2 Pułk Saperów Kaniowskich

2 Pułk Saperów Kaniowskich

2 Batalion Saperów Kaniowskich

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1921 i 1929
Rozformowanie	1929 i 1939
Tradycje
Święto	11 maja[1]
Kontynuacja	2 batalion saperów
Dowódcy
Pierwszy	mjr Artur Włodzimierz Górski
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Puławy
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	saperzy

Mjr Leon Rutkowski-Koczur przed Komendą Garnizonu 2 Batalionu Saperów Kaniowskich w Puławach (1930)

Jednostki saperskie WP w 1939

2 Pułk Saperów (2 psap) – oddział saperów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Pułk (batalion) był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów saperów. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Puławach. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Historia pułku

Pułk sformowany został 22 sierpnia 1921 w garnizonie Puławy^[a] z połączenia III, XIII i XXVII batalionów saperów oraz II zapasowego batalionu saperów. Na bazie ostatniego pododdziału utworzona została kadra batalionu zapasowego 2 pułku saperów. Pułk podporządkowany był dowódcy Okręgu Korpusu Nr II, ale stacjonował na terenie Okręg Korpusu Nr I.

W 1929 jednostka przeformowana została w 2 batalion saperów, który podporządkowano dowódcy 2 Brygady Saperów w Warszawie. Dowódcą batalionu został dotychczasowy dowódca pułku, ppłk Stanisław Magnuszewski. 12 marca 1934 batalion podporządkowano dowódcy 2 Brygady Saperów w Krakowie, a 19 grudnia tego roku dowódcy nowo utworzonej 2 Grupy Saperów.

Na podstawie rozkazu Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L. 1010/mob. Sformowanie dowództw i jednostek saperów z 19 lipca 1939 roku 2 batalion Saperów Kaniowskich zmobilizował w terminie do 7 sierpnia 1939 roku sześć rezerwowych kompanii saperów:

• 121 i 122 dla SGO „Narew”,
• 124 i 125 dla Armii „Karpaty”,
• 126 i 127 dla Dowództwa Obrony Wybrzeża Morskiego^[2].

Kompania nr 126 pod dowództwem por. rez. inż. Henryka Orleańskiego^[3] razem z kompanią nr 127 pod dowództwem kpt. rez. inż. Ludwika Paprockiego^[4] w nocy z 8 na 9 sierpnia 1939 roku przybyły do Gdyni^[5]). O świcie 9 sierpnia 1939 roku kompania nr 126 pomaszerowała do Dębogórza, a kompania nr 127 do Starego Obłuża. Dowódcami plutonów w kompanii nr 127 byli porucznicy rezerwy: inż. Marian Kamiński^[6] i Jan Żelewski^[7]. Obie kompanie do 19 września 1939 roku walczyły w obronie Kępy Oksywskiej^[8]).

Na podstawie rozkazu z 12 sierpnia 1939 roku 2 batalion Saperów Kaniowskich został przeformowany z dniem 20 sierpnia 1939 roku w 2 pułk Saperów Kaniowskich.

Mobilizacja 2 pułku saperów w 1939

w mobilizacji alarmowej:

• 2 kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych typ b nr 17 – mobilizowała się bez dwóch plutonów, na wyposażeniu miała km wz. 08
• zmotoryzowany batalion saperów dla Brygady Pancerno – Motorowej,
• baon saperów typ II b nr 26,
• baon saperów typ II b nr 28,
• baon saperów typ I nr 81 armijny bsap dla Armii „Prusy”,
• pluton mostowy 4 – tonowy nr 81,
• kompania parku saperskiego nr 14,
• pluton parkowy saperów nr 14,
• lekka kolumna pontonowa typ I nr 121,

w I rzucie mobilizacji powszechnej:

• baon saperów typ II b nr 2,
• baon saperów typ II b nr 3,
• rezerwowa kompania saperów nr 123,
• pluton parkowy saperów nr 15,
• pluton parkowy saperów nr 16,
• lekka kolumna pontonowa typ I nr 122,
• lekka kolumna pontonowa typ II nr 123,

w II rzucie mobilizacji powszechnej:

• kompania marszowa saperów – nr 21,
• kompania marszowa saperów – nr 22,
• Ośrodek Zapasowy Saperów nr 2 – w skład ośrodka wchodziły: dowództwo, kompania gospodarcza, 4 kompanie saperskie, kompania specjalistów, park ośrodka.

Puławscy saperzy

Dowódcy pułku i batalionu

• ppłk Artur Włodzimierz Górski (1921 – 1922)
• ppłk sap. Gustaw Leonard Herman Stankiewicz (do 2 VIII 1924^[9])
• ppłk Józef Kosobudzki (p.o. 1924)
• ppłk sap. Tadeusz Kossakowski (1924 – XII 1925 → zastępca kierownika Głównych Zakładów Inżynierii i Saperów^[10])
• ppłk sap. Adolf Kolarczyk (XII 1925^[11] – IX 1926^[12])
• ppłk sap. Stanisław Magnuszewski (IX 1926 – 1931^[b])
• mjr sap. Bolesław Siwiec (1934^[13] – 1936)
• ppłk sap. Ludwik Aleksander Turulski (1938 – 9 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku i batalionu (od 1938 roku – I zastępca dowódcy batalionu)

• ppłk sap. Józef Kossobudzki (1924)
• mjr sap. Stanisław Arczyński (do 1927)
• mjr sap. Eustachy Gorczyński (XII 1929^[14] – IX 1930^[15])
• mjr sap. Tadeusz Bisztyga (III 1931)^[16]
• mjr sap. Stanisław Wacław Szczepański (od VI 1933^[17])
• mjr dypl. sap. Stanisław Biega (1937 – 1939)
• kpt. / mjr sap. Mieczysław Szymanowski (II z-ca d-cy/kwatermistrz – 1936 – 9 IX 1939)

