23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2

ZU-23-2
Ilustracja
ZU-23-2 na wystawie w Muzeum Artylerii w Petersburgu
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Rodzaj

samoczynna armata przeciwlotnicza

Historia
Produkcja seryjna

od 1960

Dane taktyczno-techniczne
Kaliber

23 mm

Nabój

23 × 152B mm

Donośność

zasięg skuteczny przeciw celom:
powietrznym – 2500 m
lądowym – 2000 m

Prędkość pocz. pocisku

970 m/s

Długość

4,57 m

Szerokość

1,83 m

Wysokość

2,87 m

Masa

950 kg

Kąt ostrzału

kąt obrotu: 360 stopni ; podniesienia: od −10 do +90 stopni

Szybkostrzelność

teoretyczna 2000 strz./min, praktyczna 400 strz./min

Obsługa

5 osób

ZU-23-2 w rękach białoruskich spadochroniarzy
Hibneryt – polski ZU-23-2 wyposażony w celownik CKE-1 zamontowany na samochodzie Star 266

23 mm armata przeciwlotnicza ZU-23-2radziecka podwójnie sprzężona, holowana armata przeciwlotnicza, produkowana od lat 60. XX wieku. Uznawana za najpopularniejszą armatę przeciwlotniczą na świecie okresu powojennego. Produkowana na licencji i rozwijana także w Polsce, gdzie na jej bazie skonstruowano zestawy rakietowo-artyleryjskie ZUR-23-2 Jodek.

Opis

Armata powstała w Związku Radzieckim w 1960 roku. Wywodziła się z prototypowego działka lotniczego TKB-494 opracowanego w biurze konstrukcyjnym CKB-14 w Tule pod kierunkiem Nikołaja Afanasjewa i Nikołaja Makarowa (konstruktorów działka AM-23), strzelającego silniejszą amunicją działka WJa-23[1]. Po wydłużeniu lufy i innych modyfikacjach powstała armata TKB-507 (indeks GRAU 2A14), która posłużyła do skonstruowania podwójnie sprzężonego działka przeciwlotniczego pod wojskowym oznaczeniem ZU-23-2[1]. Równolegle skonstruowano poczwórnie sprzężoną wersję samobieżną ZSU-23-4[1].

Przeznaczona jest do zwalczania celów nisko lecących w odległości do 2,5 km. Może również razić cele lekko opancerzone lub siłę żywą. Wykorzystywana jest do bezpośredniej osłony wojsk i ważnych obiektów przed atakiem z powietrza. Broń jest używana przez wszystkie kraje byłego Układu Warszawskiego (z wyjątkiem Czechosłowacji) i inne państwa niegdyś współpracujące z ZSRR.

Działanie

Broń działa na zasadzie odprowadzania części gazów prochowych przez boczne otwory w lufach. Każda z armat jest zasilana z taśmy o pojemności 50 nabojów. Celowanie odbywa się za pomocą przyrządów optyczno-mechanicznych. Lufy są szybkowymienne (wymiana trwa teoretycznie ok. 14 sekund), ryglowane przez zamek klinowy o ruchu pionowym. Wyposażona jest w optyczno-mechaniczny celownik wektorowy ZAP-23, używany podczas strzelania do celów powietrznych o prędkościach do 300 m/s[2], oraz celownik optyczny T-3.

ZU-23-2 może być przewożony za pomocą różnych nośników, np. samochodów ciężarowych Ural-375D lub Star 266 (Hibneryt).

Do strzelania wykorzystuje się amunicję 23×152 mm przeciwpancerno-zapalająco-smugową (188,5 g) (API-T) oraz odłamkowo-zapalająco-smugową (190 g) (HEI-T). W polskich zakładach ZM Mesko powstały nowe typy amunicji: podkalibrowa przeciwpancerna z rdzeniem stabilizowanym obrotowo APDS-T o masie 103 g i z rdzeniem fragmentującym FAPDS-T. Masa naboju to 450 g. Wzrosła prędkość pocisku oraz donośność skuteczna z 2000 m do 3000 m[3]. Ich partie próbne wykonano w 2007 roku[3].

