1 Pułk Strzelców Pieszych (Królestwo Kongresowe)

Żołnierze 1 psp

1 Pułk Strzelców Pieszych – polski pułk piechoty okresu Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany w 1815 roku. 13 stycznia 1822 nazwany "Pułkiem strzelców pieszych jego cesarzewiczowskiej mości wielkiego księcia Mikołaja nr 1". Szefem pułku był właśnie wielki książę Mikołaj. 22 stycznia 1826 nazwany "Pułkiem strzelców pieszych jego cesarsko-królewskiej mości nr 1"^[2]. Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi^[a]. Stan kompanii wynosił 4-6 oficerów, 14-16 podoficerów i 184 szeregowych^[b], stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54-55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664-1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71-82 podoficerów i szeregowych niefrontowych^[c]. W sumie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię wyborczą^[3].

Wchodził w struktury 1 Dywizji Piechoty^[4]. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. Pułk wszedł w skład nowo sformowanej 4 Dywizji Piechoty^[1]. 26 kwietnia 1931 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk znalazł się w 2 Brygadzie 4 Dywizji Piechoty^[5]. Na początku maja pułk przeszedł do 1 Dywizji Piechoty w miejsce walczących na Lubelszczyźnie pododdziałów^[5].

Miejsce dyslokacji w 1830

Stacjonował w województwie mazowieckim^[6].

• sztab - Sochaczew
• 1 batalion - Iłów
• 2 batalion - Trojanów
• kompanie karabinierskie - Warszawa (koszary Ordynackie)

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku^[7]

• płk Zdzitowiecki (20 I 1815 - 1816)
• ppłk Bieliński (p.o. do 16 X 1816)
• ppłk Piotr Szembek (od 16 X 1816 z przerwą w latach 1819 i 1820 w których dowództwo wakuje),
• ppłk Maciej Rolbiecki (od 7 XII 1830)
• ppłk Antoni Noffok (od 1 II 1831)
• płk Feliks Breański (od 25 V 1831)
• ppłk Salomon Suarce (od 13 VI 1831)
• ppłk Franciszek Bobiński (od 1 VIII 1831)

Oficerowie

• Bonifacy Jagmin
• Franciszek Kacper Fornalski
• Ignacy Lebel – lekarz batalionowy (ok. 1822)

Walki pułku

Car Mikołaj I Romanow - patron oraz szef 1 pps

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki^[7]:

• Warszawa (29 listopada 1830)
• Wawer (19 lutego)
• Grochów (25 lutego)
• Ostrołęka (26 marca)
• Rożan (30 marca)
• Węgrów (14 kwietnia)
• Porządza, Przetycz, Choroście, Długosiodło, Plewki, Bródki (16 kwietnia)
• Bródki, Wasewo, Sokołów, Jakać (17 kwietnia)
• Tykocin (21 maja)
• Bielsk (22 maja)
• Hajnowszczyzna (23 maja)
• Wolpie (26 maja)
• Ostrołęka (26 maja)
• Mińsk (14 lipca)
• Warszawa (6 i 7 września)

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 6 kawalerskich, 48 złotych i 72 srebrne krzyże Orderu Virtuti Militari ^[7].

Mundur

Piotr Szembek

Żołnierze pułku nosili granatowe kurtki mundurowe z żółtymi wyłogami^[d], kołnierzem i łapkami rękawów, z białymi guzikami^[8]. Na guzikach umieszczano numery pułku.

Kołnierz, wyłogi na piersiach i rękawach i polach granatowe z wypustką żółtą przy kurtce paradnej. Naramiennik żółty, numer 1 dywizji czerwony, kompania karabinierska od 1822 roku litera M z koroną^[8]. Lejbiki granatowe z żółtą wypustką na kołnierzu i rękawach. Spodnie, sukienne granatowe z wypustką żółtą. Kołnierz od płaszcza granatowy z wypustką żółtą. Wszystkie pasy^[e] były czarno lakierowane. Na głowie furażerka granatowa z trzema żółtymi wypustkami. Frak mundurowy oficerów z wyłogami granatowymi jak u żołnierzy. Kołnierz z żółtą wypustką i rękawy granatowe. Codzienne szare spodnie z granatowymi lampasami i żółtą wypustką pośrodku. Galony srebrne z żółtą wypustką^[8].

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą^[8].

Pola między ramionami krzyża – żółte^[8], a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi. Chorągiew poświęcono 17 czerwca 1827 roku w obozie powązkowskim^[8].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie - Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
• Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: 1960.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.