18 Pułk Piechoty (II RP)

18 Pułk Piechoty

Odznaka 18 pułku piechoty (II RP)
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	24 czerwca[1]
Nadanie sztandaru	10 lipca 1921
Rodowód	batalion strzelców Sanockich batalion piechoty Ziemi Ropczyckiej 1 batalion strzelców Wojska Polskiego batalion polowy pułku piechoty ziemi rzeszowskiej
Dowódcy
Ostatni	ppłk dypl. Wiktor Majewski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Stepanówką (19 III 1920) bitwa pod Korcem (VII 1920) bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Skierniewice
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	26 Dywizji Piechoty

18 Pułk Piechoty (18 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował w Skierniewicach. W kampanii wrześniowej 1939 walczył w składzie macierzystej 26 Dywizji Piechoty (Armia „Poznań” i „Pomorze”).

Formowanie pułku

Po demoralizacji C.K. Armii oficerowie narodowości polskiej garnizonu rzeszowskiego przejęli władzę w mieście i po odesłaniu do domów żołnierzy obcych narodowości z przebywających w Rzeszowie pułków austro-węgierskich (17 pułku strzelców i 89 pułku piechoty) sformowali zaczątki pododdziałów „pułku piechoty ziemi rzeszowskiej”. Na początku listopada wrócił do Rzeszowa, jako swojego macierzystego garnizonu, batalion zapasowy (złożony głównie z Polaków) 40 pułku piechoty C.K. Armii w sile 9 oficerów i 400 szeregowych (dowódca por. Wilusz). W dniu 12 listopada dowództwo formującego się w Rzeszowie pułku objął por. Wilusz. W czasie listopadowych walk pod Przemyślem wysłane tam pododdziały sformowane z Rzeszowie skonsolidowały się, jako „batalion polowy pułku piechoty ziemi rzeszowskiej”, późniejszy I batalion 18 pułku piechoty.

II batalion 18 pułku piechoty swoich korzeni upatruje w zorganizowanych w Sanoku „batalionu strzelców sanockich” i w Dębicy „batalionu piechoty ziemi ropczyckiej” (dowodzonym przez rotmistrza Łubieńskiego)^[2].

W tym samym czasie w Krakowie na bazie batalionu zapasowego 33 pułku strzelców C.K. Armii został stworzony „1 batalion strzelców Wojska Polskiego” włączony później do 18 pułku piechoty, jako jego III batalion.

Zanim pułk otrzymał swój ostateczny numer porządkowy 1 stycznia 1919 roku nadano mu nazwę „2 pułku piechoty ziemi rzeszowskiej”, 24 stycznia 1919 roku numer porządkowy „15” i wreszcie 8 lutego 1919 roku ostateczny numer, tj. 18 pułk piechoty^[2].

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Koninie^[3].

Pułk w walkach o granice 1918-1920

Na początku istnienia poszczególne bataliony pułku walczyły w odosobnieniu. Pierwszy chrzest ogniowy pododdziałów pułku miał miejsce pod Przemyślem. Późniejszy I batalion 12 grudnia 1918 roku ruszył do szturmu na obsadzony przez Ukraińców fort pod Grochowcami. Po sukcesie kolejnym zadaniem było odzyskanie utraconych przez inne pododdziały Niżankowic. Natarcie zostało przeprowadzone z podstawy wyjściowej w Pikulicach. 15 grudnia kpt. Kawiński poprowadził batalion do zwycięskiego szturmu na fort nr 5. W okolicach Przemyśla batalion pozostawał do 17 kwietnia, staczając zwycięskie potyczki pod Popowicami, Wołostkowem, Dmytrowicami, Bandrowem i Daszówką. Następnie koleją 17 kwietnia został przerzucony do Gródka Jagiellońskiego w celu przerwania pierścienia wojsk Ukraińskiej Armii Ludowej otaczających Lwów. Do 20 kwietnia batalion znajdował się w pierwszej linii biorąc udział w działaniach na Basiówkę, Ferdynandówkę, Polankę wieńcząc swoje działanie zdobyciem Hodowicy. Następnie batalion przeszedł do odwodu frontu do Skniłowa skąd po sporadycznym używaniu poszczególnych kompanii odszedł na odpoczynek do Lwowa. W dniu 1 maja został zluzowany przez III batalion 10 pułku piechoty i zajął pozycję, na której przebywał do 13 maja, czyli do dnia dołączenia reszty batalionów 18 pułku piechoty.

