 maja – Iwan Wyszniegradski, rosyjski kompozytor i teoretyk muzyki (zm. 1979)
• 23 maja – Kamen Wiczew, bułgarski asumpcjonista, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1952)
• 6 czerwca – Henryk Gliszczyński, oficer zawodowy piechoty, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
• 27 czerwca – Toti dal Monte, włoska śpiewaczka operowa, sopranowa (zm. 1975)
• 30 czerwca:
  • Walter Ulbricht, przewodniczący rady państwa NRD (zm. 1973)
  • Marianne Zoff, austriacka aktorka, śpiewaczka operowa (zm. 1984)
• 4 lipca – Reidar Marthiniussen, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1968)
• 7 lipca – Symeon Łukacz, biskup greckokatolicki, błogosławiony katolicki (zm. 1964)
• 8 lipca:
  • Władysław Baczyński, polski polityk komunistyczny, poseł na Sejm RP (zm. 1937)
  • Marceli Nowotko, działacz ruchu robotniczego (zm. 1942)
• 13 lipca – Hipolit Grzegorzewski, wachmistrz, działacz niepodległościowy (zm. 1939)
• 15 lipca – Włodzimierz Antoniewicz, archeolog polski pochodzenia ormiańskiego, rektor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN (zm. 1973)
• 16 lipca – Władysław Imielski, działacz polskiego i francuskiego ruchu komunistycznego (zm. 1973)
• 19 lipca – Władimir Majakowski, poeta radziecki (zm. 1930)
• 21 lipca – Aleksander Glücksburg, król Grecji (zm. 1920)
• 23 lipca – Michał Klepacz, polski duchowny katolicki, biskup łódzki (zm. 1967)
• 28 lipca – Alfred Eluère, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1985)
• 29 lipca – Marian Koczwara, polski botanik, specj. z zakresu farmakognozji, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego (zm. 1970)
• 31 lipca:
  • Antoni Pająk, polski polityk, premier RP na uchodźstwie (zm. 1965)
  • Ragnar Vik, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1941)
• 5 sierpnia – Sydney Camm, brytyjski konstruktor lotniczy (zm. 1966)
• 6 sierpnia – Guthrie McClintic, amerykański reżyser filmowy i teatralny oraz producent (zm. 1961)
• 14 sierpnia – Alfred Alessandrescu, kompozytor rumuński (zm. 1959)
• 17 sierpnia – Mae West, amerykańska aktorka (zm. 1980)
• 18 sierpnia – Frank Linke-Crawford, austriacki pilot, as lotnictwa austro-węgierskiego (zm. 1918)
• 19 sierpnia – Stefan Starzyński, polski major, polityk, ekonomista, publicysta, prezydent Warszawy (zm. 1939)
• 25 sierpnia – Stefan Orzechowski, polski aktor, reżyser teatralny (zm. 1965)
• 30 sierpnia:
  • Feliks Kapłan, działacz komunistyczny i związkowy (zm. 1963)
  • Huey Pierce Long, amerykański polityk, senator ze stanu Luizjana (zm. 1935)
• 6 września – John W. Bricker, amerykański polityk, senator ze stanu Ohio (zm. 1986)
• 10 września – Johanna Bormann, niemiecka nadzorczyni w obozach koncentracyjnych, zbrodniarka wojenna (zm. 1945)
• 12 września – Frederick William Franz, amerykański działacz religijny, prezes Towarzystwa Strażnica, członek Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy (zm. 1992)
• 14 września – Kazimierz Zarębski, major uzbrojenia Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1962)
• 25 września – Michał Kozal, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy włocławski, błogosławiony (zm. 1943)
• 29 września – Nadzieja od Jezusa (María Józefa Alhama Valera), hiszpańska zakonnica, mistyczka, błogosławiona katolicka (zm. 1983)
• 6 października:
  • Meghnad Saha, indyjski fizyk i astronom (zm. 1956)
  • Tomasz Wiński, kapitan taborów Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1952)
