1 Pułk Strzelców Konnych (Królestwo Kongresowe)

Żołnierze 1 Pułku Strzelców Konnych na litografii Józefa Lexa (1826)

Aleksander – syn Mikołaja I, szef 1 Pułku Strzelców Konnych Królestwa Kongresowego

Pułk 1 Strzelców Konnych – oddział strzelców konnych Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk został sformowany w 1815 roku^[1]. 4 lutego 1826 roku szefem pułku został wielki książę Aleksander. Od tego dnia oddział nosił nazwę „Pułk Strzelców Konnych Jego Cesarzewiczowskiej Mości Wielkiego Księcia Aleksandra Następcy Tronu Nr 1”^[2].

Składał się z czterech szwadronów i piątego rezerwowego. Szwadrony pierwszy i drugi stanowiły 1 dywizjon, a trzeci i czwarty wchodziły w skład 2 dywizjonu. Szwadron dzielił się na dwa półszwadrony, każdy półszwadron na dwa plutony, każdy pluton na półplutony czyli sekcje. Pluton dzielił się także na oddziały, czyli trójki, po trzy roty każdy^[3].

Wchodził w skład 1 brygady Dywizji Strzelców Konnych^[4].

Ubiór

Barwą pułku był kolor karmazynowy^[5]. Kurtka szaserska zielona z kolorowymi wypustkami i łapkami na kołnierzu, białymi guzikami z numerem 1. Naramienniki metalowe białe z podszewką barwy karmazynowej.

Lejbiki sukienne zielone z wypustkami koloru karmazynowego na kołnierzu i rękawach oraz na naramiennikach z sukna zielonego. Spodnie paradne zielone z lampasami szerokimi barwy karmazynowej i karwaszami skórzanymi do kolan.

Konie

Pułk posiadał konie gniade^[5].

• 1 szwadron – konie jednostajnej maści
• 2 szwadron – konie mogły mieć gwiazdki na czole
• 3 szwadron – konie mogły mieć gwiazdki, strzałki i pęciny
• 4 szwadron – konie mogły mieć łysiny
• trębacze – konie gniado-srokate

Konie żołnierskie miały ogony obcięte do kolan i przerywane. Konie oficerskie – anglizowane (anglizowanie polegało na przecinaniu tych mięśni, które sprawiają, że ogon koński w naturalny sposób przylega do zadu).

Miejsce dyslokacji w 1830

Pułk stacjonował (miał stanowisko) na terenie ówczesnych województw mazowieckiego^[6] i kaliskiego:

• sztab niższy – Piotrków
• 1 szwadron – Wolbórz
• 2 szwadron – Brzeziny
• 3 szwadron – Piotrków
• 4 szwadron – Radomsko
• rezerwa – Kowal

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku^[6]:

• płk Antoni Potocki (od 20 stycznia 1815)
• płk Antoni Jankowski (1816-1831)
• płk Karol Chmielewski (25 lutego 1831, poległ 10 maja 1831)
• mjr Franciszek Patek (od 4 czerwca 1831, awansował na ppłk 14 lipca)

Oficerowie:

• ppor. Henryk Woroniecki

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki^[6]:

• Długosiodło (11 lutego)
• Stoczek (14 lutego)
• Grochów (19 lutego)
• Nieporęt (24 lutego)
• Boreml (19 kwietnia)
• Róża (21 kwietnia)
• Firlej (9 maja)
• Lubartów (10 maja)
• Stary Zamość (12 maja)
• Mińsk (14 lipca)
• Zbuczyn (19 lipca)
• Paprotnia (15 sierpnia)
• Warszawa (6 i 7 września).

Za udział w walkach pułk otrzymał 2 krzyże kawalerskie, 44 złote i 42 srebrne.

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
• Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie – Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
• Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.