II batalion swój szlak bojowy rozpoczął walcząc w grudniu w okolicach Gródka i Przemyśla. Zadaniem batalionu była obrona toru kolejowego między tymi miastami. Batalion w czasie realizacji tego zadania poniósł dotkliwe straty. Wykrwawiona kompania dębicka (80 bagnetów z etatowego stanu 200) tegoż batalionu otrzymała zadanie obrony mostu kolejowego na rz. Wereszycy w miejscowości Kamienobrodzie. 20 grudnia o 23.00 na pozycję kompanii uderzyły dwie kompanie wspierane przez 5 karabinów maszynowych. Ukraińcy uderzali z dwóch stron, od strony Mszany i Gródka Jagiellońskiego. Najbliższe własne pododdziały znajdowały się w odległości kilkunastu kilometrów. Kryzys walki nastąpił o godzinie 4 nad ranem 21 grudnia, kiedy to straty i brak amunicji osłabiły morale obrońców. Niespodziewanie przybyła odsiecz w postaci własnego pociągu pancernego. Po pierwszych salwach z jego armat kompania ruszyła do kontrataku, który całkowicie rozgromił siły przeciwnika.

III batalion 1 stycznia 1919 roku został przewieziony koleją do Sądowej Wiszni i z marszu wziął udział w działaniach obronnych tego miasta. 10 stycznia nastąpiło przesunięcie do Mszany, z której batalion miał działać w kierunku na Bartatów. Bartatów przechodził wielokrotnie z rąk do rąk, w krytycznych momentach Polacy szturmem wypierali przeciwnika. O świcie 11 stycznia na własne pozycje ruszyło natarcie świeżego ukraińskiego batalionu. Ukraińcom udało się zniszczyć własną kompanię piechoty ogniem karabinów maszynowych i zdobyć baterię artylerii. Ze 100 szeregowych i 4 oficerów tej kompanii, poległo 2 oficerów i 40 szeregowych, reszta żołnierzy była ranna. W tym krytycznym momencie o 8.00 dowódca okrążonej w lesie placówki por. Skowron uderzył na bagnety na odwody ukraińskie. Powodzenie było pełne, gdyż zupełnie zdezorientowany nieprzyjaciel wycofał się w popłochu. Po boju pod Bartatowem tylko 4 kompania batalionu brała udział w walkach w okolicach Kamienobrodu. Na początku kwietnia batalion przebywał bez styczności z przeciwnikiem w rejonie Lubienia Wielkiego i po zluzowaniu połączył się z resztą macierzystego pułku.

Po okresie osobnego działania 15 maja zgrupowane zostały wszystkie bataliony pułku. Pierwszym dowódcą całości został płk Marian Herbert. Pułk został podporządkowany 4 Dywizji Piechoty. Pierwszym zadaniem bojowym postawionym przed pułkiem było zdobycie Sambora. Zadanie to zostało zrealizowane bez wysiłku, gdyż przeciwnik opuścił wcześniej miasto. Po przesunięciu pułku do odwodu dywizji 21 maja nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy pułku – został nim ppłk Becker. Pod wodzą nowego dowódcy kierunkiem działania był Stanisławów, który również zdobyto praktycznie bez walki, gdyż miasto zostało wcześniej opanowane przez miejscową komórkę POW. Po wyparciu własnym oddziałów z Czortkowa, 18 pułk piechoty otrzymał zadanie odzyskania miasta. Dwustronnym natarciem poprzez Jazłowiec na Jagielnicę i z drugiej strony przez Dżuryn na Czortków, zabezpieczono miasto i wzięto kilkudziesięciu jeńców.

