1943 w Wojsku Polskim
Kalendarium Wojska Polskiego 1943 – wydarzenia w Wojsku Polskim w roku 1943.
1943
- Polskie lotnictwo myśliwskie w Wielkiej Brytanii i Afryce zestrzeliło 113 samolotów niemieckich na pewno, 42 prawdopodobnie[1].
- Polska Eskadra 1586, która wchodziła w skład 334 Skrzydła RAF Specjalnego Przeznaczenia, wykonała od 1 kwietnia do końca roku 27 lotów do Polski i 108 do innych krajów[1].
- Grupa Wywiadu Lotniczego Armii Krajowej z inż. Antonim Kocjanem na czele uzyskała i przesłała do Londynu wiadomości o doświadczeniach z niemiecką bronią tzw. odwetową, pociskami V-l i V-2[1].
- Polska Eskadra 1586, która wchodziła w skład 334 Skrzydła RAF Specjalnego Przeznaczenia, wykonała od 1 kwietnia do końca roku 27 lotów do Polski i 108 do innych krajów[1].
Styczeń
ORP Ślązak
ORP Dragon
- ORP „Ślązak” dowodził osłoną (Senior Officer - SO) konwoju wychodzącego z Giblartaru do Plymouth (Wielka Brytania).
- Rozpoczął się remont ORP „Krakowiak” w stoczni HMNB Devonport (zakończenie 1 lutego 1943).
- Konwój dowodzony przez ORP „Ślązak” wszedł do portu Plymouth (Wielka Brytania).
- Podniesienie bandery na krążowniku ORP „Dragon”.
Luty
- Żołnierze Batalionów Chłopskich pod Zaborecznem stoczyli zwycięską bitwę z oddziałami niemieckimi[2][3].
- W polskiej Stacji Northolt (Wielka Brytania) sformowano polską Eskadrę Myśliwską (Polski Zespół Myśliwski), złożoną z 16 doświadczonych pilotów z różnych dywizjonów, a przeznaczoną do walk na froncie w Afryce Północnej w ramach lotnictwa 8 Armii Brytyjskiej; dowódca kpt. pil. Stanisław Skalski[1].
- Minister obrony narodowej generał dywizji Marian Kukiel z dniem 18 lutego zwolnił p. Zofię Leśniowską, na jej prośbę, ze stanowiska komendantki głównej Pomocniczej Służby Wojskowej Kobiet i powierzył p. Marii Leśniakowej tymczasowo pełnienie funkcji komendantki głównej PSWK[4].
Marzec
- Polski Zespół Myśliwski jako Eskadra C 145 Dywizjonu RAF osiągnął w Bu Grara (Tunezja) gotowość bojową[1].
- Na lotnisku w Detling (Wielka Brytania) sformowano 318 Dywizjon Myśliwsko-Rozpoznawczy „Gdański”, pierwszy dowódca ppłk pil. Adam Wojtyga[1].
- W Warszawie Grupy Szturmowe „Szarych Szeregów” odbiły 21 więźniów Pawiaka → Akcja pod Arsenałem[3]}.
- Polski Zespół Myśliwski odniósł pierwsze zwycięskie walki pod niebem Tunezji; kpt. pil. Stanisław Skalski i por. pil. Eugeniusz Horbaczewski zestrzelili po jednym samolocie niemieckim Ju-88[1].
Jan Bytnar
- W Warszawie zmarł podharcmistrz Jan Bytnar ps. „Rudy”.
- 301 Dywizjon Bombowy został przeformowany w Polską Eskadrę do Zadań Specjalnych przy brytyjskim 138 Dywizjonie pod dowództwem majora nawigatora Stanisława Króla[1].
Kwiecień
- Dywizjony bombowe 300 i 305 otrzymały nowe samoloty Vickers Wellington Mk X[1]
- W Peebles utworzono Wyższą Szkołę Lotniczą przy Wyższej Szkole Wojennej[1].
