18 Eskadra Wywiadowcza
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | 1919 |
| Rozformowanie | 1925 |
| Tradycje | |
| Rodowód | 580 eskadra „Salmsonów” |
| Kontynuacja | 122 eskadra myśliwska |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | kpt. pil. Krawiec–Iwanowski |
| Ostatni | kpt. pil. Jerzy Wieniawa-Długoszowski |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Piotrków, Toruń, Zahacie, Mołodeczno, Duniłowicze, Królewszczyzna, Parafianów, Dokszyce, Lida, Bydgoszcz, Warszawa, Grudziądz, Dęblin, Lotnisko mokotowskie |
| Rodzaj wojsk | |
18 eskadra wywiadowcza (myśliwska) – pododdział lotnictwa Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Eskadra powstała w wyniku przejęcia przez polski personel francuskiej 580 eskadry „Salmsonów”. Wzięła udział w zajęciu przez Wojsko Polskie Pomorza. Jako 18 eskadra wywiadowcza walczyła w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 została przeorganizowana w eskadrę myśliwską i weszła w skład formującego się 1 pułku lotniczego. W 1925 przemianowana na 122 eskadrę myśliwską, a trzy lata później na 112 eskadrę myśliwską.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W czerwcu 1919, w składzie Błękitnej Armii gen. Hallera, przybyła z Francji do Piotrkowa Trybunalskiego 580 eskadra „Salmsonów”. Jej personel stanowili piloci francuscy. Eskadra stanowiła wówczas odwód lotnictwa Naczelnego Dowództwa[1]. Pod koniec września samoloty obsadzone zostały przez załogi polskie[a]. Pododdział uzbrojony był w 10 samolotów Salmson 2A2[b][3].
Na początku lutego 1920 eskadra odleciała z Piotrkowa do Torunia. Tam weszła w skład IV Grupy Lotniczej. Działania te miały związek z zajmowaniem przez Wojsko Polskie Pomorza.
Walki na północnym odcinku frontu
Z końcem marca, na Froncie Litewsko-Białoruskim stacjonował 1 dywizjon lotniczy w składzie 1., 4. i 8 eskadra wywiadowcza oraz wielkopolski dywizjon składający się z 12. i 14 eskadry wywiadowczej oraz 13 eskadry myśliwskiej. Jeszcze w kwietniu lotnictwo Frontu zostało wzmocnione przez 4 dywizjon lotniczy w składzie 11. i 18 eskadry wywiadowczej. W maju w rejon frontu przybyły 10 eskadra wywiadowcza i 19 eskadra myśliwska. Naczelne dowództwo przydzieliło 4 Armii pięć eskadr, 1 Armii – trzy eskadry, a do 7 Armii włączono tylko jedną eskadrę[4]. W kwietniu eskadra została wysłana na front wschodni na lotnisko Zahaccie. Załogi prowadziły dalekie rozpoznanie sięgające aż pod Psków i Witebsk[2]. Spośród personelu 18 eskadry na wyróżnienie zasłużyła załoga por. Jan Matecki i por. Edward Karaś, która poza licznymi lotami wywiadowczymi, w dniu 23 kwietnia zaatakowała i rozproszyła szwadron kawalerii sowieckiej [5]. Od maja eskadra działała na korzyść oddziałów 1 Armii. W tym czasie miała pełne stany i to zarówno osobowe, jak też sprzętowe. Już 1 maja załoga eskadry por. Jan Matecki i por. Edward Karaś w czasie lotu bojowego w rejonie Połocka zaatakowała i zestrzeliła balon obserwujący przeciwnika. 14 maja załoga sierż. Miklasiewicz i mech. Wiśniewski w walce powietrznej pokonała i zmusiła do lądowania załogę sowieckiego Farmana F-30[6]. W maju do eskadry trafili piloci stanowiący nadwyżkę fuzji 1. i 11 eskadry wywiadowczej[2].
Na początku czerwca 18 eskadrę wywiadowczą znajdowała się w składzie IV dywizjonu lotniczego por. Jurkiewicza i działała na korzyść 1 Armii. Samoloty eskadry stacjonowały wówczas w Mołodecznie[7]. W czasie przeciwuderzenia polskiego eskadra działała niezwykle ofiarnie, podejmując wiele śmiałych ataków na ważne obiekty nieprzyjaciela. 21 czerwca por. Janowi Mateckiemu udało się zestrzelić sowiecki balon obserwacyjny. Prowadzono również loty rozpoznawcze[8]. Postępy wojsk Armii Czerwonej na północnym odcinku frontu zmuszały jednostkę do częstych zmian lądowisk. W tym czasie startowała ona z lotnisk Molodeczno, Duniłowicze, Królewszczyzna, Parafianów i Dokszyce. Do Lidy przybył już tylko 1 samolot. Włączono go do 1 eskadry i zarządzono przebazowanie tego zbiorczego pododdziału do Małkini[1][9].
Reorganizacja eskadry
W lipcu eskadra została przemianowana na 18 eskadrę wywiadowczą[2]. Straty w sprzęcie i ludziach spowodowały wycofanie jednostki do Bydgoszczy, a następnie do Torunia w celu uzupełnienia. Wraz z 4 eskadrą wywiadowczą utworzyły lotniczy dywizjon rezerwowy. Celem przeprowadzenia reorganizacji eskadry, przeniesiono ją do Warszawy, a potem do Grudziądza. Tu zastał ją rozejm[c]. Eskadra nadal nie posiadała samolotów[2].