Kontrofensywa Ukraińskiej Armii Ludowej wymusiła odwrót pułku na linii Czortków – Buczacz. Po zgrupowaniu całości pułku z Rozworzanach otrzymano meldunki o całkowitym okrążeniu przez nieprzyjaciela. Droga odwrotu wiodła przez Martynów, który został silnie obsadzony przez Ukraińców. 24 czerwca pułk wyruszył marszem ubezpieczonym, w straży przedniej II batalion wraz z artylerią, trzon kolumny stanowił 3 batalion, który grupował jednocześnie resztę artylerii i tabory. Tył i ubezpieczenie boczne tworzył I batalion. Ppłk Becker prowadził osobiście straż przednią. Determinacja i gwałtowność natarcia II batalionu była tak duża, że bez rozwinięcia całości sił udało się rozbić przeciwnika. Po wywalczeniu sobie drogi odwrotu, pułk zajął stanowiska obronne nad rz. Świrz. Już następnego dnia wróg rozpoczął natarcie. Kluczowym punktem było wzgórze 272, które przechodziło z rąk do rąk, by w końcu pozostać w rękach Polaków.

Odwrót Wojska Polskiego zakończył się 28 czerwca, kiedy to własne oddziały rozpoczęły kontrofensywę. Pułk otrzymał zadanie zdobycia Żurowa, które przy stracie kilkunastu żołnierzy zrealizował. Do 4 lipca zajęte zostały: Lipica Dolna, Narajówka, Szumlany, Monasterzyska, Jeziorzany i Buczacz.

W dniu 14 lipca rozpoczęła się wielka ofensywa na froncie przeciwukraińskim. Pułk nacierał na linii Trybuchowiec – Białobożnica. Opór ukraiński powoli wygasał, aż po ponownym zdobyciu przez pułk Czortkowa zupełnie ustał. Ukraińcy wycofali się za Zbrucz. Po zasłużonym odpoczynku w Wygnance, pułk został skierowany koleją na nowy odcinek frontu.

27 lipca 1919 roku pułk został wywagonowany w Brodach. Początkowo przeciwnik, jakim była Armia Czerwona nie był zbyt wymagający i cofał się niemal bez walki tak, że 15 sierpnia osiągnięto Horyń. Od 28 września pułk zajmował stanowiska nad rz. Uborć, w pobliżu Horodnicy, realizując od czasu do czasu nękające wypady, celem zdobycia wiadomości o przeciwniku jak np. wypad z 21 października na Seredy.

Całą jesień i zimę pułk spędził na fortyfikacyjnej rozbudowie własnych stanowisk. Wypad na Stepanówkę z 19 marca 1920 roku zakończył okres wojny pozycyjnej. W celu zdezorganizowania przeciwnika, przygotowującego się do nowej ofensywy, wykonano koncentryczne natarcia na wieś, w której według meldunków było około 300 nieprzyjaciół. Szturm na bagnety przyniósł całkowite zwycięstwo, mimo iż nieprzyjaciel otrzymał wzmocnienie w postaci całego batalionu. Na polu walki pozostało około 100 Rosjan przy minimalnym stratach własnych w postaci 1 zabitego i 1 rannego. Do 24 marca nieprzyjaciel próbował przerwać polskie linie obronne, jednak bez powodzenia.

Na początku drugiej połowy kwietnia pułk liczący wtedy 50 oficerów i 2000 żołnierzy został zgrupowany pod Łopatyczami. 18 pułk piechoty miał być użyty w polskiej ofensywie na Kijów. Rozkaz do wymarszu dotarł do pułku 24 kwietnia. Pułk naciskał na cofającego się przeciwnika, aż po krótkiej walce opanował Korosteń, następnie został przerzucony do Koziatyna i pozostał w nim do 3 maja w charakterze odwodu Naczelnego Wodza.

