27 Dywizja Piechoty (II RP)

27 Dywizja Piechoty
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1920

Rozformowanie

1939

Tradycje
Kontynuacja

27 Wołyńska Dywizja Piechoty

Dowódcy
Pierwszy

płk Gustaw Kuchinka

Ostatni

gen. bryg. Juliusz Drapella

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Kowel

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

Korpus Interwencyjny
Armia Pomorze – 1939

Oficerowie i podoficerowie dywizji, rok 1928
Delegacja 27 DP na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Trzeci z prawej gen. Juliusz Drapella
27 DP w 1938

27 Dywizja Piechoty (27 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

Formowanie

Dywizja powstała w wyniku powojennej reorganizacji Wojska Polskiego z 18 października 1920. W jej skład weszły pułki piechoty z 3 DP Leg. (23 pp), 2 DP Leg. (24 pp) i 13 DP (50 pp).

Siedziba dowództwa przez cały okres II RP znajdowała się w Kowlu[1], a jej oddziały stacjonowały we Włodzimierzu Wołyńskim, Łucku i Sarnach.

Dywizja w kampanii wrześniowej 1939

Mobilizacja

Mobilizacja alarmowa dywizji dowodzonej przez gen. bryg. Juliusza Drapellę została przeprowadzona 14–16 sierpnia 1939 r. Zgodnie z planem mobilizacyjnym stanowiła wraz z 13 DP Korpus Interwencyjny. 17–18 sierpnia została przerzucona transportami kolejowymi do rejonu BydgoszczInowrocław, a następnie przesunięta 24 – 27 sierpnia na płd.-zach. od Starogardu Gdańskiego. Po rozwiązaniu Korpusu Interwencyjnego dywizję podporządkowano Armii „Pomorze” gen. Władysława Bortnowskiego[2].

Działania bojowe

Dywizja walczyła w składzie Armii „Pomorze”

1 – 5 września

1 września dywizja otrzymała kolejno rozkaz marszu do rejonu Torunia, a następnie współdziałania z 9 DP w kierunku Sępolna. Wieczorem ponownie zmieniono rozkaz, nakazując marsz na Toruń. 2 września dywizja przebijała się przez linie niemieckie pod Świekatowem (50 pułk piechoty) oraz Tuszynami (23 i 24 pp). 3 września została odcięta od reszty Armii „Pomorze”. W ciężkich bojach pod Terespolem Pomorskim i Świeciem odłączyły się od głównych sił dywizji 50. pp, który następnie w lasach pod Wierzchucinem został rozbity wraz z 9 DP oraz częściowo 24 pp i 27 pułk artylerii lekkiej. Pozostała część dywizji dotarła do Kanału Bydgoskiego 4 września, gdzie zajęła pozycje obronne. 5 września skierowana została do rejonu na południe Torunia i przesunięta do odwodów Armii „Pomorze” celem reorganizacji.

6 – 15 września

Od 6 września przebiegała reorganizacja dywizji. W jej skład włączono: 208 pułk piechoty (rezerwowy z Inowrocławia), batalion ON „Starogard” oraz 48 i 68 dywizjony artylerii lekkiej (z dotychczasowej artylerii dywizyjnej uratowano 4 baterie). W ten sposób uzupełniono 23 pułk piechoty i odtworzono 24 pułk piechoty (wzmocniony 83 batalionem). W nowym składzie dywizja zabezpieczała Toruń od zachodu. Utworzono Grupę Operacyjną gen. J. Drapelli w składzie 27 Dywizja Piechoty, improwizowany pułk Pomorskiej Brygady Kawalerii i inne mniejsze oddziały, z zadaniem osłony odwrotu głównych sił Armii „Pomorze” w kierunku Sochaczewa i Warszawy. 7 września wieczorem 27 DP na rozkaz dowódcy Armii „Pomorze” przesunęła się na linię rzeki Tążyna, na której miała pozostawać w gotowości do odparcia ewentualnego natarcia nieprzyjaciela. 8 września stoczono tu kilkugodzinną walkę ogniową z przeciwnikiem nacierającym od Gniewkowa (na kierunku z Torunia nie stwierdzono niemieckiej aktywności), po czym w godzinach nocnych rozpoczęto marsz w kierunku Włocławka. Tego samego dnia (8 września) do dywizji dołączył 22 pułk piechoty wraz z II dyonem 9 pal z rozbitej 9 DP. 9 września po forsownym marszu nocnym 27 DP zorganizowała obronę przejściową od Włocławka do Brześcia Kujawskiego (27 DP wraz z 15 DP oraz Poznańską Brygadą ON zabezpieczała tyły Armii „Pomorze”). Na rozkaz dowódcy Armii cofnięto obronę prawego skrzydła Dywizji nad rzekę Zgłowiączkę i wysłano oddział wydzielony w sile 24 pp z 48 dal po osi WieniecOsięciny. Oddział ten 10 IX stoczył pod Osięcinami kilkugodzinną walkę z niem. 309 pp z 208 DP, po czym zagrożony odcięciem drogi odwrotu przez zmotoryzowany pościg wycofał się w walce na Brześć Kujawski, tracąc działa 2 baterii 48 dal. Na odcinku w rejonie Nowy Młyn – Wieniec 22 pp odparł silne natarcie 208 DP, które wdarło się w polskie stanowiska, lecz przeciwnatarciem zostało wyrzucone. Poniesione w walce straty spowodowały konieczność rozwiązania I batalionu 22 pp. 11 września w styczności ogniowej z Niemcami (Brygadą Netze) znajdował się cały odcinek Dywizji nad Zgłowiączką, m.in. atak na pozycje 22 pp został odparty energicznym wypadem polskich żołnierzy. 12 września walki kontynuowano, a o zmierzchu, przy bierności przeciwnika (50 DP i Brygady Netze), wyruszono na nową linię obrony Dobrzyń – Jezioro RakutowskieŚwiątkowice. Wydzielono zarazem II batalion 22 pp wraz z baterią 9 pal do odwodu Grupy Operacyjnej gen. Tokarzewskiego-Karaszewicza, w składzie której 27 DP (wraz z 15 DP) znalazła się od 11 września. Po ciężkich walkach zakończonych odrzuceniem nieprzyjaciela, 13 września dywizja zorganizowała obronę w rejonie Gostynina. Od 14 września 27 DP razem z 15 DP prowadziła przeciwnatarcia na niemiecki przyczółek pod Płockiem, jednak bez większych rezultatów.