Podczas pobytu na froncie, załogi 18 eskadry wywiadowczej wykonały 38 zadań bojowych, przebywając 86 godzin nad terenem nieprzyjacielskim[11]. Zginęło 2 lotników[12].
Eskadra w okresie pokoju
W Grudziądzu eskadra otrzymała samoloty myśliwskie[2]. Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 18 eskadra wywiadowcza połączona została z 19 eskadrą myśliwską. W wyniku scalenia powstała 18 eskadra myśliwska[13]. W maju 1921 18 eskadra myśliwska weszła w skład III dywizjonu myśliwskiego 1 pułku lotniczego. Szczupłość pomieszczeń na lotnisku mokotowskim spowodowała, że do połowy 1922 eskadra stacjonowała w Dęblinie. Na wyposażeniu eskadry znajdowały się wówczas samoloty francuskie Spad VII[11].
Przesunięcie eskadry na lotnisko Mokotów uaktywniło działalność szkoleniową personelu, ale brak dostatecznej liczby sprawnych samolotów utrudniał nadal planową działalność. W 1922 wymieniano sukcesywnie samoloty SPAD S.VII na Spad XIII. Pod koniec 1923 eskadrze przydzielono samoloty Ansaldo „Balilla”[14].
W 1925 18 eskadra myśliwska przemianowana została na 122 eskadrę myśliwską[15], a trzy lata później na 112 eskadrę myśliwską[16].
Żołnierze eskadry
| Stopień | Imię i nazwisko | Okres pełnienia służby |
|---|---|---|
| kpt. pil. | Krawiec–Iwanowski | od IX 1919 – V 1920 |
| por. pil. | Stanisław Gogoliński | V 1920 – † 24 VI 1920 |
| por. obs. | Edward Karaś | VI 1920 – |
| por. pil. | Juliusz Gilewicz | do V 1920 |
| kpt. pil. | Józef Krzyczkowski | od V 1921 – 1924 |
| kpt. pil. | Wiktor Ryl | 1924 – I 1925 |
| kpt. pil. | Józef Krzyczkowski | I 1925 – III 1925 |
| kpt. pil. | Jerzy Wieniawa-Długoszowski | III 1925 – VI 1925 |
| Obserwatorzy | Piloci | |
| kpt. obs. Müller–Sochacki | kpt. pil. Krawiec–Iwanowski | |
| por. obs. Edward Karaś | por. pil. Jan Matecki | |
| ppor. obs. Marian Sioda | por. pil. Stanisław Gogoliński | |
| ppor. obs. Czesław Niekraszewicz | ppor. pil. Florian Wołoszanowski | |
| ppor. obs. Karol Orłoś | ppor. pil. Henryk Kozanecki | |
| ppor. pil. Wojciech Biały | ||
| pchor. pil. Jan Gray | ||
| sierż. pil. Głowacki[d] | ||
| sierż. pil. Miluszewski[d] | ||
| sierż. pil. Stanisław Śledziejowski | ||
| sierż. pil. Władysław Miklasiewicz | ||
Wypadki lotnicze
- 7 lutego 1922 podczas lotu służbowego zginął por. pil. Eugeniusz Tromszczyński[11].
Samoloty eskadry
| Nazwy jednostki i daty sformowania, przeformowań i rozformowania | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1919 | 580 eskadra Salmsonów | 1920 | 18 eskadra wywiadowcza | 1921 | 18 eskadra myśliwska | 1925 | 122 eskadra myśliwska | VIII 1928 | 112 eskadra myśliwska | IX 1939 |
| 162 eskadra myśliwska | 19 eskadra myśliwska | |||||||||
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 199.
- ↑ a b c d e f Pawlak 1989 ↓, s. 69.
- ↑ a b Bartel i in. 1978 ↓, s. 41.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 63.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 65.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 71.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 84.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 85.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 86.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 92.
- ↑ a b c Pawlak 1989 ↓, s. 70.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 118.
- ↑ Brummer i Zawadzki 2000 ↓, s. 86.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 71.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 73.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 74.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 199–201.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 69-71.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 200.
Bibliografia
- Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Pawlak: Pamięci lotników polskich 1918–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08786-5.
- Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
- Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
Media użyte na tej stronie
.svg)
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
.svg)
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Roundel of the Polish Air Force (1918–1921).
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lokalizacja lotnisk i lądowisk, z których korzystało polskie lotnictwo w latach 1919 - 1920
SPAD VII - samolot myśliwski produkcji francuskiej
Ansaldo A.1 Balilla, caccia biplano in livrea italiana, data e luogo della scatto imprecisati.
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lotnictwo polskie w walkach na linii Bugu 7 - 15 sierpnia 1920
Salmson - samolot bojowy produkcji francuskiej
18 eskadra wywiadowcza w Toruniu w lutym 1920
SPAD XIII - samolot myśliwski produkcji francuskiej
Personel latający 18-ej i 4-ej eskadry wywiadowczej w Helenowie pod Mołodecznem: ppor. Marjan Sioda, por. Bolesław Narkowicz, por. Stanisław Gogoliński ppor. Władysław Kozłowski, ppor. Karol Orłoś, rtm. Bronisław Wąsowski.