2 Pułk Piechoty OW Grodno

2 Pułk Piechoty Grupy Grodzieńskiej (Obszaru Warownego „Grodno”) (2 pp OWar. „Grodno”) – oddział piechoty Wojska Polskiego, improwizowany w trakcie kampanii wrześniowej.

Pułk utworzony w garnizonie Grodno z pododdziałów marszowych i pododdziałów Ośrodka Zapasowego 29 DP wchodzących OK III. Przewieziony transportem kolejowym do Lwowa, wziął czynny udział w obronie Lwowa w okresie 12-22 września 1939 roku.

Formowanie i zmiany organizacyjne pułku

Po zmobilizowaniu w ramach mobilizacji alarmowej jednostek 29 Dywizji Piechoty i jej wyjeździe na front w zmobilizowanych pułkach pozostały nadwyżki rezerwistów z których w Kadrze Zapasowej Piechoty Grodno zmobilizowano bataliony marszowe dla 41 i 76 pp. Natomiast z przybywających rezerwistów w ramach mobilizacji powszechnej w KZP w Grodnie utworzono Ośrodek Zapasowy 29 DP. Dodatkowo po zmobilizowaniu w ramach mobilizacji powszechnej na bazie wileńskich batalionów marszowych typu specjalnego 205 i 206 pułków piechoty rezerwowej dla 35 DP rez. pozostały z nich pojedyncze kompanie strzeleckie i km. Z tych pododdziałów na rozkaz dowódcy OK III gen. bryg. Józefa Olszyny-Wilczyńskiego rozpoczęto od 7 września tworzenie improwizowanych jednostek piechoty do obrony umocnień obszaru Grodna i Wilna. Zgodnie z tym utworzono improwizowany związek taktyczny nazywany Obszarem Warownym „Grodno” lub Grupą „Grodno” pod faktycznym dowództwem płk. dypl. Bohdana Hulewicza. Wchodzący w skład grupy 2 pułk piechoty (zwany też „grodzieńskim”) utworzono w następujący sposób:

• dowództwo pułku i organa kwatermistrzowskie z nadwyżek 76 pp z OZ 29 DP,
• I batalion z nadwyżek 41 pułku piechoty wchodzącego w skład OZ 29 DP,
• II batalion z OZ 29 DP (dowództwo batalionu przez KZP, 5. i 6. kompanie z nadwyżek 76 pp, 4. kompania z nadwyżek 81 pp, a 2. kompania km z 2. kompanii km batalionu marszowego typ spec. nr 5 (85 pp),
• III batalion dowództwo baonu, 7. kompania i 3. kompania km utworzyły nadwyżki 76 pp z OZ 29 DP, 8. i 9. kompanie utworzyły kompanie strzeleckie batalionów marszowych typ spec. nr 5 i 6.

Dowódcą pułku został mianowany początkowo ppłk Stanisław Pietrzyk, następnego dnia wyznaczony na dowódcę OZ 29 DP, a pułk przejął płk st. sp. Bolesław Waśkiewicz^[1]. Pułk został praktycznie sformowany 10 września 1939, lecz nie posiadał pododdziałów specjalnych (artylerii piechoty, przeciwpancernego, pionierów i zwiadu). Posiadał braki karabinów maszynowych, granatników i moździerzy. W wyposażeniu bojowym nie posiadał hełmów, częściowo łopatek piechoty, częściowo bagnetów, brakowało masek pgaz., opatrunków, kuchni polowych, mundury stare z użytku bieżącego, częściowo czapki garnizonowe z otokami. Część rezerwistów wywodziła się ze starych roczników pełniących służbę czynną w latach dwudziestych, nie obeznanych z bronią nowszych systemów. Kompanie z batalionów marszowych typ spec. posiadały broń i wyposażenie zgodne z etatem^[2].