Produkcja na świecie

Polskie wersje

Armata ZU-23-2 została wprowadzona do produkcji licencyjnej w Zakładach Mechanicznych w Tarnowie w 1972 roku[2]. Polscy konstruktorzy prowadzili następnie prace nad zwiększeniem możliwości armaty. Prace prowadzono w dwóch kierunkach: wprowadzenia nowocześniejszych celowników umożliwiających zwalczanie celów szybkolecących oraz integracji armaty z naprowadzanymi na podczerwień pociskami rakietowymi bliskiego zasięgu. W efekcie powstał zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2S Jod, produkowany od 1987 r., a wprowadzony na uzbrojenie Wojska Polskiego od 1988 roku[2]. Łączy on armatę ZU-23-2 z podwójną wyrzutnią pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu 9K32 Strzała-2M. Wprowadzono także celownik tachometryczny GP-1R, opracowany w WITU i produkowany przez łódzki Prexer[2]. Obsługa zmniejszyła się z 5 do 4 osób. Zestaw może zwalczać cele oddalające się w odległości do 2800 m, a zbliżające się w odległości do 4200 m, na wysokości od 50 do 2300 m[2].

W latach 90. opracowano nowszy celownik tachometryczny GP-03/WK, który wszedł na wyposażenie w 1994 roku, dla armaty ZU-23-2T Jodek[4]. Wersja tej armaty nie weszła jednak do produkcji[2]. Od 2002 roku do produkcji wszedł natomiast nowy zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2KG Jodek-G ze skuteczniejszymi pociskami Grom, elektrycznymi napędami naprowadzania i celownikiem kolimatorowym CKE-2 produkcji Prexera[2]. W 2007 roku zakłady Mesko wdrożyły do produkcji nową amunicję podkalibrową APDS-T i FAPDS-T własnego projektu[3]. Zasięg zwalczania celów wzrósł do 5500 m, a przedział wysokości wzrósł od 10 do 3500 m[2]. Wersją celownika kolimatorowego nie współpracującą z pociskami rakietowymi jest celownik CKE-1[4]. Za ich pomocą można zwalczać cele o prędkości do 500 m/s[4]. Wersją eksportową zestawu dla Indonezji, przystosowaną do współpracy z zewnętrznymi systemami kierowania ogniem, jest ZUR-23KG-I, z celownikiem CKE-2I[2][4]. Od 2005 roku na wyposażenie weszły celowniki kolimatorowe z noktowizorem pasywnym CKE-1N i CKE-2N, a od 2016 z termowizorem CKE-1T[4][5]. Celowniki te montowane są także na armatach nie przystosowanych do pocisków kierowanych, jak ZU-23-2K[4]. W 2007 roku zakończono prace nad bardziej zaawansowanym kolimatorowym celownikiem programowalnym CP-1 z dalmierzem laserowym i torem noktowizyjnym, opracowanym przez Prexer przy współpracy z WAT, który następnie wszedł na uzbrojenie Wojska Polskiego[4]. Propozycją ZM Tarnów, prezentowaną w 2004 roku, był system artyleryjski ZU-23-2E, w którym poszczególne armaty miały jedynie awaryjne celowniki pierścieniowe, natomiast były przystosowane do zdalnego kierowania ogniem przez system FC-1 z głowicą obserwacyjną[6]. Zestawy ZUR-23-2KG z celownikiem w wersji eksportowej CKE-2I używane są również przez Indonezję[5].

Opracowano następnie zestaw artyleryjsko-rakietowy ZUR-23-2SP Jodek z głowicą optoelektroniczną GOS-1, z kamerą termowizyjną, telewizyjną i dalmierzem laserowym, który wszedł w skład przeciwlotniczego systemu rakietowo-artyleryjskiego (PSR-A) Pilica, przeznaczonego do obrony baz lotniczych[7]. Używa on celownika programowalnego CP-1SP[4]. Wojsko Polskie zamówiło sześć baterii systemu Pilica, każda z sześcioma zestawami, wozem dowodzenia i stacją radiolokacyjną, dostarczane od 2020 roku[7]. Produkowany był także eksportowy wariant armaty ZU-23-2CP z prostym celownikiem pierścieniowym (rakursowym), dla krajów z klimatu tropikalnego suchego[8].

Chiny

W Chińskiej Republice Ludowej produkowana jest kopia ZU-23-2 przekalibrowana na amunicję 25 mm jako armata Typ 87[9]. Istnieje również w wersji zestawu artyleryjsko-rakietowego, z dwoma przenośnymi wyrzutniami pocisków bliskiego zasięgu, montowana na samochodzie terenowym LSV[9].