- Dowódca Artylerii Przeciwlotniczej (ang. Commander in Chief of Anti-Aircraft Command), generał Frederick Alfred Pile przesłał na ręce Naczelnego Wodza podziękowanie dla 1 Polskiej Ciężkiej Baterii Przeciwlotniczej kapitana Józefa Maliszewskiego „za oddane świetne usługi i za wielką pomoc jaką jego Bateria okazała w obronie Szkocji”. Pismo zostało wystosowane w związku z odejściem Baterii 20 kwietnia spod Dowództwa Artylerii Przeciwlotniczej. Generał Pile zwrócił się do generała Sikorskiego z prośbą o wręczenie kapitanowi Maliszewskiemu i wskazanemu szeregowemu Świadectwa za Dobrą Służbę (ang. Certificate of Meritorious Service)[5].
- Komendant Wołyńskiego Okręgu AK wydał rozkaz o tworzeniu oddziałów samoobrony w związku z mordami popełnianymi przez Ukraińców na ludności polskiej[6]. → Rzeź wołyńska i Polska samoobrona na Wołyniu
- Komenda Główna Armii Krajowej odrzuciła propozycję współpracy z komunistami, wysuniętą przez PPR podczas rozmów w lutym 1943[6].
Maj
- Opublikowano w Londynie komunikat o stanie liczebnym armii polskiej w Wielkiej Brytanii: 100 tys. żołnierzy, 12 tys. lotników, 3 tys. marynarzy[3]}.
- Rada Komisarzy Ludowych ZSRR wydała uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na utworzenie 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki[7].
- Pułkownik dyplomowany Zygmunt Berling przybył do Sielc nad Oką i objął dowództwo 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki[7].
- Sformowano 1 dywizjon artylerii przeciwpancernej (późniejszy 1 dywizjon artylerii pancernej).
- ORP „Dzik” pod Crotone zatopił włoski tankowiec[3]}.
- W obozie biełomuckim pod Sielcami rozpoczęto formowanie 1 pułku czołgów.
- Major Włodzimierz Sokorski objął obowiązki zastępcy dowódcy 1 Dywizji Piechoty do spraw oświatowych[7].
- Dowództwo Okręgu Lwów AK wydało rozkaz w sprawie organizowania placówek samoobrony przeciwko atakom ukraińskim. Przedstawiciele Komenda Obszaru Lwowskiego AK rozpoczęli rozmowy z kierownictwem OUN[6].
- ORP „Ślązak” wziął udział w konwoju z Greenock (Szkocja) do Gibraltaru (Wielka Brytania) (dojście 25 maja 1943).
- Polski Zespół Myśliwski został przebazowany na lotnisko Ben Gardane położone w Zatoce Kabiskiej.
- Pułkownik Bolesław Kieniewicz objął obowiązki zastępcy dowódcy 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki do spraw liniowych[7].
- Pułkownik Antoni Siwicki objął obowiązki szefa sztabu 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki[7].
- W skład Armii Krajowej zostały wcielone oddziały taktyczne Batalionów Chłopskich[6].
Czerwiec
- W Moskwie odbył się I Zjazd Związku Patriotów Polskich[7][3]}.
gen. Stefan Rowecki
- Komenda Główna Batalionów Chłopskich wydała tajny rozkaz o niepodporządkowywaniu swoich oddziałów terytorialnych[6].
- w obozie sieleckim ukazał się pierwszy numer „Żołnierza Wolności”[7].
- Kadra Polski Niepodległej podporządkowała się Armii Krajowej[6].
- Polski Oddział Partyzancki z Ośrodka AK Stołpce zdobył miasteczko Iwieniec w powiecie wołożyńskim i rozbił tamtejszy garnizon niemiecki. Wydarzenia te przeszły do historii jako powstanie iwienieckie[8].
- Naczelny Wódz nakazał dowódcy Armii Krajowej ograniczenie akcji odwetowych wobec Ukraińców do samoobrony[6].