Z powodu nowej rosyjskiej ofensywy na północnym froncie, na zagrożony odcinek frontu został skierowany pułk w ramach swojej macierzystej dywizji. 25 maja nastąpił podział pułku, I i III batalion zostały przetransportowane do Mińska, a II batalion pozostał na Ukrainie. Walki pod Mińskiem prowadzone były z dużym poświęceniem, nieprzyjaciel stale wprowadzał nowe siły, które były rozbijanie polskimi kontratakami. Aktywna polska obrona, która dążyła do opanowania Klinna, dopiero po uzyskaniu wsparcia w postaci półbatalionu z 24 pułku piechoty i I batalionu 61 pułku piechoty odniosła sukces. W ciągu kilkudniowych walk w rejonie Mińska pułk stracił 30 poległych i 130 rannych. Po odparciu rosyjskiego natarcia pułk przeszedł do odwodu frontu w rejonie Bohuszewicz.

4 lipca ruszyło generalne natarcie całego frontu rosyjskiego. Rosjanie mieli przygniatającą przewagę liczebną, dlatego już 6 lipca 18 pułk piechoty znajdujący się dotychczas w odwodzie musiał zostać użyty. Rosjanie zdobyli Bohuszewicze, a pułk cofnął się do Ład. W celu przywrócenia pierwotnej linii frontu, zarządzono przeciwdziałanie całej 4 Dywizji Piechoty. Natarcie ruszyło 8 lipca i po ciężkich walkach ulicznych pułk odzyskał Bohuszewicze, z których wkrótce pod ciężkim ogniem artyleryjskim musiał się wycofać.

Pułk pozostawał w odwrocie na kierunku Puchowicze – Ihumeń – Dwurzecze by w końcu 16 lipca osiągnąć linię starych okopów pod Baranowiczami. Tego dnia dołączyły do pułku resztki II batalionu, walczącego do tej pory na Ukrainie.

II batalion działający, jako odwód pod Koziatynem został wciągnięty w ciężkie walki odwrotowe z kawalerią Budionnego, która pod Korcem otoczyła batalion. Batalion poniósł ciężkie straty, a po wyczerpaniu amunicji uległ masom kawalerii wroga. Jedynie kilkudziesięciu żołnierzy przedarło się do własnych pododdziałów i przez Równe, Łuck, Lublin i Chełm dołączyło do macierzystego pułku.

Niemirów – mogiła 14 żołnierzy 18 Pułku Piechoty poległych w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.

Od 1 sierpnia pułk brał udział w walkach nad Bugiem, w czasie których starał się odepchnąć przeciwnika za rzekę. Kiedy kalkulacje te okazały się nierealne, był zmuszony cofać się dalej ku Wiśle. Do najcięższych walk z tego okresu można zaliczyć walki pod Niemirowem, w czasie których pułk był zmuszony stawić czoła czterem pułkom sowieckiej piechoty. A sama miejscowość przechodziła sześciokrotnie z rąk do rąk. Marszruta odwrotowa pułku przebiegała przez Szpaków – Wolne – Terlików – Sierpielice; w każdej z tych miejscowości pułk z poświęceniem bronił się i niejednokrotnie zmuszony był odrzucać przeciwnika w walce na bagnety.

9 sierpnia pułk stoczył ostatnie walki w sąsiedztwie Bugu i rozpoczął realizację rozkazu nakazującego wycofanie się za Wisłę. Po walkach odwrotowych pod Klimontami poprzez Siedlce, pułk przemieścił się do Garwolina, gdzie udało mu się odeprzeć nieprzyjacielskie natarcie. Na wysokości tej miejscowości pułk przekroczył Wisłę i rozpoczął dozorowanie przepraw przez rzekę na południe od Warszawy. Po rozpoczęciu polskiej kontrofensywy znad Wieprza, nacisk nieprzyjaciela na odcinek pułku zupełnie ustał. Już 17 sierpnia pułk transportem kombinowanym (kolejka podmiejska, statki, transport pieszy) przemieścił się przez Warszawę pod Płońsk i wszedł do składu 5. Armii.

