1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta Czarna Jedynka

Szczep 1 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta

Organizacja harcerska	Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
Rodzaj jednostki	Szczep
Jednostka nadrzędna	Okręg Mazowiecki ZHR[1]
Jednostki podległe	1 Warszawska Drużyna Harcerzy, 1 Warszawska Drużyna Wędrowników „Czarni Bracia”, 1 Warszawska Drużyna Harcerek „Achaja”, Samodzielny Zastęp „Bastion” (stan z 2013 roku)[2][3]
Rok powstania pierwszych drużyn	1911
Komendant (przewodniczący)	phm. Maciej Górski HR (2013 rok)[4]
Adres siedziby	ul. Wiktorska 30/32, 02-587 Warszawa
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Szczep 1 WDHiZ „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta
52°12′00,5″N 21°00′53,8″E/52,200139 21,014944
Strona internetowa

1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka” (obecnie Szczep 1 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta^[1]) – jedna z najstarszych polskich drużyn harcerskich założona w 1911, od 1919 w Gimnazjum, a potem VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Reytana w Warszawie^[5]. Od 1918 jedna z drużyn Związku Harcerstwa Polskiego^[6], od 1989 w strukturach Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej^[5]. W końcu lat 60. XX wieku przekształcona w szczep złożony z kilku drużyn, od 1967 również żeńskich^[5].

Szczep jest członkiem Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej.

Historia

W 1911 roku Stefan Pomarański założył w szkole^[a] nielegalną drużynę skautową, na której patrona wybrano Romualda Traugutta. Na znak żałoby po straceniu dyktatora powstania styczniowego harcerze 1 WDH nosili czarne chusty, stąd znani byli w Warszawie jako „Czarna Jedynka”^[5]. W 1913 roku delegacja 1 WDH, jako jedna z trzech z Polski, wzięła czynny udział w zlocie skautów w Birmingham. Wakacje 1920 roku drużyna spędziła na obozie pod Łomżą, lecz w połowie lipca „rozleciała się”, ponieważ wszyscy harcerze wstąpili do wojska, by walczyć z bolszewikami w wojnie polsko-bolszewickiej^[7].

W następnych latach działalność drużyny była coraz lepiej zorganizowana i 1 WDH wysunęła się na czołowe miejsce w Warszawskiej Chorągwi ZHP. W czasie wakacji 1927 roku założyła stały 40-dniowy obóz pod namiotami i szałasami w Morgownikach nad Narwią koło Nowogrodu. W czasie obozu uporządkowano zaniedbane mogiły bratnie studentów ochotników poległych w walkach z bolszewikami, a następnie uroczyście złożono hołd bohaterom.

Rozkazem Komendy Chorągwi Warszawskiej ZHP z dnia 16 lutego 1929 drużyna otrzymała nazwę „Czarnej Jedynki” i od tej chwili jej oficjalna nazwa brzmiała: Pierwsza Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”^[6].

• 1939–1945 – w czasie okupacji harcerze z Czarnej Jedynki walczyli w Szarych Szeregach, do jawnej pracy wrócili w 1945 roku
• 1949 – w 1949 roku rozwiązali drużynę, której groziło wcielenie do Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej
• 1957 – reaktywowana 27 lutego 1957 roku 1 Warszawska Drużyna Harcerzy im. Romualda Traugutta. Pierwszym drużynowym był nauczyciel geografii w liceum im. Tadeusza Reytana Stanisław Zawadzki „Zorro” (właściwie Stanisław Rogala-Zawadzki, 1926–1987, dawny powstaniec warszawski odznaczony Krzyżem Walecznych^[8][9]). Jego przybocznymi byli Janusz Ankudowicz i Andrzej Janowski^[7]. Tak było przez pierwsze pół roku, a później powstały dwie drużyny^[10].
• 1962 – według relacji Marka Barańskiego: „Rok po mojej maturze (1961) doszliśmy do wniosku, że zmienia się tak sytuacja w harcerstwie, że prowadzenie drużyny jest niemożliwe. Zmieniał się system, wprowadzano te metody Kuronia, walterowskie i nam się to tak nie podobało, że rozwiązaliśmy drużynę. A po roku doszedłem do wniosku, że można prowadzić drużynę. Z Jerzym Kijowskim odtworzyliśmy drużynę. Na początku prowadziłem drużynę z Kijowskim, a potem sam (...) Wewnątrz drużyny czuliśmy się tak, jakby nie było komunizmu, po prostu”^[10].
• 1968 – został wyremontowany pełnomorski jacht „Zjawa”, po czym odbył się rejs po Adriatyku. W 1968 roku wymyślono nową koncepcję pracy, której autorami byli Janusz Kijowski i Wojciech Onyszkiewicz, i stworzono tak zwaną „Gromadę Włóczęgów”. „Gromada Włóczęgów” miała spełniać trzy funkcje: kręgu starszoharcerskiego przygotowującego instruktorów dla drużyny i wypracowującego koncepcje jej działania, klubu dyskusyjnego, środowiska skupiającego młodzież opuszczającą drużynę. „Gromada Włóczęgów” była wzorowana na podobnych kręgach harcerskich, m.in. przedwojennej „Gromadzie Włóczęgów” 13 Wileńskiej Drużyny Harcerskiej^[10].
• 1969 – rozpoczęły się spotkania „Gromady”. Każdy członek „Gromady” mógł wprowadzić jeszcze jedną osobę, zapraszano też niektórych nauczycieli. Aktywnymi członkami „Gromady” byli w tym okresie: Jerzy („Kij”) Kijowski (fizyk, starszy brat Janusza), Andrzej Celiński, Michał Kulesza („Kuszelas”), prawnik, autor projektu reformy samorządowej, Piotr Naimski, biochemik, członek KOR-u, Wojciech Onyszkiewicz, historyk, członek KOR-u. Rolę moderującą odgrywał przez cały czas istnienia „Gromady” Andrzej Janowski. Tematyka spotkań obejmowała problemy społeczne i polityczne nurtujące młodzież i młodą inteligencję w końcu lat 60. oraz różne zagadnienia z dziedziny socjologii, psychologii czy literatury. W najlepszym swoim okresie „Gromada” liczyła ok. 150 osób i była jedynym z nielicznych w tamtym okresie miejsc swobodnej wymiany myśli. Najaktywniejsi wtedy, tzn. w latach 70., to Marek Barański (historyk), Ludwik Dorn (socjolog), Urszula Doroszewska (socjolog, od 2008 ambasador RP w Gruzji), Wojciech Fałkowski (historyk, w latach 1975–1977 nauczyciel u Reytana), Dariusz Kupiecki (informatyk, redaktor „Robotnika”), Krzysztof Łączyński (filolog). Jedną z pierwszych akcji „Gromady” było oddawanie krwi dla robotników Wybrzeża po wydarzeniach Grudnia 1970^[11]. Tematy niektórych spotkań: Co robić nad Wisłą? (Jan Strzelecki), System oświaty w Polsce i jego nowa reforma (Anna Radziwiłł i Ireneusz Gugulski), Inteligencja między nijakością a pragmatyzmem (Tadeusz Mazowiecki), Współczesny neokonserwatyzm (Marcin Król), Formy aktywności młodzieży (Aleksander Kamiński), ale też Młoda poezja: jej charakter, kierunki rozwoju, aspiracje, przedstawiciele (Zbigniew Jaskuła), Psychoterapia i jej znaczenie społeczne (Jacek Jakubowski), Ruch walterowski w ZHP (Seweryn Blumsztajn)^[10].

