21 Dywizja Pancerna (III Rzesza)

21 Dywizja Pancerna

21. Panzer-Division

Emblemat dywizji
Historia
Państwo	III Rzesza
Sformowanie	1941
Rozformowanie	1945
Dowódcy
Pierwszy	gen. por. Karl Böttcher
Ostatni	gen. por. Werner Marcks
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	wojska pancerne
Skład	patrz tekst

21 Dywizja Pancerna (niem. 21. Panzer-Division) – niemiecka dywizja pancerna z okresu II wojny światowej

Historia

Kolumna 39 dywizjonu przeciwpancernego w Afryce (1942)

(c) Bundesarchiv, Bild 101I-300-1865-05 / Speck / CC-BY-SA 3.0

Feldmarsz. Rommel wizytuje we Francji 21 DPanc., załoga samobieżnego działa przeciwpancernego Marder

Dywizja została sformowana rozkazem z dnia 1 sierpnia 1941 r. z oddziałów 5 Dywizji Lekkiej oraz 5 pułku pancernego z 3 Dywizji Pancernej na terenie Libii w ramach Deutsches Afrika Korps.

Brała udział w walkach w Libii, pod koniec 1941 roku wzięła udział w walkach pod Tobrukiem. W 1942 r. uczestniczyła w drugiej bitwie pod El Alamein. Po zakończeniu bitwy wycofała się pod Trypolis, gdzie toczyła walki z atakującymi wojskami brytyjskimi. W lutym 1943 r. została wycofana na teren Tunezji, gdzie brała udział w walkach w rejonie Tunisu. Pod koniec kwietnia 1943 roku część oddziałów dywizji ewakuowano na teren Francji, a pozostałe skapitulowały w maju 1943 roku przed wojskami amerykańskimi.

21. Dywizja Pancerna została następnie odtworzona we Francji, w oparciu o tworzoną tam od początku 1943 roku Brygadę Szybką "Zachód" (Schnelle Brigade "West"), oznaczaną także jako 931. Brygada i wyposażoną głównie w sprzęt francuski i działa samobieżne budowane na jego bazie^[1]. Rozkazem z dnia 15 czerwca 1943 r. brygadę tą przeformowano ponownie w 21 Dywizję Pancerną. Dywizja ta przejęła również 100. Pułk Pancerny ze składu 100 Brygady Pancernej^[1]. W tym czasie wchodziła ona w skład odwodu Grupy Armii „D”. Wchodzące w jej skład oddziały szkoliły się i pełniły służbę garnizonową, w czerwcu 1944 roku stacjonowała w rejonie Caen. Do tego czasu pułk pancerny przezbrojono już w większości w czołgi niemieckie^[1].

W czerwcu 1944 r. po lądowaniu wojsk alianckich we Francji dywizja jako pierwsza niemiecka dywizja pancerna wzięła udział w walkach w Normandii. Walczyła m.in. pod Falaise, gdzie poniosła znaczne straty i praktycznie przestała istnieć. Jej resztki wycofały się do Lotaryngii. Tam we wrześniu 1944 r. została odtworzona z 112 Brygady Pancernej (112. Panzer-Brigade) i brała udział w walkach do grudnia 1944 roku. Następnie została przerzucona do Zagłębia Saary w rejon Weißenburga, gdzie walczyła przeciwko wojskom amerykańskim.

Pod koniec stycznia 1945 r. została przerzucona na front wschodni w celu stworzenia linii obronnej na Odrze i weszła w skład 4 Armii Pancernej. W dniach 4–11 lutego brała udział w próbie likwidacji przyczółka radzieckiego pod Kostrzyniem. Następnie została przerzucona na Śląsk w rejon Jagodzina, skąd pod naporem wojsk radzieckich wycofała się na linię Nysy Łużyckiej. Po rozpoczęciu operacji łużyckiej broniła linii rzeki, a następnie wzięła udział w bitwie pod Budziszynem. Pod koniec kwietnia 1945 r. została rozbita na południe od Budziszyna.

Oficerowie dowództwa dywizji

Dowódcy dywizji^[2]

• gen. por. Karl Böttcher (1941)
• gen. por. Johann von Ravenstein (1941)
• ppłk Gustav-Georg Knabe (1941)
• gen. por. Karl Böttcher (1941 – 1942) (powtórnie)
• gen. por. Georg von Bismarck (1942)
• płk Alfred Bruer (1942)
• gen. por. Georg von Bismarck (1942) (powtórnie)
• gen. por. Carl-Hans Lungershausen (1942)
• gen. por. Heinz von Randow (1942)
• gen. por. Hans-Georg Hildebrandt (1943)
• gen. mjr Heinrich-Hermann von Hülsen (1943)

po odtworzeniu

• gen. por. Edgar Feuchtinger (1943 – 1944)
• gen. mjr Oswin Grolig (1944)
• gen. mjr Franz Westhoven (1944)
• gen. por. Edgar Feuchtinger (1944 – 1945)
• płk Helmut Zollenkopf (1945)
• gen. por. Werner Marcks (1945)

Skład

1942

• 5 pułk pancerny (Panzer-Regiment 5)
• 104 pułk strzelców (Schützen Regiment 104)
• 20 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 20)
• 155 pułk artylerii (Artillerie-Regiment 155)
• 3 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs-Abteilung 3)
• 39 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 39)
• 200 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 200)

1943 (Tunezja)

• 5 pułk pancerny (Panzer-Regiment 5)
• 104 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 104)
• 47 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 47)
• 155 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 155)
• 580 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 580)
• 609 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak Artillerie-Abteilung 609)
• 200 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 200)
• 220 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 220)

1944 (odtworzona)

• 100 pułk pancerny (Panzer-Regiment 100)
• 125 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 125)
• 192 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 192)
• 155 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 155)
• 21 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 21)
• 305 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 305)
• 200 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 200)
• 220 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 220)

1945 (front wschodni)

• 22 pułk pancerny (Panzer-Regiment 22), dowódca – ppłk Wolf
• 125 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 125), dowódca – płk von Luck
• 192 pułk grenadierów pancernych (Panzergrenadier-Regiment 192), dowódca – mjr Schyros
• 155 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 155), dowódca – mjr Tannenberg
• 21 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 21)
• 305 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 305)
• 200 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 200)
• 220 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 220)

Przypisy

Bibliografia

• Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4.
• Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6.
• Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
• Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7.
• Jacek Solarz: Afryka 1942. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 2000. ISBN 83-72190-86-0.
• Leksykon Wehrmachtu – 21 Dywizja Pancerna