1 Brygada AL im. Ziemi Lubelskiej
 Orzełek Armii Ludowej | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | kpt. Władysław Skrzypek |
| Ostatni | kpt. Ignacy Borkowski |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa Bitwa na Porytowym Wzgórzu | |
| Organizacja | |
| Rodzaj wojsk | oddział partyzancki |
| Podległość | II Obwodu Armii Ludowej |
| Skład | patrz tekst |
1 Brygada Armii Ludowej im. Ziemi Lubelskiej – związek partyzancki Armii Ludowej sformowany na południu Lubelszczyzny w 1944 r. prowadzący głównie działania dywersyjne skierowane przeciw armii niemieckiej, polegające na niszczeniu transportów i linii komunikacyjnych.
Historia i działania bojowe
Została zorganizowana rozkazem dowódcy II Obwodu Armii Ludowej – ppłk Mieczysława Moczara „Mietka” z dnia 20 lutego 1944 roku z oddziałów, które włączono do Armii Ludowej a znajdowały się na południu Lubelszczyzny. Początkowo składała się z trzech batalionów, lecz ciągle zwiększała swoją liczebność. Na początku czerwca 1944 roku liczyła już ok. 750[1]. W czerwcu została przeorganizowana i od tego momentu do czasu wyzwolenia Lubelszczyzny składa się z 9 kompanii oraz oddziałów specjalnych brygady.
Brygada działała na tyłach oddziałów niemieckich walczących na froncie wschodnim i zajmowała się głównie niszczeniem linii kolejowych, szos i mostów [2].
Na początku maja od brygady odłączył się III Batalion por. Edwarda Gronczewskiego „Przepiórki”, który poszedł na odsiecz północnolubelskiemu zgrupowaniu AL (dowiedziawszy się o wyjściu zgrupowania z okrążenia pod Rąblowem „Przepiórka” zdecydował się wrócić na południe)[3]. Pod koniec maja 1944 brygada przeszła reorganizacje (trzy bataliony zastąpione zostały 9 kompaniami oraz kilkoma podporządkowanymi jej oddziałami w lipcu oddelegowanymi do 3 Północnolubelskiej Brygady AL)[4] W dniach 10–23 czerwca 1944 roku 4 kompanie z 1 Brygady AL im. Ziemi Lubelskiej wzięło udział w bitwie partyzanckiej w lasach janowskich i Puszczy Solskiej.
W lipcu 1944 roku poszczególne poddziały brygady współdziałały z oddziałami Armii Czerwonej wkraczającymi na teren Lubelszczyzny.
Po wyzwoleniu Lubelszczyzny w dniu 27 lipca 1944 roku 1 Brygada AL im. Ziemi Lubelskiej została rozwiązana, a jej członkowie w większości wstąpili do Milicji Obywatelskiej oraz część do Wojska Polskiego.
Obsada personalna
W okresie luty – połowa maja 1944 roku
- Dowódca:
- kpt. Władysław Skrzypek „Grzybowski” – zginął 11 kwietnia 1944 roku w Potoku-Stany
- por. Feliks Kozyra „Błyskawica” – poległ 14 kwietnia 1944 roku w Trzydniku Dużym w czasie walki z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych „Cichego”
- kpt. Andrzej Flis „Maksym” - ranny w czasie bombardowania zgrupowania partyzanckiego w dniu 12 maja 1944 roku w Momotach
- Oficer oświatowy:
- ppor. Wacław Rózga „Stefan”
- Szef sztabu:
- kpt. Andrzej Flis „Maksym” (do połowy kwietnia 1944 roku)
- Michał Iskra „Łoś” (do końca maja 1944 roku – później organizator przepraw przez Wisłę w rejonie Świeciechowa)
- 1 batalion:
- Dowódca:
- por. Ignacy Borkowski „Wicek”
- 2 batalion:
- Dowódca:
- por. Aleksander Szymański „Bogdan”
- 3 batalion:
- Dowódca:
- ppor. Edward Gronczewski „Przepiórka”
- Zastępca dowódcy:
- ppor. Mieczysław Olszewski „Mietas”
- Oficer oświatowy:
- Leon Mitkiewicz „Leon”– poległ 22 kwietnia 1944 roku w Marynopolu w walce z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych
W okresie maj do 27 lipca 1944 roku
- Dowódca:
- kpt. Ignacy Borkowski „Wicek”
- Oficer oświatowy:
- ppor. Wacław Rózga „Stefan”
- Kompania Sztabowa:
