2 Eskadra Wywiadowcza

Inspekcja 2 eskadry wywiadowczej przez gen. Gustawa Macewicza na froncie w kwietniu 1920. Stoją od lewej: kpt. Camillo Perini, gen. Gustaw Macewicz, płk Aleksander Wańkowicz, por. Wiktor Robotycki oraz personel latający eskadry.

2 eskadra wywiadowcza – pododdział lotnictwa rozpoznawczego Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Eskadra sformowana została w 1918 jako Oddział Lotniczy w Lublinie. Wzięła udział w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej. W lipcu 1920 do eskadry wcielono personel 9 eskadry wywiadowczej. W styczniu 1921 eskadra została rozwiązana, a jej personel i sprzęt wszedł w skład 1 eskadry wywiadowczej.

Formowanie, zmiany organizacyjne i walki eskadry

5 listopada 1918 na lotnisku Lublin rozpoczęto organizację jednostki lotniczej pod nazwą Oddział Lotniczy w Lublinie^[1][2]. Organizatorem i pierwszym dowódcą został mjr pil. Jerzy Syrokomla-Syrokomski^[3]. Kompletowanie wyszkolonego personelu i sprzętu lotniczego przebiegało w trudnych warunkach. Istniejący park lotniczy został wywieziony przez Austriaków, a duża część została przekazana organizującym się w Krakowie formacjom lotniczym^[4]. Początkowo wyposażenie oddziału stanowiło pięć samolotów typu Lloyd C.V Formir. (?).

Działania na froncie ukraińskim

Na początku 1919 jednostka otrzymała nazwę 2 eskadra lotnicza, a wkrótce została przemianowana na 2 eskadrę wywiadowczą^[4]. W marcu jednostka przegrupowała się w rejon Włodzimierza Wołyńskiego i została podporządkowana grupie wojsk gen. Bronisława Babiańskiego^[4][1]. W kwietniu, na skutek pożaru wagonów kolejowych, spłonęła część wyposażenia eskadry. Od tej pory eskadra dysponowała tylko 3 samolotami. Były to: Albatros C.1, Albatros C.V i Rumpler C.I. W sierpniu eskadra przeniosła się do Równego, gdzie weszła w skład Frontu Ukraińskiego gen. Antoniego Listowskiego. Na lotnisku w Równem personel eskadry spędził jesień i zimę^[4]. Wykorzystując względny spokój na froncie, w okresie jesienno–zimowym eskadra prowadziła szkolenie personelu lotniczego i uzupełniała stany^[a]. Na dzień 1 lutego 1920 eskadra wchodziła w skład II Grupy Lotniczej, posiadała 8 pilotów, 5 obserwatorów i 7 samolotów^[6]. Wiosną 1920 eskadra została wyznaczona do udziału w ofensywie na Kijów. Posiadała wtedy 10 samolotów, 8 pilotów i 5 obserwatorów^[7]. Zaplecze techniczne eskadry stanowił II ruchomy park lotniczy w Łucku^[7]. W rejonie Berdyczowa eskadra wykonała dla 2 Armii 14 lotów wywiadowczych, zrzucając przy tym 180 kg bomb i wykonując 41 zdjęć^[8]. Na początku maja eskadra stacjonowała w Koziatyniu^[9].