Około 1962 drużyna uczestniczyła w akcji Warmia i Mazury, według Ładysława Nekandy-Trepki: „Uczestniczyliśmy w akcji Warmia i Mazury, to była inicjatywa starszoharcerskiej drużyny akademickiej. Chodziło o odbudowywanie strat, które poniosła Polska na skutek działania komunistów i SB, chodziło o przekonywanie autochtonów do polskości. Jeździliśmy tam, by pomagać w pracach polowych, ja sam jednego roku prowadziłem we wsi przedszkole, organizowaliśmy ogniska, chodziliśmy czwórkami do kościoła”^[10].

Pod koniec lat 60. drużyną kierowała grupa instruktorów: Antoni Macierewicz, Marek Barański, Janusz Kijowski, Wojciech Onyszkiewicz, Piotr Naimski, którzy działalność harcerską łączyli z działalnością skierowaną przeciwko PZPR i uzależnieniu PRL od ZSRR^[11].

Po stłumieniu protestów robotników w Czerwcu 1976 środowisko „Czarnej Jedynki” podjęło akcję pomocy dla rodzin aresztowanych. Byli harcerze „Czarnej Jedynki” dążyli do zinstytucjonalizowania pomocy niesionej prześladowanym. 11 września 1976 roku Macierewicz, Naimski i Onyszkiewicz opracowali wstępną wersję dokumentu powołującego Komitet Obrony Robotników^[11].

W 1989 roku, w okresie transformacji systemowej w Polsce, szczep wystąpił ze Związku Harcerstwa Polskiego^[5] i wszedł w skład struktur Okręgu Mazowieckiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej^[1]. Na początku XXI wieku działał w dzielnicach Wilanów i Ursynów^[12][13].

Wychowankowie 1 WDH

• Adam Bajerski
• Michał Cichy
• Andrzej Celiński
• Ludwik Dorn
• Urszula Doroszewska
• Przemysław Gintrowski
• Jerzy Haszczyński
• Janusz Kijowski
• Jerzy Kijowski – komendant w latach 1963–1969^[14]
• Janusz Korwin-Mikke
• Michał Kulesza
• Barbara Kunicka-Felicka
• Dariusz Kupiecki
• Piotr Naimski
• Janusz Onyszkiewicz
• Wojciech Onyszkiewicz
• Alojzy Pawełek
• Stefan Pomarański – założyciel 1 WDH
• Tadeusz Ptaszycki – drużynowy w latach 1927–1929 i 1931–1933
• Paweł Strzelecki

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Szczep 1 WDH „ Czarna Jedynka”. Historia. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
• Ewa Modrzejewska: Reytan 1953–1989. Szkoła niepokornych. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Instytut Socjologii [praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. Jakuba Karpińskiego], 2002, s. 43–52. [dostęp 2022-07-02].
• Historia Liceum im. T. Rejtana (ciąg dalszy). Gimnazjum i Liceum im. T. Rejtana w latach 1937–1945. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-08-11].
• Historia działaczy KOR-u to też „Czarna Jedynka”. histmag.org. [dostęp 2022-07-02].
• Komendant Czarnej Jedynki. polityka.pl. [dostęp 2021-08-11].

Linki zewnętrzne

• Fotografia harcerzy „Czarnej Jedynki” na obozie ok. 1920 r.
• Fotografia grupy dawnych harcerzy „Czarnej Jedynki” na spotkaniu z okazji 55. rocznicy reaktywacji drużyny w 1957 r. (2012 r.). czarnajedynka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-21)].