20 Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej

20 pułk piechoty
Ziemi Krakowskiej

Odznaka 20 pułku piechoty
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	26 maja
Nadanie sztandaru	18 maja 1924
Kontynuacja	10 batalion desantowo-szturmowy
Dowódcy
Pierwszy	płk Ignacy Pick
Ostatni	płk Kazimierz Brożek
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Jelnicą (26–30 V 1920) kampania wrześniowa bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Kraków
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	6 Dywizja Piechoty

Tereny działań pułku w latach 1918-1920

20 Pułk Piechoty Ziemi Krakowskiej (20 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

5 listopada 1918 roku z Opawy do Krakowa przybył „batalion uzupełniający” pod dowództwem płk. Ignacego Pika, w skład którego wchodzili żołnierze narodowości polskiej cesarskiego i królewskiego 16 pułku strzelców. W drugiej połowie listopada powróciły z Ukrainy dwa bataliony 16 pułku strzelców. Wszystkie pododdziały włączone zostały do batalionu zapasowego 4 pułku piechoty Legionów.

W styczniu 1919 roku po przeniesieniu batalionu zapasowego 4 pułku piechoty Legionów do Jabłonny rozpoczęto organizację Pułku Ziemi Krakowskiej.

4 kwietnia 1919 roku Minister Spraw Wojskowych generał porucznik Józef Leśniewski nadał Pułkowi Ziemi Krakowskiej numer „20” i nazwę wyróżniającą „Ziemi Krakowskiej” oraz wyznaczył Kraków, jako stałe miejsce postoju batalionu zapasowego 20 pułku piechoty i ustalił podległość tego batalionu pod Dowództwo Okręgu Generalnego Kraków^[1].

W tym samym roku oddział podporządkowany został dowódcy 6 Dywizji Piechoty i wszedł w skład XII Brygady Piechoty. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Krakowie^[2].

Pułk w walce o granice

14 maja 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego przeszły do ofensywy^[4]. 26 maja 1920 sowiecka ofensywa na całym froncie zaczęła tracić swój impet. Na południowy wschód od jeziora Narocz sowiecka 6 Dywizja Strzelców walczyła z polską XI Brygadą Piechoty i nie potrafiąc przełamać jej obrony, sama przeszła do obrony^[5]. Inicjatywę przejęła strona polska^[6]. 20 pułk piechoty, który do tej pory bronił frontu po obu stronach linii kolejowej Mołodeczno – Połock, wraz z batalionem szturmowym 17 Dywizji Piechoty i kompaniami 12 pułku piechoty przeprowadził trzy wypady na Jelnicę^[7]. Wzięto około 200 jeńców i zdobyto 9 ckm^[5].

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

Delegacja 20 pp wręcza prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu odznakę pułkową; czerwiec 1934

Wizyta ambasadora Włoch w Krakowie 20 lipca 1936 - przejazd przed kompanią honorową 20 pp w eskorcie szwadronu honorowego 8 puł

Organizatorzy 20 pułku piechoty przed kasynem oficerskim. W pierwszym rzędzie 2. od lewej płk Stanisław Schuster-Kruk

Przekazanie sprzętu wojskowego 20 pułkowi piechoty Ziemi Krakowskiej ufundowanego przez ludność powiatu. D-ca 20 pp płk Kazimierz Brożek i starosta krakowski dr Władysław Wnęk

Przekazanie sprzętu wojskowego 20 pp ufundowanego przez ludność powiatu krakowskiego - na pierwszym planie ckm 7,92 mm Browning wz. 30; maj 1938

Obchody Święta Niepodległości w Krakowie - przysięga rekrutów 20 pp na dziedzińcu wawelskim; 11 listopada 1933

W okresie międzywojennym 20 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr V^[9] w garnizonie Kraków^[10]. Wchodził w skład 6 Dywizji Piechoty^[9].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 26 maja, jako datę święta pułkowego^[11]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę boju pod Zamoszem, stoczonego w 1920 roku^[12].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 18 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[13]. Po wprowadzeniu nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza^[14].

Pułk był jednostką mobilizującą. Zgodnie z uzupełnionym planem „W”, który wszedł wżycie 15 maja 1939 roku miał sformować w mobilizacji niejawnej:
w grupie jednostek oznaczonych kolorem brązowym, podgrupa 20:

• kompanię km plot. typ B nr 53,
• kompanię km plot. typ B nr 54,

w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym:

• 20 pułk piechoty,
• kompanię asystencyjną nr 151,
• kompanię kolarzy nr 54 dla 6 DP,
• park intendentury typ I nr 501 dla 6 DP,
• kompanię sanitarną nr 501 dla 6 DP^[15].

Ponadto pułk był odpowiedzialny, pod względem materiałowym, za mobilizację dowództwa 6 Dywizji Piechoty, kompanii łączności 6 DP, Komendy Rejonu Uzupełnień Kraków Miasto oraz Kadry Zapasowej Piechoty Kraków^[16].

23 sierpnia 1939 roku została zarządzona mobilizacja jednostek „brązowych” oraz jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr V. Początek mobilizacji został wyznaczony na godzinę 6.00 następnego dnia^[17].

Pułk w kampanii wrześniowej 1939 roku

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie 6 Dywizji Piechoty.

3 września 1939 z nadwyżek pułku został zaimprowizowany 4 batalion forteczny dla Obszaru Warownego „Kraków”. 11 września 1939 w rejonie Ździar baon forteczny por. Andrzeja Krawca został włączony do II/20 pp.