Zastosowanie

Armata ZU-23-2 uznawana jest za najpopularniejszą armatę przeciwlotniczą na świecie[2]. Używana była przede wszystkim przez ZSRR i kraje Układu Warszawskiego, a także liczne kraje, którym ZSRR dostarczał uzbrojenie, zwłaszcza afrykańskie i azjatyckie.

Użytkownicy

Byli użytkownicy

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Wiktor Markowski. Orużyje bliżniego boja. „Tiechnika i Woorużenije”. Nr 8/2009, s. 15-18, sierpień 2009 (ros.). 
  2. a b c d e f g h i j „Dwudziestkitrójki” z Tarnowa, "Nowa Technika Wojskowa" nr 9/2010, s. 76–78
  3. a b c 23 mm amunicja podkalibrowa produkcji ZM Mesko S.A. „Nowa Technika Wojskowa”. 11/2007, s. 14, listopad 2007. 
  4. a b c d e f g h Michał Nita: Celowniki przeciwlotnicze PREXER-a, "Nowa Technika Wojskowa" nr 9/2018, s. 39-44
  5. a b Paweł Dobrzyński. Celownik programowalny CP-1. Nowa jakość ZU-23-2. „Nowa Technika Wojskowa”. 3/2006, s. 18-20, marzec 2006. 
  6. Andrzej Kiński. Nie tylko Kobuz. OBR SM i ZM Tarnów na MSPO. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2004, s. 34-35, październik 2004. Warszawa: Magnum-X. 
  7. a b Andrzej Kiński. System PSR-A Pilica wchodzi do służby. „Wojsko i Technika”. Nr 1/2021. VII (64), s. 29-29, styczeń 2021. Warszawa. ISSN 2450-1301. 
  8. Magdalena Wrona: Przeciwlotniczy zestaw artyleryjski ZU-23-2CP. Zakłady Mechaniczne Tarnów S.A., 01-10-2018. [dostęp 2021-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  9. a b Tomasz Szulc. Tunguska po pekińsku. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2012, s. 32-33, czerwiec 2012. 
  10. a b c d e f g h i j k l Military Balance 2017
  11. China Defense Blog: Next Stop, Ecuador, china-defense.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
  12. Defense & Security Intelligence & Analysis: IHS Jane's | IHS, articles.janes.com [dostęp 2017-11-22].
  13. Garuda Militer: ZUR-23-2KG, garudamiliter.blogspot.com [dostęp 2017-11-22].
  14. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-14)].
  15. Garuda Militer: Giant Bow I
  16. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2016-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-06)].
  17. Defense & Security Intelligence & Analysis: IHS Jane's | IHS, www.janes.com [dostęp 2017-11-22].
  18. GAROWEONLINE, Puntland clashes enter second day in Somalia: Who’s fighting whom?, Garowe Online, 17 marca 2016 [dostęp 2017-07-06].

Bibliografia

  • Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994, s. 251–252. ISBN 83-86028-01-7.
  • „Dwudziestkitrójki” z Tarnowa. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2010, s. 76–78, wrzesień 2010. Warszawa: Magnum-X. 
  • Michał Nita. Celowniki przeciwlotnicze PREXER-a. „Nowa Technika Wojskowa”. 9/2018, s. 39-44, wrzesień 2018. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655. 

Media użyte na tej stronie

Flag of Ecuador.svg
Made by author of Xramp, first uploaded by Denelson83 as Flag of Ecuador.svg, modifications by Husunqu.
Flag of Ethiopia.svg
Flag of Ethiopia
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Flag of Indonesia.svg
bendera Indonesia
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Flag of Laos.svg
Flag of Laos
Flag of Mauritania.svg
Flag of Mauritania, adopted in 2017. The National Assembly added red stripes to the top and bottom edges to represent “the blood shed by the martyrs of independence”.
Flag of Syria.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of Rhodesia (1968–1979).svg
Flag of Rhodesia (11 November 1968 – 31 May 1979) and of Zimbabwe Rhodesia (1 June 1979 – 1 September 1979).
Flag of Namibia.svg
Flag of Namibia
Zu-23-2-belarus.jpg
Autor: Serge Serebro, Vitebsk Popular News, Licencja: CC BY-SA 3.0
ZU-23-2 wypalania. Witebsk, Białoruś.
Hibneryt 453 5180.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: Attribution
"Hibneryt", modified ZSU-23-2 AA gun on Star 266 truck
ZU-23-2 in Saint Petersburg.jpg
23-mm double anti-aircraft gun ZU-23-2 in Saint Petersburg Artillery museum