Ostatnią dużym bojem 18 pułku piechoty była walka pod Ćwieklinkiem wieczorem 18 sierpnia. Bój ten rozpoczął się dość niespodziewanie, kiedy w czasie grupowania batalionów w zagajniku pod folwarkiem Ćwieklinek, jeden z nich pobłądził w ciemnościach, a wysłane patrole celem odnalezienia II batalionu natrafiły na atakujące tyraliery rosyjskie. Pułk całością sił ruszył na przeciwnika i przy manewrze oskrzydlającym wykonanym przez współdziałający 201 pułk szwoleżerów do świtu rozstrzygnął walkę na swoją korzyść. Po zakończonych walkach na północ od Warszawy, 1 września w m. Karczew pułk został załadowany na transport kolejowy i odjechał do Lwowa, by wziąć udział w swoim ostatnim akordzie w wojnie polsko-bolszewickiej.

Od 4 do 23 września pułk operował nad rz. Świrz, odpierając ataki nieprzyjaciela, a po rozpoczętej kontrofensywie 6 Armii ścigał straż tylną nieprzyjaciela na kierunku Gniła Lipa – Holeszew – Narajów. 3 października pułk został przetransportowany na granicę z Litwą, na której pozostał do 25 listopada 1920 roku^[5].

Po ponad dwóch latach spędzonych na frontach walk o granicę Rzeczypospolitej, pułk zimę 1920/1921 spędził w Łomży, by ostatecznie w październiku 1921 roku osiąść w swym pokojowym garnizonie w Skierniewicach.

Za okres od listopada 1918 roku do września 1920 roku, pułk mógł pochwalić się następującą zdobyczą wojenną w postaci: 948 jeńców, 40 karabinów maszynowych, 1 pociągu pancernego i 9 dział.

Za okres walk oficerowie i żołnierze pułku zostali uhonorowani: 28 Krzyżami Srebrnymi „Virtuti Militari”, 78 Krzyżami Walecznych w tym nadanymi czterokrotnie 8 żołnierzom, trzykrotnie 7 żołnierzom, dwukrotnie 3 żołnierzom^[6].

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

Koszary

Szkic rozmieszczenia pododdziałów 18 pp w koszarach przy ul. Batorego w Skierniewicach

Pułk stacjonował w Skierniewicach w koszarach po carskim 38. Aleksiejewskim pułku piechoty zwanym Tobolskim przy obecnej ul. Stefana Batorego (dawniej ul. Piotrkowska). Budowa koszar trwała w latach 1885–1895 autorem projektu był Aleksander Woyde. Założenie architektoniczne polegało na wybudowaniu czterech dużych budynków z przeznaczeniem na zakwaterowanie żołnierzy, budynku kasyna oficerskiego, budynku dowództwa i stajni. Pod koniec budowy kompleksu koszarowego przy ul. Batorego, rozpoczęto budowę kolejnego kompleksu koszarowego po drugiej stronie drogi, przy obecnej ul. Kilińskiego. W koszarach tych stacjonował najpierw 170. Ostrołęcki rezerwowy pułk piechoty, a w okresie międzywojennym 26 pułk artylerii lekkiej. Na obecnym placu Jana Pawła II znajdującym się pomiędzy koszarami pod koniec XIX w. wybudowano cerkiew garnizonową, którą po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przemianowano na garnizonowy Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Skierniewicach^[14].

Organizacja

Wiosną 1921 pułk przeniesiony został z Łomży do Konina. Od października 1921 stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IV^[15] w garnizonie Skierniewice^[16], ^[15]. Wchodził w skład 26 Dywizji Piechoty^[15].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 18 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[17]. Po wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza^[18].

Pułk w kampanii wrześniowej 1939

W dniach 23–25 marca pułk został zmobilizowany w ramach mobilizacji alarmowej. 18 pułk piechoty wchodził w skład jednostek z grupy tzw. „czarnej”. Jednostki tej grupy w czasie pokoju były przeznaczone do zadań specjalnej interwencji wewnątrz lub na zewnątrz państwa. W czasie mobilizacji jednostki grupy czarnej stanowiły wzmocnienie sił na zagrożonym odcinku granicy.

