1 Batalion Pancerny

1 Batalion Pancerny
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1935

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

1 czerwca[a]

Nadanie sztandaru

26 maja 1938

Rodowód

1 Batalion Czołgów i Samochodów Pancernych

Dowódcy
Ostatni

ppłk Rudolf Kostecki

Organizacja
Dyslokacja

Poznań

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

bronie pancerne

Podległość

1 Grupa Pancerna

Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej
Ćwiczenia kursantów szkoły podoficerskiej przy 1 Batalionie Pancernym w Poznaniu na francuskich lekkich czołgach Ranault FT 17, 1931/09 Poznań.
czołg TK-3
Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych[b]
Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych[c]

1 Batalion Pancerny (1 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Poznaniu. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Geneza

Batalion rodowód swój wywodzi od 1 pułku czołgów przybyłego do Polski wraz z Armią Hallera.

11 sierpnia 1921 rozwiązano sztab pułku, a bataliony usamodzielniono. 1 batalion z początkiem 1921 przeniesiony został do Warszawy. Jego 2 batalion stacjonował w owym czasie w Żurawicy, a 3 batalion przeniesiono do Poznania.

16 lutego 1922 roku MSWojsk. nakazało odtworzenie 1 pułku czołgów w Żurawicy. Do garnizonu przybył 1 batalion i Centralna Szkoła Czołgów. W styczniu 1923 przybył też 3 batalion.

W październiku 1930 pułk przeniesiono do garnizonu Poznań.

Na podstawie rozkazu MSWojsk. z 8 lipca 1931 1 pułk czołgów z Poznania przemianowano na 1 pułk pancerny. Jego II batalion stacjonujący w Żurawicy stał się zalążkiem 2 pułku pancernego.

W grudniu 1933 roku pułk został połączony z 7 dywizjonem samochodowym w jedną jednostkę pod nazwą 1 batalion czołgów i samochodów pancernych, który 26 lutego 1935 roku został przeformowany w 1 batalion pancerny. Należał do typu I[1]. W 1939 batalion stacjonował w Poznaniu[2].

Organizacja i uzbrojenie w 1939

  • dowództwo
  • 3 x kompania czołgów rozpoznawczych
  • szwadron samochodów pancernych

Na swoim wyposażeniu posiadał 46 czołgów TK-3 i 9 wozów pancernych wz.34.

Mobilizacja w 1939

Oddział w czasie pokoju wykonywał zadania organizacyjne i szkoleniowe. Był jednostką mobilizacyjną dla pododdziałów broni pancernej. Z chwilą sformowania przewidzianych planem mobilizacyjnym pododdziałów oraz przekazania nadwyżek ludzi i sprzętu do ośrodka zapasowego (OZBPanc. nr 2) ulegał likwidacji. W 1939 batalion sformował w grupie żółtej[3]:

a ponadto dla Armii „Poznań”[4]:

  • kolumnę samochodów ciężarowych nr 751 (typ I)
  • kolumnę samochodów ciężarowych nr 752 (typ I) – kpt. Wiktor Małachowski
  • kolumnę samochodów ciężarowych nr 753 (typ II) – por. rez. Gerżabek[d]
  • kolumnę samochodów sanitarnych PCK nr 701 (typ I)

oraz dla Okręgu Korpusu Nr VII[4]:

  • kolumnę samochodów ciężarowych w Kraju nr 71
  • kolumnę samochodów osobowych i sanitarnych w Kraju nr 7

Żołnierze batalionu

Dowódcy batalionu
Organizacja i obsada personalna w 1939

Pokojowa obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku[2][e]

StanowiskoStopień, imię i nazwisko
dowódca batalionuppłk Rudolf Antoni Kostecki
I zastępca dowódcymjr Kazimierz Konrad Żołkiewicz
II zastępca dowódcymjr br. panc. Józef Augustowski[f]
adiutantkpt. Henryk Skotnicki
lekarz medycynykpt. dr Jan Staruch
kwatermistrzkpt. Kazimierz Sieradzki
oficer mobilizacyjnykpt. Włodzimierz Antoni Wdowiecki
I zastępca oficera mobilizacyjnegokpt. adm. (piech.) Ryszard Klauziński
II zastępca oficera mobilizacyjnegopor. Władysław Lemirski
oficer administracyjno-materiałowykpt. adm. (br. panc.) Bronisław I Piotrowski
zastępca oficera administracyjno-materiałowegochor. Ryszard Szoll
oficer gospodarczykpt. int. Ludwik Bikowski
dowódca kompanii gospodarczejvacat
dowódca plutonu przewozowego OK VIIchor. Czesław Ziętowski
dowódca plutonu łącznościpor. Stanisław Skibniewski
dowódca kompanii szkolnejkpt. Kazimierz Rose
instruktorpor. Henryk Czajkowski
dowódca 1 kompanii czołgów TKpor. Wacław Chłopik
dowódca 2 kompanii czołgów TKkpt. Lucjan Jan Szczepankowski
instruktorchor. Ignacy Gruchot
dowódca szwadronu pancernegokpt. Karol Czechowski
instruktorpor. Andrzej Skarżyński
dowódca kompanii motorowejkpt. Nowak Piotr
instruktorpor. Aleksander Ambroży Wieczorek
instruktorchor. Plewak Piotr
dowódca kolumny samochodowejkpt. Wiktor Małachowski
komendant parkukpt. Tadeusz Idaszak
kierownik warsztatówkpt. Jan Żurek
zastępca kierownikakpt. Leonard Łyczyński
kierownik składnicychor. Franciszek Orzechowski
na kursiekpt. adm. (art.) Felicjan Sypniewski
na kursiepor. piech. Bronisław Jan Kalinowski
na kursiepor. piech. Jan Sikorski
na kursiepor. kaw. Władysław Miklaszewski
na kursiepor. kaw. Adam Michał Staszków