- Dowódca:
- por. Aleksander Szymański „Bogdan” – poległ 22 czerwca 1944 roku w rejonie Górecka Kościelnego
- sierż. Ludwik Bujanowicz „Gajowy”
- Dowódcy plutonów:
- sierż. Ludwik Bujanowicz „Gajowy” (równocześnie dowódca kompanii) - pluton 1
- sierż. Jan Owczarz „Marynarz” (od końca czerwca 1944 roku dowódca samodzielnego oddziału) - pluton 2
- sierż. Władysław Bownik „Kret” - pluton 3
- 1 kompania:
- Dowódca:
- por. Ludwik Paszkowski „Lutek”
- Zastępca dowódcy – oficer oświatowt:
- por. Mieczysław Wiśniewski – poległ w maju 1944 roku pod Flisami
- ppor. Jan Juniewicz „Janek”
- 2 kompania (rozwiązana pod koniec czerwca 1944 roku):
- Dowódca:
- ppor. Jan Fijoł „Ryś II” – zaginął 16 czerwca 1944 roku
- kpr. Franciszek Ziemba „Januszek” – poległ 22 czerwca 1944 roku w Puszczy Solskiej
W wyniku strat jakie kompania poniosła w czasie walk w lasach janowskich dowództwo brygady postanowiło sformować ją na nowo wykorzystując nadwyżkę partyzantów w 1 kompanii. Z powodów politycznych postanowiono jednak zarzucić ten plan na rzecz odbudowy 3 kompanii „Straży Chłopskiej” na skutek czego 2 kompania została rozwiązana[5].
- 3 kompania „Straży Chłopskiej”:
- Dowódca:
- por./kpt. Julian Kaczmarczyk „Lipa” – poległ 11 czerwca 1944 roku w pobliżu wsi Graba (obecnie część wsi Mostki, gm. Jarocin, pow. Nisko), Lasy Janowskie.
- ppor. Franciszek Bielak „Dobry” (od lipca)
- Zastępca dowódcy:
- ppor. Władysław Rękas „Sęp” – poległ 11 czerwca 1944 roku w rejonie Jarocina
- sierż. Stanisław Supruniuk (od lipca)
- 4 kompania: (w końcu czerwca 1944 roku kompania została przekształcona w dwa samodzielne oddziały „Małego Ryśka” i „Zająca”)
- Dowódca:
- por. Zbigniew Pietrzyk „Zbyszek” – od końca czerwca 1944 roku w sztabie brygady)
- Zastępcy dowódcy:
- ppor. Ryszard Płowaś „Mały Rysiek”
- sierż. Czesław Olszewski „Zając”
- 5 kompania:
- Dowódca:
- por. Edward Gronczewski „Przepiórka”
- Zastępcy dowódcy:
- ppor. Mieczysław Olszewski „Mietas”
- ppor. Kazimierz Zabor „Tygrys”
- Dowódcy plutonów:
- sierż. Adam Skóra „Adaś” - 1 pluton
- sierż. Edward Strzelecki „Pająk” - 2 pluton
- sierż. Aleksander Szmecht - 3 pluton
- 6 kompania:
- Dowódca:
- por. Bolesław Kowalski „Cień”
Latem 1944 brygada liczyła około 1000 partyzantów[6].
Przypisy
- ↑ Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa. Powstanie i organizacja 1944 - 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979, s. 208. ISBN 83-11-06225-0.
- ↑ Encyklopedia II wojny światowej 1975 ↓, s. 24,.
- ↑ Edward Gronczewski, Wspomnienia „Przepiórki”
- ↑ M. Wieczorek, Armia Ludowa: powstanie i organizacja 1944–1945
- ↑ Stanisław Supruniuk w swojej autobiografii pt. Z Polesia do Warszawy zapisał, że w interesie politycznym należało zachować istanienie kompanii BCh wchodzącej na zasadach autonomii do AL dlatego dowódca brygady kpt. „Wicek” nakazał skierowanie partyzantów z rozrośniętej 1 kompanii do oddziału „Straży Chłopskiej”
- ↑ Sobczak 1988 ↓, s. 799.
Bibliografia
- Praca zbiorowa: Mała Encyklopedia Wojskowa. T. 1. Wydawnictwo MON.
- [przew.] Kazimierz Sobczak: Polski ruch oporu 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07038-5.
- Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa. Powstanie i organizacja 1944 - 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1979. ISBN 83-11-06225-0.
- Mieczysław Wieczorek: Armia Ludowa. Działalność bojowa 1944 - 1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1984. ISBN 83-11-07052-0.
- Praca zbiorowa: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: 1975.
Media użyte na tej stronie
