21 Dywizja Strzelców

21 Dywizja Strzelców

Historia
Państwo	Rosyjska FSRR
Działania zbrojne
wojna domowa w Rosji wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Czernicą (24–25 czerwca 1920) bitwa pod Czernicą Wielką (4–5 lipca 1920) bitwa pod Ciechanowcem (1–3 sierpnia 1920)
Organizacja
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	14 Armia 3 Armia

21 Dywizja Strzelców – związek taktyczny piechoty Armii Czerwonej okresu wojny domowej w Rosji i wojny polsko-bolszewickiej.

Formowanie i walki

21 Dywizja Strzelców sformowana została jesienią 1918 w guberni permskiej jako 5 Uralska Dywizja Strzelców. W marcu 1919 przemianowana na 21 Dywizję Strzelców. W składzie 2 Armii walczyła z oddziałami Kołczaka. We wrześniu 1919 jej 3 Brygada broniła Piotrogrodu, a 1 Brygada weszła w skład 9 Armii. W grudniu weszła w podporządkowanie 9 Armii i walczyła z wojskami Denikina na Ukrainie. W kwietniu 1920 została przerzucona na Front Zachodni i w składzie 16 Armii brała udział w majowej ofensywie Tuchaczewskiego.

24 maja jej 62 Brygada Strzelców we współdziałaniu z 50 Brygadą Strzelców ze składu 17 Dywizji Strzelców bez powodzenia atakowała Czerniewicze i Osowę. 25 maja kolejne natarcie kompanii z 2 pp Leg. i 16 pp dotarło pod Murowę i uchwyciło skraj miejscowości. Kontratak odwodów 62 Brygady Strzelców zmusił Polaków do odwrotu.

W czerwcu 1920 przeszła do 15 Armii. W dniach 24 i 25 czerwca walczyła pod Czernicą i poniosła wysokie straty w walkach z 1 Dywizją Piechoty Legionów.

W lipcu weszła w podporządkowanie 3 Armii. 4 lipca 1920 otrzymała zadanie: sforsować Czernicę i nacierać pomiędzy jeziorem Mieżusioł a rzeką Ponją i naciera w ogólnym kierunku na Dokszyce – Parafjanowo^[1].

1 sierpnia 1920 dywizja liczyła w stanie bojowym 6810 żołnierzy z tego piechoty 4193, a kawalerii 290. Na uzbrojeniu posiadała 122 ciężkie karabiny maszynowe i 27 dział^[2].

Podczas drugiej ofensywy Tuchaczewskiego walczyła też pod Lidą, Wołkowyskiem, nad Bugiem, pod Radzyminem i Nieporętem. W trakcie odwrotu znad Wisły uległa demoralizacji. Większość jej oddziałów złożyła broń pod Białymstokiem. Odtworzona we wrześniu 1920, pozostawała w odwodzie 3 Armii. Podczas bitwy nad Niemnem została skierowana pod Druskienniki przeciwko północnej grupie uderzeniowej polskiej 2 Armii. Zanim doszło do starcia otrzymała rozkaz odwrotu na Lidę. Wycofując się, poniosła duże straty w walce z oddziałami polskimi w lasach na zachód od Lidy. Osłabiona, nie potrafiła otworzyć sobie drogi odwrotu i 29 września złożyła broń^[3].

O świcie 2 sierpnia 1920 pod Zaszkowem jednostki 21 Dywizji Strzelców toczyły walki m.in. z pułkiem grodzieńskim, który obsadził zachodni brzeg rzeki Nurzec od ujścia do Ciechanowca.

Atak radzieckich 21 i 27 Dywizji Strzelców w dniu 13 sierpnia 1920 na Radzymin rozpoczął wsławioną w historii bitwę warszawską. 21 Dywizja Strzelców przystąpiła do walki jako pierwsza atakując gwałtownie pozycje 46 pułku piechoty i 11 Dywizji Piechoty. Złamała ich obronę i zdobyła dzięki temu Radzymin.

Dowódcy dywizji

• G.I. Owczinnikow (X 1918 – VII 1920)
• Iwan Smolin (VII – X 1920)^[4]

Struktura organizacyjna

Stan w sierpniu 1920^[4]:

• 61 Brygada Strzelców
• 62 Brygada Strzelców
• 63 Brygada Strzelców

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek: Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1990, seria: Monografie Instytutu Nauk Społecznych.
• Józef Moszczeński: Rosyjski plan bitwy nad Wisłą w 1920. W: Izabela Borańska-Chmielewska (projekt): Polskie zwycięstwo dla wolności Europy; księga pamiątkowa arma virumque cano; 100-lecie bitwy warszawskiej 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy; Centralna Biblioteka Wojskowa, 2020. ISBN 978-83-955800-5-5.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Lwowska. Dokumenty operacyjne (25 VII–5 VIII). T. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2002. ISBN 83-7399-012-7.
• Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.