16 – 27 września

16 września dywizja otrzymała rozkaz marszu na Gąbin. Zaatakowana przez nieprzyjaciela musiała przejść do przeciwnatarcia w rejonie UderzStare Budy. 17 września wskutek silnego ataku lotnictwa niemieckiego pod Iłowem 27 DP została rozbita. Luźne grupy przebijały się na Modlin i Warszawę, prowadząc sporadyczne walki. Do Warszawy dotarła tylko grupa w sile około jednego batalionu i razem z batalionem 59 pp z 4 DP utworzono z nich pułk, który został skierowany na Powązki jako odwód.

Ośrodek Zapasowy 27 DP

OZ 27 DP znajdował się we Włodzimierzu. Między innymi w oparciu o znajdujące się w nim wojsko sformowano Grupę „Włodzimierz”, która w dniach 14 i 15 września skutecznie broniła miasta przed atakami 4 Dywizji Lekkiej.
Wobec agresji sowieckiej postanowiono zdemobilizować grupę. Zwolniono z szeregów wszystkich żołnierzy zamieszkałych na wschód od Bugu, pozostali mieli indywidualnie przebijać się na Węgry. Demobilizacja nastąpiła 18 września. Pozostały tylko 3 baony, które przeszły na zachodni brzeg Bugu, ale 19 września na rozkaz gen. Smorawińskiego 2 powróciły do Włodzimierza. Tu skapitulowały przed Armią Czerwoną.
  • dowódca ośrodka – ppłk Józef Gawlik (I zastępca dowódcy 23 pp)
  • dowódca batalionu nadwyżek 23 pp – mjr Franciszek Młynarczyk
  • dowódca batalionu nadwyżek 24 pp – ?
  • dowódca batalionu nadwyżek 50 pp – ppłk Józef Kutyba (I zastępca dowódcy 50 pp)

Organizacja wojenna we wrześniu 1939 roku

Piechota dywizyjna

Artyleria dywizyjna

Jednostki broni

Jednostki i zakłady służb

  • sąd polowy Nr 27 (Dowództwo 27 DP)
    • szef sądu – mjr aud. mgr Marian Michał Weryński
    • sędzia – kpt. aud. rez. Ignacy Szablowski
    • sędzia – por. aud. rez. Zygmunt Rudolf[3]
Obsada personalna Dowództwa 27 DP w marcu 1939[1][a]Obsada personalna Kwatery Głównej 27 DP we wrześniu 1939
dowódca dywizjigen. bryg. Juliusz Alfred Drapelladowódca dywizjigen. bryg. Juliusz Alfred Drapella
dowódca piechoty dywizyjnejpłk dypl. piech. Gwido Karol Kawińskidowódca piechoty dywizyjnejpłk dypl. piech. Gwido Karol Kawiński
stanowisko wyłącznie w organizacji wojennejdowódca artylerii dywizyjnejpłk dypl. art. Andrzej Juliusz Uthke
komendant Rejonu PW Konnegomjr kaw. Mieczysław Henryk Ipohorski-Lenklewiczdowódca kawalerii dywizyjnejmjr kaw. Mieczysław Henryk Ipohorski-Lenklewicz
szef sztabuppłk dypl. Stanisław Bobrowskiszef sztabuppłk dypl. Stanisław Bobrowski
I oficer sztabukpt dypl. piech. Jerzy Wacław Nowakowskioficer operacyjnykpt. dypl. Oskar Grzeczkowski
I oficer sztabu (dubler)kpt. dypl. art. Aleksander Kierespomocnik oficera operacyjnego
II oficer sztabukpt adm. (piech.) Edmund Józef Katlewskioficer informacyjnykpt adm. (piech.) Edmund Józef Katlewski zm. 17 IX 1939
stanowisko wyłącznie w organizacji wojennejpomocnik oficera informacyjnegokpt. Aleksander Butkiewicz
dowódca łącznościkpt. łącz. Stanisław Kmiecikdowódca łącznościkpt. łącz. Stanisław Kmiecik
stanowisko wyłącznie w organizacji wojennejkwatermistrzkpt dypl. piech. Jerzy Wacław Nowakowski
oficer taborowymjr tab. Karol Czulakdowódca taborów
oficer intendenturykpt int. Jan Piotr Brunon Danyszszef służby intendenturykpt int. Jan Piotr Brunon Danysz zm. 17 IX 1939