Po zakończeniu mobilizacyjnego rozwinięcia pułku (przyjęciu rezerwistów, uzupełnieniu zapasów do stanów wojennych i przyjęciu sprzętu z gospodarki narodowej) poszczególne pododdziały pułku przemieściły się do wsi^[22]:

• I batalion – wsie: Podtrzciana, Rawiczów, Strzyboga
• II batalion – wsie: Strobów, Podstrobów, Leonów
• III batalion – wsie: Dębowa Góra, Rzyniec
• kolumna taborowa nr 418 – wsie: Dąbrowice
• kompania zwiadowcza – wsie: Zadębie i Sadowiczów

Poszczególne pododdziały 18 pułku piechoty zostały uzupełnione do następujących stanów podchorążych, podoficerów i szeregowych:

• dowództwo I batalionu – 13 żołnierzy służby czynnej i 76 żołnierzy rezerwy
• 1 kompania strzelecka – 40 żołnierzy służby czynnej i 182 żołnierzy rezerwy
• 2 kompania strzelecka – 42 żołnierzy służby czynnej i 182 żołnierzy rezerwy
• 3 kompania strzelecka – 43 żołnierzy służby czynnej i 190 żołnierzy rezerwy
• 1 kompania karabinów maszynowych – 41 żołnierzy służby czynnej i 120 żołnierzy rezerwy
• dowództwo II batalionu – brak danych (przypuszczalnie około 90 żołnierzy)
• 4 kompania strzelecka – 41 żołnierzy służby czynnej i 188 żołnierzy rezerwy
• 5 kompania strzelecka – 39 żołnierzy służby czynnej i 187 żołnierzy rezerwy
• 6 kompania strzelecka – 39 żołnierzy służby czynnej i 182 żołnierzy rezerwy
• 2 kompania karabinów maszynowych – 47 żołnierzy służby czynnej i 220 żołnierzy rezerwy
• dowództwo III batalionu – 12 żołnierzy służby czynnej i 73 żołnierzy rezerwy
• 7 kompania strzelecka – 42 żołnierzy służby czynnej i 180 żołnierzy rezerwy
• 8 kompania strzelecka – 43 żołnierzy służby czynnej i 180 żołnierzy rezerwy
• 9 kompania strzelecka – 44 żołnierzy służby czynnej i 180 żołnierzy rezerwy
• 3 kompania karabinów maszynowych – 48 żołnierzy służby czynnej i 127 żołnierzy rezerwy

Łącznie: 547 żołnierzy służby czynnej i 2344 żołnierzy rezerwy^[23].

O reszcie pododdziałów pułku brak szczegółowych danych. Łącznie etatowo w pułku piechoty powinno być: 92 oficerów, 2874 podoficerów i szeregowych, 90 rkm, 36 ckm, 27 granatników, 6 moździerzy 81 mm, 27 karabinów ppanc, 9 armat ppanc 37 mm wz. 36, 2 armaty 75 mm wz. 02/26, 664 koni, 1 samochód^[24].

W macierzystym garnizonie pozostał ośrodek zapasowy OZN 18 pp, którego zadaniem było zbieranie nadwyżek rezerwistów i zmobilizowanie dodatkowo:

• I batalionu piechoty dla 145 rezerwowego pułku piechoty rezerwowego (dowódca kpt. Bolesław Blockus);
• batalionu zapasowego dla 18 pułku piechoty (dowódca mjr Andrzej Bronisław Kulczycki)
• kompanii asystentacyjnej nr 143 (dowódca por. Stanisław Bednarek);
• kolumny taborowej parkowej nr 418 (dowódca ppor. rez. tab. Feliks Jerzyński);
• kompanii sanitarnej nr 403 (dowódca kpt. lek. dr Władysław Płoszko).
• samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 44 (dowódca por. Zdzisław Eugeniusz Kozdęba)
• kompanii kolarzy nr 44 (dowódca ppor. rez. Edward Beyga)

Do momentu wyruszenia pułku w rejon nadgraniczny, na stanie gospodarczym OZN 18 pp pozostawały 42 pododdziały^[22].

Na podstawie rozkazu Sztabu Głównego L.8700/Mob.39 wszyscy oficerowie, podoficerowie, szeregowi rezerwy powołani w Okręgu Korpusu nr IV na ćwiczenia wojskowe z dniem 1 kwietnia 1939 zostali powołani do czynnej służby wojskowej. Tym samym okres ćwiczeń wskazany w kartach powołania tych żołnierzy został anulowany^[22].