- Na lotnisku Perranporth utworzono 3 Polskie Skrzydło Myśliwskie pod dowództwem majora pilota Waleriana Żaka[1].
- W Warszawie Gestapo aresztowało Komendanta Głównego Armii Krajowej, generała dywizji Stefana Roweckiego „Grota”[3]}.
Lipiec
gen. Władysław Sikorski
- W Gibraltarze zginął Prezes Rady Ministrów i Wódz Naczelny generał broni Władysław Sikorski[1] → Katastrofa lotnicza w Gibraltarze[3]}.
- Komendant główny Armii Krajowej wydał rozkaz nr 165 „Organizacja Kierownictwa Walki Podziemnej”[6].
- Dowódca 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki pułkownik dyplomowany Zygmunt Berling wydał rozkaz dzienny Nr 43 o formowaniu nowych jednostek:
- Zapasowego Pułku Piechoty
- Samodzielnego Przeciwlotniczego Dywizjonu Artylerii RGK
- Plutonu Sztabowego Dowództwa Artylerii Dywizji
- 1 samodzielnej myśliwskiej eskadry lotniczej[9].
- Samodzielnego Przeciwlotniczego Dywizjonu Artylerii RGK
- Prezydent RP Władysław Raczkiewicz mianował generała broni Kazimierza Sosnkowskiego Naczelnym Wodzem Sił Zbrojnych[10][3]}. → Naczelny Wódz
- W rocznicę bitwy pod Grunwaldem odbyła się przysięga żołnierzy 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki[7][3]}.
- Powołano Kierownictwo Walki Podziemnej.
- Generał brygady Tadeusz Komorowski został komendantem głównym Armii Krajowej[6].
- W Grigoriewskoje (ZSRR) rozpoczęto formowanie 1 Samodzielnej Myśliwskiej Eskadry Lotniczej pod dowództwem kapitana pilota Czesława Kozłowskiego[1].
- Został rozwiązany Polski Zespół Myśliwski.
- Dowódca 1 myśliwskiej eskadry lotniczej wydał rozkaz nr 1 o przystąpieniu do szkolenia lotniczego[7].
- Dywizjony bombowe 300 i 305 wzięły udział w nalocie na Hamburg[1] → Operacja Gomora i Nalot dywanowy.
- Komendant główny Armii Krajowej wydał rozkaz do polskich żołnierzy na Węgrzech[6].
Sierpień
- Oddział NSZ w lesie koło Borowa pod Kraśnikiem zamordował 26 żołnierzy z oddziału GL im. J. Kilińskiego[3]} → Mord pod Borowem
- Państwowy Komitet Obrony ZSRR wydał postanowienie Nr 3904 o sformowaniu w ZSRR polskiego korpusu (ros. Постановление o сформировании в СССР польского корпуса)[11][3]}.
- Rada Komisarzy Ludowych ZSRR „na wniosek Związku Patriotów Polskich i w związku z pomyślnym zakończeniem formowania Dywizji Polskiej im. T. Kościuszki” nadała pułkownikowi Zygmuntowi Berlingowi stopień generała brygady[12] → 1 Korpus Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR
- W skład Armii Krajowej wcielono Uderzeniowe Bataliony Kadrowe[6].
- Generał major Karol Świerczewski przybył do Sielc nad Oką i objął obowiązki na stanowisku zastępcy dowódcy 1 Korpusu PSZ do spraw liniowych[11].
- Generał brygady Zygmunt Berling wydał rozkaz organizacyjny Nr 1 dowódcy 1 korpusu ustalający skład i kolejność formowania jednostek korpusu[13] → Ordre de Bataille 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR
- Piloci 316 Dywizjonu Myśliwskiego zestrzelili w rejonie Amiens 10 samolotów niemieckich[1][3]}.
- 1 Samodzielna Myśliwska Eskadra Lotnicza stacjonująca na lotnisku Grigoriewskoje została przeformowana w 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego pod dowództwem kapitana obserwatora Tadeusza Wicherkiewicza[11][1].