Walki odwrotowe na Ukrainie

W czerwcu i lipcu oddziały polskie prowadziły walki obronno-opóźniające, a Armia Konna Budionnego, będąca głównym przeciwnikiem polskiej 6 Armii, znacznie udoskonaliła metody walki z lotnictwem i stała się jego bardzo groźnym przeciwnikiem^[10]. Kawalerzyści Siemiona Budionnego zaczęli powszechnie używać sprzężonych karabinów maszynowych ustawionych na taczankach, organizując przy tym zasadzki z wykorzystaniem niewielkich pododdziałów kawalerii^[11]. W tym czasie eskadra przegrupowała się z Równego do Łucka. Tam oddana została do dyspozycji Frontu gen. Edwarda Rydza-Śmigłego^[4]. 2 eskadra, dysponująca tylko trzema samolotami^[12], utraciła 28 czerwca kolejną załogę. Podczas lotu na rozpoznanie w rejonie Miropola została zestrzelona i zginęła w walce na ziemi załoga: ppor. Kunicki i pchor. Bochenek. Na przełomie lipca i sierpnia w działaniach bojowych eskadry wyróżniły się załogi: kpt. Reimana i ppor. Latawca oraz ppor. Beliny-Brzozowskiego. Ten ostatni podczas rozpoznania przeprowadzonego 6 sierpnia w rejonie Brześcia, mimo ciężkiego postrzału w brzuch, wypełnił zadanie, a dopiero potem pozwolił pilotowi na powrót na lotnisko^[13]. W końcu lipca zreorganizowano eskadrę. W jej skład wcielono między innymi personel 9 eskadry wywiadowczej^[2], która to z powodu braku sprzętu nie była w stanie działać samodzielnie^[1]. W kolejnych dniach, startując z lotniska Chełm, działania eskadry ograniczały się do prowadzenia rozpoznania. W czasie jednego z takich lotów w okolice Brześcia, ppor. obs. Kazimierz Belina-Brzozowski został ciężko ranny w obie nogi^[1].

Działania w bitwie warszawskiej

W ramach przygotowań do operacji znad Wieprza Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zarządziło koncentrację eskadr polskiego lotnictwa wojskowego w dwóch rejonach: lotnictwa 1 i 5 Armii – na lotniskach warszawskich (Mokotów i Siekierki), a lotnictwa 2, 3 i 4 Armii na lotniskach Radomia, Dęblina, Puław i Lublina^[b][15]. Ciężkie walki odwrotowe zmusiły eskadrę do odejścia na lotnisko Lublin, skąd po kilkudniowym pobycie wycofano ją do Dęblina w celu ponownego uzupełnienia personelu latającego i samolotów. Mimo niepełnego stanu, załogi brały udział w lotach bojowych^[4]. Od 10 do 12 sierpnia, działając w ramach lotnictwa Frontu Środkowego, prawie wyłącznie wykonywała loty wywiadowcze, rozpoznawała przeciwnika i aktywnie wspierała wojska lądowe^[16]. W czasie jednego z nich, po zbombardowaniu mostu w Miropolu, polegli na samolocie Albatros C.X ppor. pil. Kazimierz Kunicki i pchor. obs. Michał Bochenek^[4].

25 sierpnia zakończyły się działania pościgowe za rozbitymi oddziałami sowieckimi. Na kilka tygodni nastąpiła stabilizacja linii frontu, a jednostki Wojska Polskiego, w tym lotnicze, przeszły kolejną reorganizację. Celem uzupełnienia, wycofano eskadry najbardziej wyczerpane intensywnymi walkami. Były to 2., 8. i 21 eskadra. Poza nimi na tyłach przebywały także inne eskadry. Były to: 3., 11., 14., 17. i 18. oraz (4.) eskadra toruńska^[17].

Rozejm zastał eskadrę w Dęblinie^[c][18][3].

Podczas wojny o granice 2 eskadra wywiadowcza wykonała 193 loty bojowe w łącznej ilości 434 godzin przebytych nad terenami nieprzyjaciela^[18]. Zginęło 7 lotników^[19].

Eskadra w okresie pokoju

Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 eskadry 1. i 2. połączono tworząc nową 1 eskadrę wywiadowczą. Eskadra ta została później przemianowana na 35 eskadrę liniową 3 pułku lotniczego stacjonującego w Poznaniu^[1].

Żołnierze eskadry

Porucznik Wiktor Robotycki – ostatni dowódca eskadry

Wypadki lotnicze

• 28 czerwca 1920 podczas lotu bojowego (bombardowanie mostu w m. Miropol) na samolocie Albatros C.X polegli ppor. pil. Kazimierz Kunicki i pchor. obs. Michał Bochenek^[4].

Samoloty eskadry

• 

  Lloyd C.V

• 

  Albatros C.I

• 

  Albatros C.V

• 

  Rumpler C.I

• 

  Albatros C.X

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0.
• Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
• Jerzy Pawlak: Pamięci lotników polskich 1918–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08786-5.
• Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.