Działania bojowe 2 pułku piechoty Grupy Grodzieńskiej (OWar. „Grodno”)

2 pułk piechoty został przewieziony z Grodna do Lwowa transportem kolejowym w dniach 10-13 września 1939 roku. Po rozładowaniu z transportu kolejowego na Podzamczu przemieszczono go w dniach 12-13 września na odcinek północny obrony Lwowa w rejon miejscowości Grzęda-Grzybowice Wielkie. Dowództwo tego odcinka objął dowódca pułku płk B. Waśkiewicz. Sztab dowódcy odcinka północnego mieścił się przy ul. J. Hermana 17, batalion I i III zajmowały obronę na północnych przedmieściach miasta, w odwodzie rozmieszczono IV batalion 2 pp grodzieńskiego (możliwe, że był to I batalion 3 pułku grodzieńskiego lub inny batalion improwizowany utworzony na miejscu).

II batalion kpt. Seweryna Wilka 13 września został skierowany na odcinek zachodni obrony Lwowa do dyspozycji ppłk. Mieczysława Janowskiego, dowódcy 1 pułku grodzieńskiego i przemianowany na III/1 pp^[3].

2 pułk grodzieński i zarazem odcinek wspierane były przez 52 dywizjon artylerii lekkiej^[4]. Na pozycjach obronnych na odcinku północnym prowadzone były walki patroli, pozycje pułku były ostrzeliwane przez artylerię niemiecką, atakowane przez lotnictwo niemieckie działania te przysparzały strat pododdziałom pułku. 15 września na odcinku I batalionu podjęto wzmocnioną kompanią próbę zdobycia wzg. 324, nacierający pododdział zaległ pod ostrzałem broni maszynowej ze wzgórza oraz został ostrzelany przez dywersantów ukraińskich lub niemieckich z rejonu Zboiska, straty własne 1 poległy 1 ranny i 2 zaginionych. II batalion na odcinku zachodnim prowadził aktywne działania bojowe osłaniając główne uderzenie pułków 35 DP rez. w dniu 19 i 20 września 1939 r^[5]. Do ostatnich dni oblężenia niemieckiego do południa 21 września bataliony 2 pułku prowadziły działania bojowe przeciwko oblegającym miasto oddziałom niemieckim w tym 2 Dywizji Pancernej. W dniach 21-22 września na odcinku pułku doszło do potyczek z sowiecką kawalerią, stwierdzono odwrót jednostek niemieckich. Doszło też do rozbrajania pododdziałów i żołnierzy przez piechotę bolszewicką i dezercję na stronę wojsk ACz. 22 września w związku z kapitulacją Lwowa i jego garnizonu 2 pułk grodzieński zaprzestał działań bojowych.

Obsada personalna 2 pp OW Grodno

• dowódca pułku – ppłk Stanisław Pietrzyk (do 4 IX 1939), płk piech. st. sp. Bolesław Waśkiewicz^[6] †1940 Charków
• dowódca plutonu łączności – ppor. Romatowski^[7].
• dowódca I batalionu - kpt. piech. Ludwik Marian Mendys^[6] (41 pp) †1940 Charków
  • dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. piech. Tomasz Józef Mackiewicz^[8][a] (41 pp)
• dowódca II batalionu – kpt. piech. Seweryn Wilk^[6] (41 pp) †1940 Charków
  • dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Witold Dobrowolski^[10] (81 pp)^[b]
  • dowódca 5 kompanii strzeleckiej – ppor. Witold Müller^[10]
  • dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. piech. rez. Kazimierz Aleksander Kamiński^[11][c] (76 pp) †1940 Charków^[13]
  • dowódca 2 kompania ckm – por. Moniak^[10]
• dowódca III batalionu – kpt. piech. rez. Stanisław Schwarz^[6][d]
  • oficer żywnościowy – ppor. piech. rez. Stefan Jan Kaczkowski †1940 Charków^[15]
• dowódca IV batalionu – por. piech. rez. Leon Hofman^[6][16][e] †1940 Charków^[18]
  • ppor. piech. rez. Jerzy Koźlicki †1940 Charków

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 1: Dokumenty 1-16 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-64-8.
• Andrzej Wesołowski (red.): Obrona Lwowa 1939 tom 2: Dokumenty 17-22 września. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2018. ISBN 978-83-63374-65-5.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Dokumenty obrony Lwowa 1939. Artur Leinwand (oprac.). Warszawa: Instytut Lwowski, 1997. ISBN 83-910659-0-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.