- 300 Dywizjon Bombowy wziął udział w bombardowaniu Berlina[1].
Wrzesień
- Rozpoczęto formowanie 1 Brygady Artylerii[11].
- 305 Dywizjon Bombowy został włączony w skład lekkiego lotnictwa bombowego 2 Grupy Bombowej 2 TAF i przezbrojony na samoloty B-25 „Mitchell Mk.II”[1].
- Przeprowadzono reorganizację Komendy Głównej Armii Krajowej[6] → Struktura organizacyjna AK
- ORP „Dzik” zatopił kilka statków niemieckich transportujących oddziały z Korsyki[3]}.
- Nakazano reorganizację 1 Dywizji Pancernej do etatów dywizji pancernej nowego typu; tak zreorganizowana dywizja wzięła udział w walkach na froncie zachodnim.
Październik
- Usamodzielniono polską Eskadrę C do Zadań Specjalnych i nadano jej nazwę 1586 Polish Special Duties Fligld oraz przydzielono ją do 334 Skrzydła RAF Specjalnego Przeznaczenia[1].
ORP „Orkan”
- Komenda Główna Armii Krajowej przerwała rozmowy scaleniowe z Narodowymi Siłami Zbrojnymi[6].
- ORP „Sokół” w pobliżu portu Pula zatopił dwa niemieckie statki transportowe[3]}.
- 1 pułk lotnictwa myśliwskiego otrzymał nazwę „Warszawa”[11][1].
- W obozie biełomuckim pod Sielcami dowódca 1 Korpusu PSZ w ZSRR wydał rozkaz o formowaniu 1 Warszawskiej Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, a na dowódcę brygady został wyznaczony pułkownik Jan Mierzycan[11].
- Zginęła Aniela Krzywoń ratując dokumenty operacyjne 1 DP[11].
- W pobliżu Grenlandii zatonął storpedowany przez U-378 niszczyciel ORP „Orkan”.
- Początek historycznej bitwy pod Lenino 1 DP im. Tadeusza Kościuszki[11][3]}.
- Przemianowano 10/16 Brygadę Pancerną na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej.
- Komendant główny AK wydał rozkaz w sprawie nadawania oddziałom partyzanckim nazw pułków Wojska Polskiego sprzed 1939 roku[6].
- Ukazał się rozkaz o utworzeniu samodzielnego batalionu szturmowego pod dowództwem majora Henryka Toruńczyka[11][1].
- W Grigoriewskoje z wizytą w 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa” przebywała przewodnicząca Związku Patriotów Polskich w ZSRR Wanda Wasilewska i zastępca dowódcy 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych gen. bryg. Karol Świerczewski[1].
- Ukazał się rozkaz zastępcy dowódcy 1 Korpusu PSZ nr 13 ustalający z dniem 1 września 1943 barwy poszczególnych rodzajów wojsk i służb PSZ w ZSRR[11]
- W Londynie wydano instrukcję dotyczącą opracowania planu „Burza”[6] → Akcja „Burza”.
- Został wydany rozkaz o utworzeniu oddziałów AK na Węgrzech[6].
Listopad
- Komendant główny Armii Krajowej wydał rozkaz w sprawie zintensyfikowania akcji propagandowej przeciwko komunistom i ZSRR[6].
- W Sielcach nad Oką żołnierze 2 pułku czołgów złożyli przysięgę wojskową[11].
- Komendant główny Armii Krajowej wydał rozkaz do komendantów okręgów w sprawie akcji „Burza”.
- Generał brygady Wojciech Bewziuk objął dowodzenie 1 Dywizją Piechoty im. Tadeusza Kościuszki[11].
- Generał brygady Zygmunt Berling rozkazem specjalnym nr 2 wprowadził w życie Wojskowy Kodeks Postępowania Karnego Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR[11]
- Generał brygady Zygmunt Berling i pułkownik Włodzimierz Sokorski zostali odznaczeni Orderem Lenina[11].