Mapy bitew 1939

Pułk walczył w składzie 6 DP

Symbole pułkowe

Sztandar

5 maja 1924 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zatwierdził wzór chorągwi 20 pułku piechoty^[22].

lewa strona sztandaru 20 pp

Święto 20 pp w Krakowie. Poczet sztandarowy – d-ca pułku płk Kazimierz Brożek 1. z prawej.

18 maja 1924 roku na rynku krakowskim Prezydent Rzeczypospolitej Stanisław Wojciechowski wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez komitet obywatelski Krakowa na czele ze ś.p. Włodzimierzem Tetmajerem, Wincentym Wodzińskim oraz prezydium miasta^[12].

Sztandar wykonany został zgodnie ze wzorem chorągwi pułkowej w piechocie, określonym w Ustawie z dnia 1 sierpnia 1919 roku o godle i barwach Rzeczypospolitej Polskiej^[23]. Chorągiew składała się z płata, w kształcie kwadratu o boku jednego metra, drzewca, głowicy i szarfy. Drzewce zwieńczone były głowicą. Głowica złożona była z podstawy i orła. Na podstawie umieszczony został numer pułku „20”.

Po bitwie pszczyńskiej ppor. Skocz, na polecenie dowódcy pułku, zawiózł sztandar do Krakowa i przekazał mjr. Tadeuszowi Rybce z Ośrodka Zapasowego 6 DP. 8 listopada 1939, w obozie Călimăneşti major Rybka przekazał sztandar (bez drzewca) pułkownikowi Lichtarowiczowi. Ambasada RP w Bukareszcie wyekspediowała płat sztandaru do Francji. Po kampanii francuskiej 1940 sztandar ewakuowany został do Wielkiej Brytanii i zdeponowany w Muzeum w Banknock. Obecnie sztandar znajduje się w zbiorach Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie^[24].

Odznaka pamiątkowa

18 maja 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 20 pułku piechoty^[25]. Odznaka o wymiarach 41x32 mm ma kształt stylizowanego krzyża o złamanych w lewo ramionach pokrytych granatową emalią ze złoconymi krawędziami. Na ramionach krzyża wpisano numer i inicjały „20 PP ZK”. Środek odznaki wypełnia tarcza w kształcie rombu z wizerunkiem kopca Kościuszki, na tle murów fortecznych cyzelowanych w srebrze, ze złoceniami. Odznaka oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze, złocona. Na rewersie próba srebra 800, imiennik grawera JT oraz numer. Wykonawcą odznaki był Józef Trębacz z Krakowa^[10].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

• płk Ignacy Pick (do 9 III 1919^[26] → dowódca XI BP)
• płk Wacław Pażus (8 I – 3 II 1920^[27])
• płk Emanuel Hohenauer de Charlenz (10 III – 12 VI 1919^[26])
• płk Ignacy Pick (13 VI – 16 XII 1919^[26])
• ppłk Marian Wąsowicz (19 XII 1919 – 21 I 1920^[26])
• płk Aleksander Pietkiewicz (21 I – 25 V 1920^[26])
• mjr Antoni Lisowski (25 V – 27 VI 1920^[26])
• mjr Teodor Iwaniszyn (27 VI – 23 VII 1920^[26])
• mjr Antoni Lisowski (24 VII – 13 VIII 1920^[26])
• ppłk piech. Stanisław Schuster-Kruk (od 14 VIII 1920^[26])
• ppłk Henryk Madurowicz (w. z., † 25 VI 1921)
• ppłk / piech. piech. Stanisław Schuster-Kruk (do 28 I 1931 → dowódca Brygady KOP „Wilno”^[28])
• ppłk / płk piech. Kazimierz Brożek (28 I 1931^[29] – IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• mjr piech. Edmund Żelawski (p. o. 10 VII 1922^[30] – 1924^[31])
• ppłk piech. Franciszek Tomek (22 V 1925^[32] – 26 IV 1928 → praktyka poborowa w PKU Kraków Miasto^[33])
• ppłk piech. Edmund Effert (26 IV 1928 – 12 III 1929 → p.o. komendanta PKU Grodno^[34])
• mjr / ppłk dypl. piech. Leopold Gebel (12 III 1929 – 26 III 1931 → szef wydziału w Biurze Og. Adm. MSWojsk.^[35])
• ppłk dypl. piech. Józef Jan Stanisław Sierosławski (15 V 1931^[35] – III 1932 → szef wydziału w Oddziale I SG^[36])
• ppłk piech. Stanisław II Klementowski (15 VII 1932^[37] – 26 I 1934 → kierownik Okr. Urz. WFiPW DOK VIII^[38])
• ppłk dypl. piech. Karol Lenczowski (26 I 1934 stanowiska nie objął^[38][39])
• ppłk piech. Karol Chrobaczyński (od VI 1934^[40])
• ppłk piech. Franciszek Uhrynowicz (do VIII 1939 → dowódca OZ 6 DP)

Żołnierze 20 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[41] oraz Muzeum Katyńskie^[42][c][d]

Upamiętnienie

• W latach 1995–2001 tradycje pułku kontynuował 10 batalion desantowo-szturmowy Ziemi Krakowskiej stacjonujący w Rząsce.
• Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej „Wrzesień 39”. wrzesien39.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-09)].

• 

  Tablica upamiętniająca Karola Bacza

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Księga chwały piechoty. Bronisław Prugar-Ketling (red.). Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books. ISBN 83-204-3299-5.
• Andrzej Gładysz: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 6 Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-592-8.
• Stanisław Wrona: Zarys historji wojennej 20-go pułku piechoty Ziemi Krakowskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.