Ordre de Bataille dywizji 17.09 godz 0.01

Obsada personalna dowództwa dywizji

Dowódcy dywizji
  • płk piech. / gen. bryg. Gustaw Kuchinka (IX 1921 – †6 XII 1923)
  • płk piech. / gen. bryg. Bolesław Kraupa (III – X 1924 → dyspozycja ministra spraw wojskowych)
  • płk piech. / gen. bryg. Karol Krauss (X 1924 – II 1927 → stan spoczynku z dniem 30 IV 1927)
  • płk SG / gen. bryg. Jerzy Wołkowicki (7 III 1927 – 29 X 1932 → przydzielony do II wiceministra spraw wojskowych)
  • płk dypl. piech. / gen. bryg. Juliusz Drapella (29 X 1932 – IX 1939 → niemiecka niewola)
Dowódcy piechoty dywizyjnej
Szefowie sztabu
  • mjr pd SG (art.) Tadeusz Procner (do 10 I 1924 → dowódca dywizjonu 16 pap[5])
  • kpt. pd SG (piech.) Władysław Michalski (od I 1924[5])
  • kpt. / mjr SG (piech.) Mieczysław Zatłokal (15 X 1924[6] – X 1925 → dowódca I/19 pp)
  • mjr SG Marian Morawski (15 X 1925 – 31 X 1927 → zastępca dowódcy 24 pp)
  • mjr dypl. Jan Maksymilian Sokołowski (31 X 1927 – 23 XII 1929 → PUWFiPW)
  • mjr dypl. Marian Kułakowski (23 XII 1929 – 23 X 1931 → 3 pac)
  • mjr dypl. Stanisław II Skowroński (23 X 1931 – 9 XII 1932)
  • ppłk dypl. Stanisław Sadowski (9 XII 1932 – 7 VI 1934 → DOK X)
  • mjr / ppłk dypl. Tadeusz Adam Wasilewski (20 VI 1934 – 1 I 1937)
  • ppłk dypl. Stanisław Bobrowski (1 I 1937 – 17 IX 1939)

Żołnierze Dywizji (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[7]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Gawlik Józefpodpułkownikżołnierz zawodowyKatyń
Walerian Orłowskimajorżołnierz zawodowyKatyń
Stawarz Stanisławmajorżołnierz zawodowyKatyń
Tucki Antoni[8]podporucznikżołnierz zawodowyKatyń
Łupiński Piotrporucznik rezerwyCharków

Odtworzenie dywizji w ramach Armii Krajowej

Uwagi

  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[4].

Przypisy

  1. a b Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 539.
  2. Konrad Ciechanowski: Armia Pomorze 1939. s. 51.
  3. Jerzy Nazarewicz, Działalność sądów wojennych w wojnie obronnej Polski 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny nr 1 (87) z 1979 roku, s. 107.
  4. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  5. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 stycznia 1924 roku, s. 28.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 110 z 15 października 1924 roku, s. 612, 615, tym samym unieważniono przydział na stanowisko szefa sztabu mjr SG Zygmunta Polaka, ogłoszony w Dz. Pers. MSWojsk. Nr 103 z 2 października 1924 roku, s. 568.
  7. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  8. Księgi Cmentarne – wpis 3873.

Bibliografia

  • Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. III/2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
  • Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
  • Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Czytelnik, 1983.
  • Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
  • Konrad Ciechanowski: Armia Pomorze 1939. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Armia pomorze 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Pomorze" i wielkich jednostek niemieckich 01-09-1939
Delegacja 27 DP na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego NAC 1-A-1410.jpg
Delegacja 27 Dywizji Piechoty na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego w związku z wręczeniem prezydentowi odznak pułkowych i zaproszeniem na święto dywizji. Prezydent RP Ignacy Mościcki odbiera odznaki pułkowe i zaproszenie na święto dywizji . Widoczny m.in.: generał Juliusz Drapella (trzeci z prawej). Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-A-1410
27 DP w 1938.jpg
27th Infantry Division (Poland)