28 Pułk Artylerii Lekkiej

28 Pułk Artylerii Lekkiej

28 Pułk Artylerii Polowej

Odznaka 28 pal
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	7 września / 6 czerwca
Nadanie sztandaru	26 maja 1938
Dowódcy
Pierwszy	płk Konstanty Adamowski
Ostatni	ppłk Rudolf Ostrihansky
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Zajezierze
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	28 Dywizja Piechoty[1]
Odznaczenia

28 DP w 1938

28 Pułk Artylerii Lekkiej (28 pal) – oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

7 września 1921 roku, w Zambrowie, został sformowany 28 pułk artylerii polowej. Jednostka została utworzona z połączenia III dywizjonu 8 pułku artylerii polowej i III dywizjonu 18 pułku artylerii polowej oraz jednej baterii z pułku artylerii nadbrzeżnej i kadry 2 pułku artylerii ciężkiej w Radomiu.

Następnie dywizjony te przeszły reorganizację i powstał z nich pułk składający się z trzech dywizjonów po dwie baterie. Po zakończeniu organizacji oddział skierowany został na pobyt czasowy do Radomia. W 1922 roku stałym garnizonem pułku zostało Zajezierze koło Dęblina^[2].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 7 września, jako datę święta pułkowego^[3]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę sformowania w 1921 roku^[4]. 25 września 1937 roku Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zmienił datę święta pułkowego 28 pal z dnia 7 września na dzień 6 czerwca^[5].

W końcu 1930 roku przemianowano stacjonujący w Różanie III/10 pułku artylerii polowej na II/28 pułku artylerii polowej, a ze stacjonujących w Łodzi I i II dywizjonów artylerii 10 pap utworzono nowy III dywizjon 10 pułku artylerii polowej^[6].

W 1931 roku został opublikowany „Zarys historji wojennej” pułku autorstwa kapitana Aleksandra Tyszkiewicza (1900–1940), zamordowanego w Katyniu^[7][8].

31 grudnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski przemianował 28 pap na 28 pułk artylerii lekkiej^[9].

Mobilizacja i działania bojowe w 1939

Rejon walk 28 pal

Około 20 sierpnia 1939 roku pułk został zmobilizowany w Zajezierzu koło Dęblina i składał się z dwóch dywizjonów armat 75 mm i dywizjonu haubic 100 mm.

22 sierpnia pułk wszedł w skład 28 Dywizji Piechoty Armii „Łódź”. Dowódcą był ppłk Rudolf Ostrihansky. Po dwóch dniach marszu dołączył do jednostek macierzystej dywizji zajmujących pozycję na północ od Wielunia.

1 września pułk wszedł do walki z niemieckimi siłami pancernymi nacierającymi na Łagiewniki – Raczyn. I dywizjon wraz z 36 pułkiem piechoty walczył na południe od lasów Rudnik. II dywizjon wspierał w walkach 15 pułk piechoty w rejonie Łagiewniki – Raczyn – Staw. III dywizjon wraz z 72 pułkiem piechoty bronił odcinka Masłowice – Jodłowiec – Żychta.

Po rozbiciu Armii „Łódź” pułk uczestniczył w obronie Twierdzy Modlin, kończąc działania bojowe 29 września, po kapitulacji twierdzy.

Symbole pułku

Sztandar

6 maja 1938 roku na Polu Mokotowskim w Warszawie, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez społeczeństwo powiatu kozienickiego^[1].
Sztandar został wykonany zgodnie z wzorem określonym w Dekrecie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 24 listopada 1937 o znakach wojska i marynarki wojennej opublikowanym w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej nr 5 z 28 stycznia 1938. Na prawej stronie płata znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu z wawrzynu. Na białych polach, pomiędzy ramionami krzyża, znajdowały się cyfry 28 w mniejszych wieńcach z wawrzynu^[14].
Na lewej stronie płata sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”.

Odznaka pamiątkowa

27 lipca 1933 roku generał dywizji Kazimierz Fabrycy w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 28 pułku artylerii lekkiej^[15]. Odznaka o wymiarach 46×34mm ma kształt romboidalnej tarczy pokrytej zieloną emalią z czarnym obrzeżem. Tarcza obwiedziona jest srebrzystym wieńcem laurowym. Na tarczy wpisano numer i inicjały „28 PAL”. Jednoczęściowa - oficerska wykonana w srebrze i emaliowana. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy^[16].

Kadra pułku

Dowódcy pułku

• płk Konstanty Adamowski (3 I - 12 VI 1922)
• płk Włodzimierz Rómmel (24 VI 1922 – 27 IV 1929)
• ppłk Włodzimierz Arwaniti (p.o. IV - XII 1929)
• płk Adam Józef Aleksander Epler (4 XII 1929 – 15 X 1935)
• płk Ludomir Kryński (19 XI 1935 – 27 XII 1938)
• ppłk Karol Pasternak (29 XII 1938 – VIII 1939)
• ppłk Edward Błaszczyk (p.o. VIII 1939)
• ppłk art. Rudolf Ostrihansky (IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy pułku)

• mjr / ppłk art. Władysław Dawidajtis (XI 1922^[17] - X 1927^[18] → zastępca dowódcy 25 pap)
• mjr art. Mieczysław Karaszewicz (XI 1927^[19] - XII 1929 → zastępca dowódcy pmart^[20])
• ppłk art. Włodzimierz Arwaniti (XII 1929^[21] – I 1931 → dowódca 14 dak)
• ppłk dypl. art. Jerzy Aleksander Zawisza (I 1931 – X 1934 → dowódca 2 dak)
• ppłk dypl. art. Władysław Slawiczek (14 VI 1935 – 16 VII 1937^[22])
• ppłk art. Edward Błaszczyk (VIII 1937 – VIII 1939 → dowódca 51 pal^[23])

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918-1920^[24]

Żołnierze 28 pułku artylerii lekkiej - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[25] oraz Muzeum Katyńskie^[26][c][d].

Garnizon Zajezierze

Zajezierze było częścią umocnień twierdzy dęblińskiej. W 1890 zapadła decyzja o przebudowie umocnień Dęblina, zwanego ówcześnie Iwangorodem. Na skutek pojawiających się opinii o małej przydatności twierdzy w przyszłych działaniach wojennych, prace modernizacyjne ograniczyły się do wzmocnienia betonem kazamat, kojców i potern w trzech fortach położonych na lewym brzegu Wisły. Pod koniec XIX w. w twierdzy rozbudowano też magazyny artyleryjskie, wzniesiono i zorganizowano warsztaty rusznikarskie oraz prochownię.

W tym czasie na obszarze między fortem Gorczakowa a fortem Wannowskiego, we wsi Zajezierze, wzniesiono koszary przystosowane do stacjonowania piechoty oraz artylerii. Koszary te stanowiły główne zaplecze placu broni twierdzy dęblińskiej na lewym brzegu Wisły. Koszary składały się z dwóch obozów: obozu Kościuszki i obozu Traugutta, nazwanych tak w okresie niepodległości.

Rdzeniem koszar był obóz Kościuszki w Zajezierzu. Usytuowano tu budynki dowództwa, kasyno oficerskie i podoficerskie, kaplicę oraz sklepy i zakłady usługowe dla kadry i żołnierzy. Znajdowała się tu administracja, izby żołnierskie, stajnie, kuźnie, ujeżdżalnia, izba chorych, kuchnia itp. Obóz Kościuszki był miejscem stacjonowania I dywizjonu armat 75 mm. W drugim obozie, obozie Traugutta, zlokalizowanym obok wsi Głusiec, znajdowały się magazyny oraz budynki mieszkalne dla kadry. Stacjonował w nim II dywizjon armat 75 mm oraz III dywizjon haubic 100 mm. Koszary wybudowano w pobliżu linii kolejowej Dęblin – Radom; powstała tam stacja kolejowa Zajezierze, a na jej terenie zbudowano rampę kolejową, umożliwiającą wyładunek i załadunek ludzi i sprzętu.

Tuż przed wybuchem wojny oddano do użytku dwa dwupiętrowe bloki mieszkalne dla kadry: jeden przy stacji kolejowej w Zajezierzu, drugi na terenie fortu Gorczakowa, w pobliżu mostu drogowego na Wiśle. Oba budynki istnieją do dziś.

Obecnie koszary zajezierskie już nie istnieją, zniszczone i rozebrane po ostatniej wojnie. Jeden z budynków dawnych koszar zaadaptowany jest na kościół parafialny, drugi na ośrodek zdrowia.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Waldemar Jaskulski: Generał brygady Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (1890-1939). Włocławek: Expol, 2013. ISBN 978-83-60541-09-8.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Andrzej M. Przybyszewski: 28 Pułk Artylerii Lekkiej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2002, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-88773-29-1.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
• Roman Łoś: Artyleria polska 1914-1939. Warszawa: Wydawnictwo "Bellona", 1991. ISBN 83-11-07772-X.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Aleksander Tyszkiewicz: Zarys historji wojennej 28–go pułku artylerii polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.