20 Pułk Piechoty (austro-węgierski)

FZM Franz Ludwig von Welden

Kapitan IR. 20 w mundurze służbowym

Kurtka munduru komendanta plutonu (niem. Zugsführer) IR. 20

Galicyjski Pułk Piechoty Księcia Pruskiego Henryka Nr 20 (niem. 20. Infanterie Regiment Heinrich Prinz von Preußen) – pułk piechoty cesarskiej i królewskiej Armii.

Historia pułku

Pułk został sformowany w 1681 roku^[1].

Święto pułkowe obchodzone było 27 czerwca w rocznicę bitwy pod Náchodem stoczonej w 1866 roku^[1].

86% żołnierzy pułku stanowili Polacy, których Austriacy nazywali die Goralen^[2], a Polacy potocznie „Cwancygierami” i „Dwudziestakami”.

W 1914 komenda pułku oraz 1. i 2. batalion stacjonował w garnizonie Kraków, w koszarach Franciszka Józefa przy ulicy Rajskiej (niem. Franz Josephs Kaserne). 3. batalion stacjonował w Nowym Sączu, natomiast 4. batalion był detaszowany w miejscowości Bijeljina (w Bośni). Oddział wchodził w skład 24 Brygady Piechoty należącej do 12 Dywizji Piechoty (1 Korpus), natomiast 4. batalion był podporządkowany komendantowi 11 Brygady Górskiej należącej do 48 Dywizji Piechoty^[3].

W czasie I wojny światowej pułk, w składzie trzech batalionów, walczył w składzie macierzystej dywizji. 4 batalion wszedł w skład 11 Brygady Górskiej dowodzonej przez generała majora Marcelego Ławrowskiego.

Żołnierze pułku nosili ciemnoniebieskie kurtki z rakowo-czerwonymi wyłogami i kołnierzem (niem. krebsroth) oraz białymi guzikami, a pantalony jasnoniebieskie^[4].

Od listopada 1916 roku w pułku funkcjonowała luźna konspiracja, polegająca na przygotowywaniu do przyszłego wystąpienia przeciw austriackiemu dowództwu. W czerwcu 1918 r. pułk sabotował ostatnią ofensywę austriacką przeciw Włochom, ale mimo prób nie udało się nawiązać kontaktu z Włochami i przejść na drugą stronę frontu. Pod koniec października 1918 r., wraz z załamaniem się austriackiego frontu nad Piawą, 12 Dywizja Piechoty rozpoczęła odwrót, a sądecki 20 Pułk pozostał zorganizowany i karny za sprawą polskich oficerów i podoficerów, którzy dążyli do utrzymania jednostki w całości i doprowadzenia jej do Polski. 10 listopada w Słowenii zgromadzenie oficerskie pozbawiło dowództwa płk. Friedricha Richtera, który przekazał je por. Stanisławowi Plappertowi, a władze Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów dały zgodę na nierozbrajanie polskich pułków i przepuszczenie ich w drodze do Polski razem ze sprzętem. Pułk koleją dotarł przez Austrię i Czechosłowację 17 listopada do granicy polskiej, kilkukrotnie stawiając opór przed próbami rozbrojenia, a dwa dni później dotarł do Nowego Sącza, gdzie został przekształcony w 20 Pułk Piechoty Wojska Polskiego.

Szefowie pułku

Kolejnymi szefami pułku byli:

• płk Ludwig Anton Pfalzgraf zu Neuburg (od 1681),
• FZM Franz Wenzel von Kaunitz-Rietberg (1785 – †19 XII 1825),
• FML Sigmund Friedrich Karl Wilhelm Gustav von Hochenegg (1826 – †14 VI 1848),
• FZM Franz Ludwig von Welden(niem.) (1849 – †7 VIII 1853),
• cesarz niemiecki i król Prus Fryderyk III Hohenzollern (1853 – †15 VI 1888),
• książę Prus Henryk Hohenzollern (od 1889)^[1].

Żołnierze

Komendanci pułku

• płk Alfons von Wimpffen (1864 – †22 VII 1866)
• płk Władysław Gniewosz (X 1880^[5] - III 1882^[6])
• płk Stanisław Puchalski (1911 – 15 IX 1914 → komendant 24 Brygady Piechoty)

Oficerowie

• płk Jan Mischke
• płk Stefan Witkowski
• por. Teofil Burakowski
• por. rez. piech. Stefan Uziembło
• ppor. rez. Zygmunt Malik
• ppor. Stanisław Plappert
• chor. Wilhelm Kasprzykiewicz
• Stanisław Cycoń
• Jerzy Kossowski
• chor. rez. Stanisław Undas
• Wiktor Grzesicki
• Kazimierz Tadeusz Majewski
• Roman Pollak
• Karol Romańczyk
• Marian Serafiniuk
• Leopold Gebel
• Józef Urbanek

Podoficerowie

• sierż. szt. Jan Józefowski
• plut. Józef Życzkowski
• kadet Rudolf Macko †21 XII 1917
• Józef Kokoszka

Przypisy

Bibliografia

• Kais. Königl. Militär-Schematismus für 1872. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1872. (niem.)
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.)
• Tomasz Nowakowski: Armia Austro-Węgierska 1908-1918. Warszawa: Feniks, 1992. ISBN 83-900217-4-9.