• 7 października – Alan Williams, amerykański inżynier i sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1984)
• 16 października – Tadeusz Zwoliński, polski kartograf, autor przewodników, speleolog, fotograf (zm. 1955)
• 18 października – Piotr Kałwa, polski duchowny katolicki, biskup lubelski (zm. 1974)
• 29 października – Paschalis Carda Saporta, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
• 9 listopada – María Amparo Carbonell Muñoz, hiszpańska salezjanka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
• 21 listopada – Władysław Strzemiński, polski malarz, teoretyk sztuki, pedagog (zm. 1952)
• 22 listopada:
  • Łazar Kaganowicz, radziecki polityk, działacz komunistyczny pochodzenia żydowskiego (zm. 1991)
  • Maria Keller, austriacka lekkoatletka, sprinterka, skoczkini w dal (zm. 1990)
• 25 listopada:
  • Maria Julia Ivanišević, chorwacka zakonnica ze Zgromadzenia Córek Bożej Miłości, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1941)
  • Peter Schlütter, duński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1959)
• 27 listopada – María del Carmen Viel Ferrando, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
• 29 listopada:
  • Edward Bogusz, polski legionista, polityk, poseł na Sejm RP (zm. 1986)
  • María Orosa, filipińska chemiczka, działaczka niepodległościowa i społeczna (zm. 1945)
• 2 grudnia – Marian Kułakowski, podpułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1980)
• 5 grudnia – Szczepan Łazarkiewicz, polski konstruktor, wynalazca, samouk (zm. 1966)
• 8 grudnia - Helena Sługocka, polska śpiewaczka operowa (zm. 1978)
• 10 grudnia:
  • Jan Lehr, podporucznik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Virtuti Militari (zm. 1919)
  • Jerzy Stempowski, polski eseista, krytyk literacki, tłumacz (zm. 1969)
• 11 grudnia – Alceu Amoroso Lima, brazylijski pisarz, krytyk literacki i katolicki przywódca religijny (zm. 1983)
• 12 grudnia – Janina Misiewicz, polska lekarka-ftyzjatra, profesor uczelni nauk medycznych, dyrektor Polskiego Instytutu Przeciwgruźliczego (zm. 1958)
• 13 grudnia:
  • Jerzy Paciorkowski, polski prawnik, polityk, wojewoda kielecki (zm. 1957)
  • Stanisław Szukalski, polski rzeźbiarz i malarz (zm. 1987)
• 17 grudnia – James Baird, nowozelandzki rugbysta (zm. 1917)
• 18 grudnia – Josef Rufer, austriacki teoretyk muzyki, krytyk muzyczny i pedagog (zm. 1985)
• 25 grudnia – Maria Żelańska, polska działaczka komunistyczna (zm. 1960)
• 26 grudnia:
  • Halfdan Schjøtt, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1974)
  • Mao Zedong, przywódca Chin komunistycznych, dyktator (zm. 1976)
• data dzienna nieznana:
  • Zofia Chętnikowa, nauczycielka, kustoszka muzealna, członkini Narodowych Sił Zbrojnych (zm. 1950)
  • Iwan Feldman, funkcjonariusz radzieckich organów bezpieczeństwa (zm. 1954)
  • Johann Franz, spiskoniemiecki przewodnik tatrzański (zm. 1915)
  • Paweł Lang Fu, chiński męczennik, święty katolicki (zm. 1900)

Zmarli

Święta ruchome

• Tłusty czwartek: 9 lutego
• Ostatki: 14 lutego
• Popielec: 15 lutego
• Niedziela Palmowa: 26 marca
• Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 30 marca
• Wielki Czwartek: 30 marca
• Wielki Piątek: 31 marca
• Wielka Sobota: 1 kwietnia
• Wielkanoc: 2 kwietnia
• Poniedziałek Wielkanocny: 3 kwietnia
• Wniebowstąpienie Pańskie: 11 maja
• Zesłanie Ducha Świętego: 21 maja
• Boże Ciało: 1 czerwca

Zobacz też

• 1893 w filmie
• 1893 w muzyce
• 1893 w literaturze
• 1893 w sztuce