20 groszy 1938

20 groszy 1938
Dane podstawowe
Emitent

Mennica Państwowa

Nominał

20 groszy

Rocznik

1938

Emisja
Mennica

Mennica Państwowa

Nakład

100 szt. z napisem PRÓBA
100 szt. bez napisu PRÓBA

Projektant

Józef Aumiller (awers)
Wocjech Jastrzębowski (rewers)

Opis fizyczny
Masa

2,6–3,5 g

Średnica

20 mm

Materiał

żelazo niklowane

Rant

gładki

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta próbna kolekcjonerska

20 groszy 1938 – próbna moneta okresu złotowego II Rzeczypospolitej, wybita z nowym wzorem awersu Józefa Aumillera, będąca efektem poufnych przygotowań Mennicy Państwowej do realizacji nakazu przeprowadzenia specjalnej emisji monet, w celu zabezpieczenia obiegu pieniężnego, w związku ze spodziewanym wycofywaniem przez ludność monet srebrnych i niklowych, w przypadku nadchodzącej wojny[1][2][3][4].

Stalową niklowaną monetę tego wzoru, razem z analogiczną 50-groszówką, formalnie wprowadzono do obiegu dekretem Prezydenta RP z 26 sierpnia 1939 r. (wzór potwierdzony rozporządzeniem Ministra Skarbu z tego samego dnia), jednak nominał 20-groszowy w rzeczywistości nigdy w obrocie się nie znalazł, gdyż Bank Polski posiadał jedynie w swoich zapasach wybite w latach 1938–1939 stalowe 50-groszówki[5].

Istnieje 20-groszowa moneta próbna technologiczna z 1938 r. ze starym wzorem orła (awersem Wojciecha Jastrzębowskiego)[6].

Połowa nakładu 20 groszy 1938 ma na rewersie umieszczony wypukły napis PRÓBA[6].

Rys historyczny

Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI w. wśród monet II Rzeczypospolitej[7] znane są[2]:

z datą roczną 1938 – efekt przygotowań do zbliżającej się wojny[2]. Dla wszystkich trzech groszowych nominałów niklowych opracowano projekty bite w brązie, w przypadku 50-groszówki również w żelazie i aluminium, będące powieleniem obiegowych wzorów Wojciecha Jastrzębowskiego, różniące się jedynie datą na awersie – 1938 zamiast 1923 oraz obecnością znaku mennicy[2].

Cały proces prac nad nowymi monetami nie sprowadził się jedynie do zmiany daty. W 1927 r. wprowadzono nowy wzór godła państwa opracowany przez Zygmunta Kamińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980)[8]. W związku z tym został przygotowany przez Józefa Aumillera nowy projekt awersu z aktualnym godłem i umieszczoną datą roczną 1938. W ten sposób powstały wzory próbnych 20- i 50-groszówek – z nowym awersem i starym rewersem, z których tylko nominał 50 groszy wybito ostatecznie w ilościach obiegowych. W przypadku 50-groszówki powstał również w medalierni mennicy nowy, bardzo uproszczony wzór rewersu, co ostatecznie zakończyło się jedynie na próbnej 50-groszówce[2].

Z monet ze starym orłem (awersem Wojciecha Jastrzębowskiego) w drugim dziesięcioleciu XXI w. tylko 10-groszówka zaliczana jest do prób kolekcjonerskich, gdyż została wybita w znanym nakładzie – 100 sztuk. 20- i 50-groszówki ze starym orłem zalicza się do prób technologicznych, ponieważ ich nakłady są nieznane[9]. Monety te rzadko pojawiają się w obrocie kolekcjonerskim i to pomimo faktu, że np. większy nominał bito nie tylko w brązie ale również w aluminium oraz żelazie, na krążkach zarówno o obiegowej jak i powiększonej średnicy[2].

Co do zasady obiegowe monety „wojenne” miały być bite w poniklowanym żelazie[1]. W konsekwencji próby kolekcjonerskie 20- i 50-groszówek z awersem Józefa Aumillera (nowym orłem) i rewersami Wojciecha Jastrzębowskiego wybite są na takich krążkach[2].

Awers

Na tej stronie pośrodku umieszczono godło – orła w koronie o wzorze zgodnym z ustawą z 27 grudnia 1927, dookoła w otoku napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, pod orłem rok: „♦ 1938 ♦”, pod łapą orła z prawej strony herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie[6].

Rysunek awersu jest identyczny jak na monetach 50 groszy 1938[10].

Rewers

Na tej stronie umieszczono duże cyfry nominału „20”, poniżej napis: „GROSZY”, a pod nim w połowie nakładu wygięty w lekkim łuku wypukły napis „PRÓBA”, całość otoczona ozdobnym wieńcem dębowym[6].

Rysunek rewersu jest identyczny jak na monecie 20 groszy 1923[10].

Opis

Monetę wybito na krążkach stalowych niklowanych, o średnicy 20 mm, z rantem gładkim, w nakładzie[6]:

  • 100 sztuk z wypukłym napisem PRÓBA, masa 2,6–3,5 grama – moneta notowana w obrocie aukcyjnym, egzemplarz znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie,
  • 100 sztuk bez napisu PRÓBA, jak moneta przeznaczona do obiegu, masa 3,5 grama – nienotowana w obrocie aukcyjnym.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 192.
  2. ↑ a b c d e f g Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 90, 94, 106–113, ISBN 978-83-87355-65-4.
  3. ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1975, wyd. IV poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976, s. 66–69,85.
  4. ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1977, wyd. V poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 75–78,94.
  5. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 129, ISBN 83-912223-4-9.
  6. ↑ a b c d e Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 94, ISBN 978-83-87355-65-4.
  7. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4.
  8. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 157, ISBN 83-912223-4-9.
  9. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 90, 94, 106–108, ISBN 978-83-87355-65-4.
  10. ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 28, 29, 94, ISBN 978-83-87355-65-4.

Bibliografia

  • J. Parchimowicz Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4