Grudzień
- Walki oddziałów Okręgu Nowogródek AK z partyzantką radziecką[6].
- Brygady im. Stalina i Frunzego otoczyły obóz Zgrupowania Stołpeckiego AK i rozbroiły 230 partyzantów[6].
- Stołpecki Oddział AK toczył walki z oddziałem iwanickiego zgrupowania partyzantki radzieckiej[6].
- Utworzono 1 Brygadę Artylerii im. Józefa Bema[11].
- 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia przeniesiono na lotnisko Campo Casale koło Brindisi i zwiększono etat eskadry do 10 załóg[1].
- 3 Wileńska Brygada AK i 6 Brygada AK oczyściła okolice Turgiel z niemieckich i litewskich okupantów → Rzeczpospolita Turgielska[6].
- 1 pułk lotnictwa myśliwskiego „Warszawa” otrzymał sztandar ufundowany przez Związku Patriotów Polskich[11].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Jerzy Konieczny: Kronika lotnictwa polskiego 1241-1945. s. 127-132.
- ↑ Jarosław Krawczyk, Katarzyna Zientara-Majewski [red]. Polskie państwo podziemne 1939-1945 nr 4/10. „Gazeta Wyborcza”, s. 5. Warszawa: Agora S.A..Sprawdź autora:1.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Kurkiewicz, Tatomir i Żurawski 1974 ↓, s. 276-284.
- ↑ Kukiel 1943 ↓, s. 58.
- ↑ Akta jawne 1941-1944 ↓, s. 105-106.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Andrzej Chmielarz: Armia Krajowa: 1939-1945. s. 177-202.
- ↑ a b c d e f g h i Mikołaj Plikus [red.]: Mała kronika ludowego Wojska Polskiego 1943-1973. s. 66-70.
- ↑ Kazimierz Krajewski. Powstanie iwienieckie i zapomniane boje w Puszczy Nalibockiej. „Biuletyn Informacyjny AK”. 5/2013, s. 32–33, 2013-05.
- ↑ Organizacja i działania bojowe ..., s. 6.
- ↑ Dziennik Ustaw RP Nr 7, Londyn 31 lipca 1943 r., s. 52.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Mikołaj Plikus [red.]: Mała kronika ludowego Wojska Polskiego 1943-1973. s. 71-79.
- ↑ Organizacja i działania bojowe ..., s. 9.
- ↑ Organizacja i działania bojowe ..., s. 9-11.
Bibliografia
- Akta jawne 1941-1944. W: Kancelaria Przyboczna Naczelnego Wodza, sygn. A.XII.1/4 [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
- Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958.
- Krzysztof Komorowski (red.): Boje Polskie 1939 – 1945; poradnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009. ISBN 978-83-7399-353-2.
- Marian Kukiel: Pismo L.dz. 1281/PSW/43 z 22 lutego 1943 roku. W: Kancelaria Przyboczna Naczelnego Wodza, Akta jawne, VII 1942 - XI 1943, sygn. A.XII.1/8 [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1943. [dostęp 2017-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-01)].
- Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Mikołaj Plikus [red.]: Mała kronika ludowego Wojska Polskiego 1943-1973. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Jerzy Konieczny: Kronika lotnictwa polskiego 1241-1945. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1984, 1984.
- Władysław Kurkiewicz, Adam Tatomir, Wiesław Żurawski, Tysiąc lat dziejów Polski; Kalendarium, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1974.
Media użyte na tej stronie
Wladyslaw Sikorski 2.jpg
Władysław Sikorski, Polish commander in chief and prime minister during World War II
Władysław Sikorski, Polish commander in chief and prime minister during World War II
Stefan Rowecki - 1926.jpg
Generał Stefan Rowecki(1895-1943) - polski dowódca, oficer Wojska Polskiego, komendant główny Armii Krajowej
Generał Stefan Rowecki(1895-1943) - polski dowódca, oficer Wojska Polskiego, komendant główny Armii Krajowej