W dniach 4–11 lipca pułk został przetransportowany z Kutna do Wągrowca^[25].

Na początku września 26 Dywizja Piechoty – w jej składzie 18 pułk piechoty – walczyła w obronie pozycji żnińskiej, a potem nad Notecią w rejonie Łabiszyna. W dniach 8 do 12 września przemaszerowała na pozycje obronne na kierunku: Inowrocław – Radziajów – Lubraniec – Żychlin^[26]. Wieczorem 12 września II batalion został transportem samochodowym przewieziony z okolic Żychlina do przedmieść Sochaczewa, do których batalion dociera o świcie 13 września. Żołnierze II batalionu wymieniają na stanowiskach na prawym brzegu Bzury III batalion 144 pułku piechoty (rezerwowy) i 67 batalion saperów. Rozmieszczenie pododdziałów w Sochaczewie wygląda następująco: 4 kompania zajmuje pozycje na północnym skraju i wylocie szosy na Błonie, 5 kompania wraz z plutonem z 6 kompanii zajmuje rejon dworca kolejowego z wylotem szosy na Żyrardów, 6 kompania bez plutonu pozostaje, jako odwód batalionu w rejonie rynku dozorując jednocześnie południowy skraj miasta z wylotem drogi na Bolimów. Pomimo ciężkiego ostrzału artyleryjskiego batalion wielokrotnie odpiera natarcia Wehrmachtu. Dopiero około północy z 12 na 13 września polska obrona pęka i batalion oddaje stanowiska wycofując się na zachodni brzeg Bzury. Dopiero o świcie w miejscowości Kąty batalion otrzymuje rozkaz od dowódcy piechoty dywizyjnej 26 Dywizji Piechoty płk dypl. Parafińskiego zawrócenia na Sochaczew i odebrania utraconych pozycji za prawym brzegu rzeki. Około godziny 10 rano 13 września batalion wypiera Niemców z Sochaczewa. Pomimo podciągana odwodów przez Niemców i ciągłego bombardowania artyleryjskiego II batalion wytrwał na swoich pozycjach do 15 września. Tego dnia od świtu najcięższe walki trwają na odcinku 4 kompanii, która po śmierci swego dowódcy ulega przewadze przeciwnika. Z braku nadziei na utrzymanie swoich stanowisk dowódca II batalionu mjr Feliks Kozubowski wydaje rozkaz odwrotu resztek batalionu najpierw do centrum miasta, a następnie za rzekę. W trakcie ponownego forsowania Bzury pod ogniem przeciwnika ginie mjr Kozubowski, a na prawy brzeg docierają tylko niedobitki batalionu w liczbie około 100 żołnierzy. 15 września II batalion 18 pułku piechoty uległ rozbiciu^[27].

Wobec nowej koncepcji wyższego dowództwa odnośnie do kierunku natarcia Armii „Poznań” i „Pomorze”. 16 września I i III batalion 18 pułku piechoty wraz z 10 pułkiem piechoty biorą udział w próbie opanowania przepraw przez Bzurę pod Kozłowem Szlacheckim. Od razu natarcie zalega pod morderczym ogniem przeciwnika. Po drugiej próbie natarcia podjętej po południu, bataliony odskoczyły mając na karkach kontratakujących Niemców w postaci 1 Dywizji Pancernej. Dzięki bohaterskiej postawie 2 kompanii I batalionu wspartej przez artylerię dywizyjną, celnym ogniem udało się powstrzymać napierających Niemców na stanowiskach pod Emilianowem. Niemcy zostali odcięci na przeprawie od posiłków, ale czołgi, którym udało się przebrnąć rzekę parły na przód. Najpierw zniszczona została 2 kompania w Emilianowie, a następnie kolejne linie oporu organizowane przez oddziały 26 Dywizji. I i III batalion przestały funkcjonować organizacyjnie, jako całość i de facto zostały rozbite^[28]. W rejonie Budy Stare resztki pułku wraz z dowódcą ppłk. Wiktorem Majewskim zostają otoczone przez nieprzyjaciela. Na rozkaz dowódcy pułku nastąpiła likwidacja kasy pułkowej i dokumentów^[26]. Do walczących Warszawy i Modlina docierają tylko pojedynczy żołnierze, los 18 pułku piechoty dopełnił się w bitwie nad Bzurą.