Żołnierze 1 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[7]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Pruski Marianpodporucznik rezerwyprawnikKatyń
Aksan Mikołajppor. br. panc. rez.technik mechanikKatyń
Skotnicki Henryk[8]kapitanżołnierz zawodowyadiutant batalionuKatyń
Wawrzyniak Józefpodporucznik rezerwyStarostwo w ChełmieKatyń
Wdowicki Włodzimierz[9]kapitanżołnierz zawodowyoficer mobilizacyjnyCharków
Wesołowski Stanisławpodporucznik rezerwyabsolwent SGHKatyń

Symbole batalionu

Sztandar

Sztandar batalionowi nadano zarządzeniem Prezydenta z 25 marca 1938 roku. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[10]. Znak ten umieszczony był również na przedniej ściance podstawy orła.

Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[11]:

  • w prawym górnym rogu na tarczy – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
  • w lewym górnym rogu na tarczy – wizerunek św. Michała
  • w prawym dolnym rogu na tarczy – godło województwa poznańskiego
  • w lewym dolnym rogu na tarczy – odznaka pamiątkowa 1 batalionu pancernego
  • na górnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Bobrujsk 28 VIII.1919. Dyneburg – Kałkuny 2O.IX.l919".
  • na dolnym ramieniu krzyża napis: „Równe 4.VII.1920. Grodno 19.VII.I920".
  • na lewym ramieniu krzyża napis: „Łomża 1-2 VIII.1920 Radzymin 15.VIII.1920".
  • na prawym ramieniu krzyża napis: „Mińsk Mazowiecki l 7.VIII.l 920. Mława 20.VIII.1920".

Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 roku na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister spraw wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.

Do chwili wybuchu wojny sztandar batalionu przechowywany był w gabinecie dowódcy. Po 1 września sztandar zdeponowano w Ośrodku Zapasowym Broni Pancernej nr 3 w Żurawicy. 16 września, wobec zbliżania się Niemców, ewakuowano sztandary. Przed przekroczeniem granicy węgierskiej, sprawujący bezpośredni nadzór nad sztandarem chor. Majchrzak, otrzymał rozkaz od nieznanego mu pułkownika spalenia przewożonych sztandarów. Zniszczeniu uległy wówczas sztandary 1, 2, 5 i 8 batalionu pancernego oraz Szkoły Podchorążych Broni Pancernej[12].

Odznaka pamiątkowa

14 grudnia 1937 roku minister spraw wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 1 bpanc[13]. Odznaka ma kształt srebrnej tarczy herbowej podzielonej na ukos i pokrytej barwną emalią (górna część lewa czarna, prawa dolna pomarańczowa). U góry hełm rycerski z pięcioma piórami, po bokach labry. Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Odznaki wykonywane były w wersjach: oficerskiej – emaliowanej, podoficerskiej – malowanej farbą i żołnierskiej – srebrzonej, bez emalii[14].

Uwagi

  1. Rocznica przybycia do Polski 1 pułku czołgów
  2. 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
  3. 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
  4. 25 sierpnia 1939 roku do kolumny przydzielony został ppor. rez. br. panc. Damazy Choraszewski.
  5. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[5].
  6. Mjr br. panc. Józef Augustowski (ur. 2 grudnia 1896 roku) był odznaczony Krzyżem Niepodległości[6].

Przypisy

Bibliografia

  • Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
  • Adam Jońca: Wrzesień 1939 : pojazdy Wojska Polskiego : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
  • Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks" ; Londyn : Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
  • Jacek Skalski: 1 Batalion Pancerny. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 5. Warszawa: Redakcja Historyczno-Wojskowa P.W.Egross-Mikromax, 1991. ISBN 83-85253-20-3.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Narodowe-archiwum-cyfrowe-1-w-1666.jpg
Ćwiczenia kursantów szkoły podoficerskiej przy 1 Batalionie Pancernym w Poznaniu na francuskich lekkich czołgach Ranault FT 17, 1931/09 Poznań.
Oznak czlekk IIRP.png
Znaki taktyczne na czołgach rozpoznawczych i lekkich stosowane w II RP:
Bronie Pancerne WP w 1939.jpg
Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej
Armored car pattern 34.jpg
Polski samochód pancerny wz. 34
Oznak ppanc IIRP.png
Znaki taktyczne na pojazdach pancernych stosowane w II RP: