28 Pułk Artylerii Lekkiej

28 Pułk Artylerii Lekkiej
28 Pułk Artylerii Polowej
Ilustracja
Odznaka 28 pal
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1921

Rozformowanie

1939

Tradycje
Święto

7 września / 6 czerwca

Nadanie sztandaru

26 maja 1938

Dowódcy
Pierwszy

płk Konstanty Adamowski

Ostatni

ppłk Rudolf Ostrihansky

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Zajezierze

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

artyleria

Podległość

28 Dywizja Piechoty[1]

Odznaczenia
Ag virtuti.jpg
Szlak III 8pap.png
Szlak III 18pap.png
28 DP w 1938

28 Pułk Artylerii Lekkiej (28 pal) – oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i zmiany organizacyjne

7 września 1921 roku, w Zambrowie, został sformowany 28 pułk artylerii polowej. Jednostka została utworzona z połączenia III dywizjonu 8 pułku artylerii polowej i III dywizjonu 18 pułku artylerii polowej oraz jednej baterii z pułku artylerii nadbrzeżnej i kadry 2 pułku artylerii ciężkiej w Radomiu.

Następnie dywizjony te przeszły reorganizację i powstał z nich pułk składający się z trzech dywizjonów po dwie baterie. Po zakończeniu organizacji oddział skierowany został na pobyt czasowy do Radomia. W 1922 roku stałym garnizonem pułku zostało Zajezierze koło Dęblina[2].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 7 września, jako datę święta pułkowego[3]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę sformowania w 1921 roku[4]. 25 września 1937 roku Minister Spraw Wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zmienił datę święta pułkowego 28 pal z dnia 7 września na dzień 6 czerwca[5].

W końcu 1930 roku przemianowano stacjonujący w Różanie III/10 pułku artylerii polowej na II/28 pułku artylerii polowej, a ze stacjonujących w Łodzi I i II dywizjonów artylerii 10 pap utworzono nowy III dywizjon 10 pułku artylerii polowej[6].

W 1931 roku został opublikowany „Zarys historji wojennej” pułku autorstwa kapitana Aleksandra Tyszkiewicza (1900–1940), zamordowanego w Katyniu[7][8].

31 grudnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski przemianował 28 pap na 28 pułk artylerii lekkiej[9].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[10][a]
dowódca pułkuppłk Karol Pasternak
I zastępca dowódcyppłk Edward Błaszczyk
adiutantkpt. Tadeusz Maciak
naczelny lekarz medycynykpt. lek. Antoni Żuk
lekarz weterynariikpt. Witold Grycewicz
oficer zwiadowczykpt. Zygmunt Ostrowski
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)mjr Kazimierz Kwaśniewicz
oficer mobilizacyjnykpt. Anatol Sawicki
zastępca oficera mobilizacyjnegopor. adm. (art.) Wojciech Konieczny
oficer administracyjno-materiałowypor. Leon Klemens Napiórkowski
oficer gospodarczykpt. int. Józef II Stojanowski
oficer żywnościowypor. Ludwik Andrzej Daniel
dowódca plutonu łącznościpor. Marian Zdzisław Walecki
oficer plutonupor. Antoni Władysław Wądolny
dowódca szkoły podoficerskiejkpt. Adam II Wójcikiewicz
zastępca dowódcypor. Jan Śliwa
dowódca plutonuppor. Zbigniew Jerzy Godon
dowódca plutonuppor. Stefan Stępiński[b] *
dowódca plutonuppor. Robert Żarnowiecki (*)
dowódca I dywizjonuvacat
dowódca 1 bateriikpt. Piotr II Kulesza
dowódca plutonuppor. Piotr Kaczanowski
dowódca 2 bateriikpt. Antoni II Baranowski
dowódca plutonupor. Józef Kopisto
dowódca II dywizjonumjr Stanisław Tadeusz Bronikowski
dowódca 5 bateriipor. Stanisław Chyla
dowódca plutonuppor. Franciszek Makuch
dowódca 6 bateriikpt. Ludwik Kawalec
dowódca plutonuppor. Robert Żarnowiecki (*)
dowódca III dywizjonumjr dypl. Jan Gorzko
dowódca 7 bateriipor. Witold Szczęsnowicz
dowódca plutonuppor. Wiktor Dudek
dowódca 8 bateriikpt. Władysław Szymanowski
dowódca plutonuppor. Stefan Apolinary Stępiński (*)
na kursiekpt. Jerzy Butwiłowicz
por. Józef Lewandowski
por. Zygmunt Stanisław Tomczyński

Mobilizacja i działania bojowe w 1939

Rejon walk 28 pal
Obrona modlina 1939.png

Około 20 sierpnia 1939 roku pułk został zmobilizowany w Zajezierzu koło Dęblina i składał się z dwóch dywizjonów armat 75 mm i dywizjonu haubic 100 mm.

22 sierpnia pułk wszedł w skład 28 Dywizji Piechoty Armii „Łódź”. Dowódcą był ppłk Rudolf Ostrihansky. Po dwóch dniach marszu dołączył do jednostek macierzystej dywizji zajmujących pozycję na północ od Wielunia.

1 września pułk wszedł do walki z niemieckimi siłami pancernymi nacierającymi na ŁagiewnikiRaczyn. I dywizjon wraz z 36 pułkiem piechoty walczył na południe od lasów Rudnik. II dywizjon wspierał w walkach 15 pułk piechoty w rejonie Łagiewniki – Raczyn – Staw. III dywizjon wraz z 72 pułkiem piechoty bronił odcinka MasłowiceJodłowiec – Żychta.

Po rozbiciu Armii „Łódź” pułk uczestniczył w obronie Twierdzy Modlin, kończąc działania bojowe 29 września, po kapitulacji twierdzy.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Dowództwo
dowódca pułkuppłk art. Rudolf Ostrihansky
adiutantpor. rez. Zbigniew Malinowski
I dywizjon
dowódca I dywizjonukpt. Piotr Kulesza
dowódca 1 bateriipor. Józef Henryk Kopisto
od 5 IX ppor. rez. Eugeniusz Konopacki
oficer ogniowyppor. rez. Eugeniusz Konopacki
oficer zwiadowczyogn. pchor. Czesław Jasienowski
dowódca I plutonuppor. rez. Janusz Krubski
dowódca II plutonuppor. rez. Jerzy Benbek
II dywizjon
dowódca II dywizjonumjr Wiktor Stanisław Osikowski
dowódca 4 bateriikpt. Ludwik Kawalec
III dywizjon
dowódca III dywizjonumjr Jan Franciszek Sobolewski
dowódca 7 bateriikpt. Tadeusz Maciak
dowódca OZN 28 pal[13]mjr Kazimierz Kwaśniewicz

Symbole pułku

Sztandar

6 maja 1938 roku na Polu Mokotowskim w Warszawie, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu Prezydenta RP, wręczył pułkowi sztandar ufundowany przez społeczeństwo powiatu kozienickiego[1].
Sztandar został wykonany zgodnie z wzorem określonym w Dekrecie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 24 listopada 1937 o znakach wojska i marynarki wojennej opublikowanym w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej nr 5 z 28 stycznia 1938. Na prawej stronie płata znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu z wawrzynu. Na białych polach, pomiędzy ramionami krzyża, znajdowały się cyfry 28 w mniejszych wieńcach z wawrzynu[14].
Na lewej stronie płata sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”.

Odznaka pamiątkowa

27 lipca 1933 roku generał dywizji Kazimierz Fabrycy w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 28 pułku artylerii lekkiej[15]. Odznaka o wymiarach 46×34mm ma kształt romboidalnej tarczy pokrytej zieloną emalią z czarnym obrzeżem. Tarcza obwiedziona jest srebrzystym wieńcem laurowym. Na tarczy wpisano numer i inicjały „28 PAL”. Jednoczęściowa - oficerska wykonana w srebrze i emaliowana. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera. Wykonawcą odznaki był Wiktor Gontarczyk z Warszawy[16].

Kadra pułku

Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy pułku)
  • mjr / ppłk art. Władysław Dawidajtis (XI 1922[17] - X 1927[18] → zastępca dowódcy 25 pap)
  • mjr art. Mieczysław Karaszewicz (XI 1927[19] - XII 1929 → zastępca dowódcy pmart[20])
  • ppłk art. Włodzimierz Arwaniti (XII 1929[21] – I 1931 → dowódca 14 dak)
  • ppłk dypl. art. Jerzy Aleksander Zawisza (I 1931 – X 1934 → dowódca 2 dak)
  • ppłk dypl. art. Władysław Slawiczek (14 VI 1935 – 16 VII 1937[22])
  • ppłk art. Edward Błaszczyk (VIII 1937 – VIII 1939 → dowódca 51 pal[23])

Kawalerowie Virtuti Militari

Order Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[24]

bomb. Antoni Andrzejewski
st. ogn. Walenty Ceglarek
mjr Władysław Dawidajtis
por. Bronisław Korbusz
plut. Michał Kordula
por. Stanisław Kwiatkowski
plut. Paweł Wach
por. Józef Wartanowicz
chor. Jakób Zielonka

Żołnierze 28 pułku artylerii lekkiej - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[25] oraz Muzeum Katyńskie[26][c][d].

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Aksamitowski Stefanpodporucznik rezerwyrzeczoznawca ds handlupracował w RadomiuKatyń
Drapalski Erazmpodporucznik rezerwylekarz weterynariiKatyń
Grycewicz Witold[29]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Kulisiewicz Stanisławpodporucznik rezerwywłaściciel Rolniczego DH w BłoniuKatyń
Maniecki Leopoldpodporucznik rezerwyinżynierKatyń
Matkowski Henryk[30]kapitanżołnierz zawodowyKatyń
Rupniewski Romanpodporucznik rezerwyKatyń
Wierzbicki Witoldpodporucznik rezerwyKatyń
Ziółkowski Janpodporucznik rezerwydyr. „Elida” WarszawaKatyń
Dąbrowski Stanisławpodporucznik rezerwyinżynier geodetaCharków
Janicki Stanisławpodporucznik rezerwyrolnikCharków
Kawiński Tadeuszpodporucznik rezerwyinżynier rolnikwł. majątku ChronówekCharków
Manikowski Romanporucznik rezerwyekonomistaCharków
Puterman Lejbpodporucznik rezerwyurzędnikCharków
Skowroński Leon[31]kapitanżołnierz zawodowyCharków
Steciuk Witoldpodporucznik rezerwylekarzCharków
Walecki Marianporucznik rezerwyCharków

Garnizon Zajezierze

Zajezierze było częścią umocnień twierdzy dęblińskiej. W 1890 zapadła decyzja o przebudowie umocnień Dęblina, zwanego ówcześnie Iwangorodem. Na skutek pojawiających się opinii o małej przydatności twierdzy w przyszłych działaniach wojennych, prace modernizacyjne ograniczyły się do wzmocnienia betonem kazamat, kojców i potern w trzech fortach położonych na lewym brzegu Wisły. Pod koniec XIX w. w twierdzy rozbudowano też magazyny artyleryjskie, wzniesiono i zorganizowano warsztaty rusznikarskie oraz prochownię.

W tym czasie na obszarze między fortem Gorczakowa a fortem Wannowskiego, we wsi Zajezierze, wzniesiono koszary przystosowane do stacjonowania piechoty oraz artylerii. Koszary te stanowiły główne zaplecze placu broni twierdzy dęblińskiej na lewym brzegu Wisły. Koszary składały się z dwóch obozów: obozu Kościuszki i obozu Traugutta, nazwanych tak w okresie niepodległości.

Rdzeniem koszar był obóz Kościuszki w Zajezierzu. Usytuowano tu budynki dowództwa, kasyno oficerskie i podoficerskie, kaplicę oraz sklepy i zakłady usługowe dla kadry i żołnierzy. Znajdowała się tu administracja, izby żołnierskie, stajnie, kuźnie, ujeżdżalnia, izba chorych, kuchnia itp. Obóz Kościuszki był miejscem stacjonowania I dywizjonu armat 75 mm. W drugim obozie, obozie Traugutta, zlokalizowanym obok wsi Głusiec, znajdowały się magazyny oraz budynki mieszkalne dla kadry. Stacjonował w nim II dywizjon armat 75 mm oraz III dywizjon haubic 100 mm. Koszary wybudowano w pobliżu linii kolejowej Dęblin – Radom; powstała tam stacja kolejowa Zajezierze, a na jej terenie zbudowano rampę kolejową, umożliwiającą wyładunek i załadunek ludzi i sprzętu.

Tuż przed wybuchem wojny oddano do użytku dwa dwupiętrowe bloki mieszkalne dla kadry: jeden przy stacji kolejowej w Zajezierzu, drugi na terenie fortu Gorczakowa, w pobliżu mostu drogowego na Wiśle. Oba budynki istnieją do dziś.

Obecnie koszary zajezierskie już nie istnieją, zniszczone i rozebrane po ostatniej wojnie. Jeden z budynków dawnych koszar zaadaptowany jest na kościół parafialny, drugi na ośrodek zdrowia.

Uwagi

  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[11].
  2. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[12].
  3. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[27].
  4. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[28].

Przypisy

  1. a b Satora 1990 ↓, s. 304.
  2. Galster 1975 ↓, s. 69.
  3. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  4. Tyszkiewicz 1931 ↓, s. 33.
  5. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 12 z 25 września 1937 roku, poz. 149.
  6. Jaskulski 2013 ↓, s. 208.
  7. Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 657.
  8. Księgi Cmentarne – wpis 3889.
  9. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 36 z 31 grudnia 1931 roku, poz. 473.
  10. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 744–745.
  11. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  12. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  13. Przybyszewski 2002 ↓, s. 31.
  14. Satora 1990 ↓, s. 13–14.
  15. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 9 z 27 lipca 1933 roku, poz. 126.
  16. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 269.
  17. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 18 listopada 1922 roku, s. 833.
  18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 304.
  19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 326.
  20. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 400.
  21. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 387.
  22. Przybyszewski 2002 ↓, s. 14.
  23. Przybyszewski 2002 ↓, s. 14, 28.
  24. Tyszkiewicz 1931 ↓, s. 35.
  25. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  26. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  27. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  28. Wyrwa 2015 ↓.
  29. Księgi Cmentarne – wpis 1115.
  30. Księgi Cmentarne – wpis 2283.
  31. Księgi Cmentarne – wpis 7308.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
  • Waldemar Jaskulski: Generał brygady Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (1890-1939). Włocławek: Expol, 2013. ISBN 978-83-60541-09-8.
  • Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
  • Andrzej M. Przybyszewski: 28 Pułk Artylerii Lekkiej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2002, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-88773-29-1.
  • Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
  • Roman Łoś: Artyleria polska 1914-1939. Warszawa: Wydawnictwo "Bellona", 1991. ISBN 83-11-07772-X.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
  • Aleksander Tyszkiewicz: Zarys historji wojennej 28–go pułku artylerii polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Ag virtuti.jpg
Srebrny krzyż Virtuti militari
Obrona modlina 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Obrona Modlina w 1939
Armia lodz 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Łódź" i wielkich jednostek niemieckich 29-08-1939 (rano)
28 DP w 1938.jpg
28 DP w 1938
Szlak III 18pap.png
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak III 8pap.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak marszów i bojów III dywizjonu 8 Pułku Artylerii Polowej (1919-1920
Odznaka 28 pal - replika.jpg
Odznaka 28 Pułku Artylerii Lekkiej - replika