Symbole pułkowe

Sztandar

10 lipca 1921 w Koninie marszałek Józef Piłsudski wręczył dowódcy pułku chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo miast i powiatów Konin, Koło i Słupca. 14 grudnia 1923 Prezydent RP zatwierdził wzór chorągwi 18 pp^[30][26]. Obecnie sztandar znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[31]

Odznaka pamiątkowa

Zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 9, poz. 87 z 3 kwietnia 1926 roku. Odznaka ma kształt pięcioramiennego krzyża o ramionach pokrytych granatową i żółtą emalią. Między ramionami krzyża umieszczone są srebrne oksydowane orły, wzorowane na orłach stanowiących groty sztandarów. W centrum znajduje się rozeta pokryta czerwoną emalią, na której wpisano wiązany monogram z numerem i inicjałami pułku 18 PP w otoku zielonego wieńca laurowego. Oficerska – dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana, bita z kontrą. Wymiary: 47×47 mm. Projekt: Jan Amirowicz Wykonanie: Józef Michrowski – Warszawa^[32].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku^[33]

• por. Bronisław Wilusz (12 XI 1918 – 3 I 1919)
• płk piech. Marian Herbert (4 I – 20 V 1919)
• płk piech. Józef Becker (21 V – 19 VI 1919)
• płk piech. Jan Dmóchowski (20 VI 1919 – †29 III 1920)
• kpt. piech. Karol Koziarowski (od 30 III 1920)
• mjr piech. Jan Hyc (1920)
• płk piech. Włodzimierz Maxymowicz-Raczyński (1 VIII 1922 – 1 III 1925)
• płk piech. Ignacy Sadowski (XII 1925 –)
• płk piech. Stanisław Juszczacki (– II 1928)^[34]
• płk dypl. Tadeusz Alf-Tarczyński (1928 – XI 1932)
• płk piech. Marian Józef Ocetkiewicz (VI 1933 – III 1935)
• płk piech. Franciszek Matuszczak (VII 1935 – VI 1939)
• ppłk dypl. piech. Wiktor Majewski (VI – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

W latach 1938–1939, w organizacji pokojowej było to stanowisko I zastępcy dowódcy pułku. W 1939 roku, w organizacji wojennej, stanowisko to nie występowało.

• ppłk piech. Feliks Markowski (VII 1922^[35] – X 1926^[36] → zastępca dowódcy 49 pp)
• mjr / ppłk piech. Wacław Zbrowski (X 1926 – X 1927)
• ppłk SG Władysław Smolarski (XI 1927 – XI 1928 → szef sztabu DOK IV^[37])
• ppłk dypl. Kazimierz Jan Galiński (III – XII 1929)
• ppłk piech. Marian Frydrych (I 1930 – III 1932)
• ppłk piech. Włodzimierz Kowalski (III 1932 – VI 1933)
• ppłk Janusz Gaładyk (10 VII 1933 – 22 V 1934)^[38]
• ppłk dypl. piech. Tadeusz Klimecki (1934–1936)
• ppłk dypl. piech. Antoni Karol Stefan Rosner (1938 – 1939)

II zastępcy dowódcy pułku – kwatermistrzowie

• mjr piech. Edmund Izydor Kolendowski (1939)

Żołnierze 18 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[39] oraz Muzeum Katyńskie^[40][h][i].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Księga Chwały Piechoty. Bronisław Prugar-Ketling (red.). Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Piotr Bauer i Bogusław Polak, Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, ISBN 83-210-0385-0.
• Spis byłych oddziałów wojskowych WP, Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 2 (183), Warszawa 2000.
• Mieczysław Roszkiewicz: Zarys historji wojennej 18-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.

Linki zewnętrzne

• Muzealna Grupa Rekonstrukcji Historycznej II batalionu 18 pułku piechoty