1 Dywizja Pancerna (III Rzesza)

1 Dywizja Pancerna

1. Panzer-Division

(c) Bundesarchiv, Bild 146-1978-062-24 / CC-BY-SA 3.0 1 pułk pancerny w czasie forsowania Mozy
Historia
Państwo	III Rzesza
Sformowanie	1935
Rozformowanie	1945
Dowódcy
Pierwszy	gen. kaw. Maximilian von Weichs
Ostatni	płk. Eberhard Thunert
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Dyslokacja	Weimar
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	wojska pancerne
Skład	patrz tekst

1 Dywizja Pancerna (niem. 1. Panzer-Division) – niemiecka dywizja pancerna z okresu II wojny światowej

Historia

Dywizja została sformowana zgodnie z rozkazem z dnia 15 października 1935 roku w Weimarze na bazie 3 Dywizji Kawalerii.

Dywizja wzięła udział w kampanii wrześniowej w składzie XVI Korpusu 10 Armii^[1]. 1 września dywizja przemieszczała się po osi Panki - Kłobuck i w dniu 2 września opanowała mosty na Warcie w rejonie miejscowości Gidle oraz toczyła walki o Częstochowę. 3 września przez Radomsko dotarła do Kamieńska, gdzie w nocy została zaatakowana przez 2 pułk strzelców konnych z Wołyńskiej BK i poniosła straty w ludziach i sprzęcie. 4 września jako prawoskrzydłowa atakowała pozycje obronne I batalionu 146 pp na odcinku Jeżów - Rozprza. Dywizja 5 września wkraczając do wsi Stobiecko Miejskie spacyfikowała miejscowość. Trzy osoby żołnierze dywizji zamordowali i spalili 30 zabudowań^[2]. Tego samego i następnego dnia oddział dywizji zamordował we wsiach Krzyżanów, Siomki i Cekanów 23 osoby cywilne^[3]. Następnie po przełamaniu polskiej obrony ruszyła na Piotrków Trybunalski. 6 września dywizja walczyła do zmroku z oddziałami 13 DP, a 7 września ruszyła w stronę Warszawy. Brała udział w szturmie Warszawy.

Następnie wzięła udział w walkach we Francji w 1940 roku w składzie XIX Korpusu^[4].

Po zakończeniu działań we Francji ze składu dywizji wycofano 2 pułk pancerny i sformowano z niego 16 Dywizję Pancerną.

W 1941 roku dywizja (posiadająca 22 czerwca 1941 154 czołgi) wzięła udział w operacji „Barbarossa” w składzie 4 Grupy Pancernej walczącej początkowo w składzie Grupy Armii "Północ" a później w Grupie Armii „Środek”^[5]. Na froncie wschodnim dywizja walczyła do końca 1942 roku a następnie została przerzucona początkowo do Francji a następnie Grecji, gdzie pozostawała w rezerwie do listopada 1943 roku.

W listopadzie 1943 roku skierowana ponownie na front wschodni, gdzie weszła w skład 4 Armii Pancernej w Grupie Armii Południe. Brała wtedy udział w kontrofensywie na Kijów i walkach w północnej Ukrainie do września 1944 roku.

W październiku 1944 roku została przerzucona na Węgry i włączona w skład 6 Armii. Uczestniczyła wtedy w walkach w rejonie Debreczyna i w grudniu 1944 roku w kontrofensywie w Transylwanii. Na Węgrzech dywizja walczyła do kwietnia 1945 roku, a następnie wycofała się na teren Austrii, gdzie ostatecznie została rozbita w maju 1945 roku.

Oficerowie dowództwa

Dowódcy dywizji^[1]

• gen. kaw. Maximilian Freiherr von Weichs (1935 – 1937)
• gen. por. Rudolf Schmidt (1937 – 1939)
• gen. mjr (od 1940 gen. por.) Friedrich Kirchner (1939 – 1941)
• gen. mjr Walter Krüger (1941 – 1944)
• gen. mjr Richard Koll (1944)
• płk Werner Marcks (1944)
• płk Eberhard Thunert (1944 – 1945)

Skład dywizji

1935

• 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1.)
  • 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1.)
  • 2 pułk pancerny ( Panzer-Regiment 2.)
• 1 Brygada Strzelców (zmotoryzowania) (1. Schützen-Brigade)
  • 1 pułk strzelców (Schützen-Regiment 1)
  • 1 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 1)
• 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
• 4 batalion rozpoznawczy ( Aufklärung Abteilung 4)
• 73 batalion łączności ( Nachrichten Abteilung 73)

1939 (Polska)^[6]

• 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1.)
  • 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1.)
  • 2 pułk pancerny ( Panzer-Regiment 2.)
• 1 Brygada Strzelców (zmotoryzowania) (1. Schützen-Brigade)
  • 1 pułk strzelców (Schützen-Regiment 1)
  • 1 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 1)
• 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
• 4 batalion rozpoznawczy ( Aufklärung Abteilung 4)
• 37 batalion przeciwpancerny (Panzerabwehr-Bataillon 37)
• 37 batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 37)
• 73 batalion łączności ( Nachrichten Abteilung 73)

Stan dywizji na 1 września 1939: 331 czołgów, 90 sam.panc. (razem 421 pojazdów opancerzonych), 1402 sam. ciężarowe, 1289 motocykli, 561 sam. osobowych, 24 lekkie haubice polowe, 8 dział piechoty, 48 dz.ppanc. 37 mm, 12 nkm.plot. 20 mm, 18 ciężkich oraz 30 lekkich granatników, 46 ckm., 825 lkm. a także 7249 karabinów i 4625 pistoletów Dywizja liczyła 11 792 ludzi w tym 394 oficerów, 1962 podoficerów, 9321 szeregowych oraz 115 urzędników.

1940 (Francja)

• 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1)
  • 1 pułk pancerny (Panzer Regiment 1)
  • 2 pułk pancerny (Panzer Regiment 2)
• 1 Brygada Strzelecka (Schützen Brigade 1)
  • 1 pułk strzelców (Schützen Regiment 1)
  • 1 batalion motocyklowy (Kradschützen Bataillon 1)
• 702 ciężka kompania broni wsparcia (Schwere Infanterie Geschütz Kompanie 702)
• 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
• 4 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs Abteilung 4)
• 37 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger Abteilung 37)
• 37 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 37)
• 37 batalion łączności (Nachrichten Abteilung 37)

1943 (front wschodni)

• 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1)
• 1 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 1)
• 113 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 113)
• 73 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 73)
• 1 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 1)
• 229 kompania artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 299)
• 37 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger-Abteilung 37)
• 37 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 37)
• 37 pancerny batalion łączności (Panzer-Nachrichten-Bataillon 37)

Przypisy

Bibliografia

• Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4.
• Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6.
• Dariusz Jędrzejewski, Zbigniew Lalak: Niemiecka broń pancerna 1939-1945. Warszawa: Wyd. Lampart, 1998. ISBN 83-867-7636-6.
• Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
• Wojciech Zalewski: Piotrków 1939. Warszawa: Bellona, 2000. ISBN 83-11-09164-1.
• Jan Wróblewski: Armia Prusy. Warszawa: Wyd. MON, 1986. ISBN 83-11-07212-4.
• Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7.
• Leksykon Wehrmachtu –1 Dywizja Pancerna