18 Pułk Artylerii Ciężkiej

18 Pułk Artylerii Ciężkiej (8 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa^[1].

Dowódcą 18 pułku artylerii ciężkiej został mjr Józef Ulrych^[2].

Opracowany w październiku plan rozbudowy artylerii do końca 1919 przewidywał, że z dniem 31 grudnia zakończona zostanie organizacja baterii i dowództw formowanych w kraju przez baterie zapasowe pułków artylerii^[3].

Powstanie i działania pułku

W marcu 1919, w obozie La Mandria di Chivasso de Torino we Włoszech, z jeńców armii austriackiej i niemieckiej sformowano oddział artylerzystów. Z oddziału tego, w maju 1919 w Liro we Francji, utworzono 113 Kresowy pułk artylerii ciężkiej. Po przybyciu do Polski Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, 113 pac przemianowany został 17 lutego 1920 na 18 pułk artylerii ciężkiej^[4][5]. Jako pierwsza weszła do walki 1 bateria. W marcu wspierała działania piechoty nad Uszą. Później I/18 pac wycofany został z frontu do Modlina, a w lipcu i sierpniu zwolnił ze służby żołnierzy starszych roczników oraz obcokrajowców. Do walki dyon wszedł ponownie dopiero 13 sierpnia podczas obrony Modlina. Po walkach w bitwie warszawskiej przeszedł ponownie do odwodu i pozostawał w nim do końca działań wojennych^[4].

W styczniu 1920 w Łucku stacjonował dwubateryjny II dywizjon 18 pułku artylerii ciężkiej. Stąd przeszedł pod Jarmolińce do dyspozycji dowódcy 18 Dywizji Piechoty. Tu został przezbrojony w armaty 75 mm, przez co stał się faktycznie dywizjonem artylerii lekkiej. Podczas ofensywy kijowskiej wspierał ogniem oddziały macierzystej dywizji na szlaku Płoskirów – Winnica – Niemirów^[6].

Po przełamaniu w czerwcu frontu polskiego przez Armię Konną Siemiona Budionnego, prowadził działania opóźniające i walczył pod Daszowem, Hajsynem, Latyczowem, Starokonstantynowem oraz Szczurowicami. 9 lipca dywizjon walnie przyczynił się do wyjścia z okrążenia 18 DP pod Obgowem^[7]. Następnie 4 bateria z powodzeniem walczyła pod Białokrynicą i Wiśniowcem. W tym czasie 5 bateria udzielała wsparcia ogniowego pod Iwaniem, Pustem, Rudnią, Radziwiłłowem i Brodami. W walkach poniosła duże straty w koniach i straciła 2 działa. 13 lipca pod wsią Kryże rozbite zostały tabory dywizjonu^[7]. Na początku sierpnia II dywizjon walczył w rejonie twierdzy Modlin. 15 sierpnia pod Sońskiem rozbita została 5 bateria. Straciła w walce wszystkie działa, a ponad 40 żołnierzy zostało rannych lub wziętych do niewoli. Kilka dni później 4 bateria wcielona została do 18 pułku artylerii polowej. Dywizjonu nie odtworzono, a 15 grudnia z I dyonu i resztek II dyonu 18 pułku artylerii ciężkiej utworzono samodzielny 18 dywizjon artylerii ciężkiej w Modlinie^[7].

W 1921 reorganizowano polską artylerię. Powstawały między innymi nowe pułki artylerii ciężkiej. Na mocy decyzji Naczelnego Dowództwa WP z 7 września 1921 rozpoczęto formowanie „pokojowego” 1 pułku artylerii ciężkiej. W jego skład weszły: „wojenny” 8 dywizjon artylerii ciężkiej oraz utworzony 15 grudnia 1920 z „wojennego” 18 pac – 18 dac^[8].

Żołnierze pułku

Przypisy

Bibliografia

• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Józef Hłasko: Zarys historii wojennej 1-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lech Wyszczelski: Wojsko II Rzeczypospolitej. Armia ułanów, szarej piechoty i serca w plecaku. Od odzyskanej niepodległości do tragicznego września. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. Spółka Akcyjna, 2014. ISBN 978-83-11-13061-6.
• Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 55. ISBN 978-83-87103-27-9.