Organizacja i obsada personalna w 1939

Organizacja pokojowa i obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku^[18][c]:

• dowódca batalionu – ppłk Ludwik Turulski
• I zastępca dowódcy batalionu – mjr dypl. Stanisław Biega
• p.o. oficera sztabowego ds. wyszkolenia – ppor. Wiesław Antoni Wybraniec
• adiutant – por. Henryk Wolski
• lekarz medycyny – mjr lek. dr Jan Faustyn Paciorek
• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Mieczysław Szymanowski
• oficer mobilizacyjny – por. Kazimierz Witold Leontowicz
• zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Roman Zwoniczek
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Władysław Gniewiński
• oficer gospodarczy – kpt. int. Wacław Marian Franciszek Nieczykowski
• dowódca kompanii gospodarczej – por. Makary Feltynowski
• oficer żywnościowy – ppor. Jerzy Siegenfeld
• komendant parku – kpt. Emil Tokar
• zastępca komendanta – ppor. rez. pdsc. Wacław Mączka
• dowódca plutonu łączności – por. Józef Stanisław Tomczak
• dowódca plutonu przeciwgazowego – vacat
• dowódca kompanii szkolnej – mjr dypl. Władysław Płóciennik
• dowódca plutonu – ppor. Bogumił Jan Karaszewski
• dowódca plutonu – ppor. Marian Lenarczyk
• dowódca plutonu – ppor. Zygmunt Wacław Tuszyński
• dowódca 1 kompanii – por. Zbigniew Bielawski
• dowódca plutonu – ppor. Rolla Stefan
• dowódca 2 kompanii – kpt. Władysław Henryk Tyszkiewicz
• dowódca plutonu – ppor. Józef Borysiewicz
• dowódca 3 kompanii – por. Rufin Vieweger
• dowódca plutonu – ppor. Jerzy Wywioł
• dowódca 4 kompanii – por. Leon Brunon Paweł Kowalski
• dowódca plutonu – ppor. Egon Adolf Jahn
• dowódca plutonu – ppor. Andrzej Szlagier
• dowódca 5 kompanii – kpt. Grzegorz Bożydar Gadzaliński
• dowódca plutonu – ppor. Franciszek Kupka
• dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Józef Proczka

Oddelegowani na kurs:

• ppor. Stanisław Marek Certowicz
• ppor. Aleksander Rosiński
• ppor. Stefan Strzałkowski

Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[20]

Symbole pułku

Sztandar

Pierwszy sztandar 2 pułk Saperów Kaniowskich (2 pułku inżynieryjnego), został zniszczony przez samych żołnierzy 2 pułku inżynieryjnego w obliczu klęski pod Kaniowem w 1918 i rozdany żołnierzom tego pułku na przechowanie^[26]. Nowy sztandar (wskrzeszony z zebranych fragmentów sztandaru 2 pułku inżynieryjnego) został wręczony w 8 listopada 1921 przez Naczelnika Państwa marszałka Piłsudskiego w Warszawskich Łazienkach na ręce dowódcy pułku mjr. Artura Górskiego^[27]. Sztandar wykonany został zgodnie z przepisami z 1919 roku. Na stronie głównej w rogach płatu umieszczono w wieńcach laurowych emblemat saperów (kilof, topór, łopata i granat) oraz inicjał K i cyfrę 2. Na stronie odwrotnej znajduje się pośrodku płata napis: Honor i Ojczyzna, w rogach natomiast: Kaniów 11.5.18, Szampania 19.7.18, Lwów 12.2.19 oraz Warszawa 18.8.20^[28].

prawa strona sztandaru 2 pułku saperów kaniowskich

lewa strona sztandaru 2 pułku saperów kaniowskich

Po klęsce wrześniowej sztandar przekazano we Francji formującemu się 2 Kaniowskiemu batalion saperów^[28]. Na ten sztandar żołnierze batalionu złożyli przysięgę w Angers 30 marca 1940 roku^[28]. Po internowaniu 2 Dywizji Strzelców Pieszych w Szwajcarii, sztandar 2 Kaniowskiego batalionu saperów był najcenniejszym eksponatem spośród zbiorów dywizji zdeponowanych w Muzeum Polskim w Raperswillu^[28].

Obecnie sztandar jest przechowywany w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[28].

Odznaka pamiątkowa

14 lutego 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 2 pułku saperów^[29].

Odznakę o wymiarach 40x40 mm ma kształt krzyża maltańskiego, srebrnego, pokrytego białą emalią. W centrum krzyża znajduje się miniatura „Krzyża Kaniowskiego”. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w srebrze i emaliowana, mocowana dwoma nitami. Rewers gładki z numerem nadania. Wykonawcą odznaki był Stanisław Lipczyński z Warszawy^[30].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Romuald Bielski: Dziesięć lat istnienia 2-go Pułku Saperów Kaniowskich 1918–1928. Puławy: Drukarnia „Przyszłość”, 1928.
• Romuald Bielski: Zarys historji wojennej 2-go Pułku Saperów Kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
• Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1964, wyd. I, s. 189.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• PiotrP. Stawecki PiotrP., Wojsko Marszałka Józefa Piłsudskiego 12 V 1926 – 12 V 1935, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004, s. 174-178, ISBN 83-7399-078-X, OCLC 830637307 .
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
• Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego, Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 2 (183), Warszawa 2000
• Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
• Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Kępa Oksywska 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-7210-3.