34 Pułk Piechoty (II RP)

34 Pułk Piechoty
Ilustracja
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

7 grudnia 1918

Rozformowanie

wrzesień 1939

Tradycje
Święto

8 maja

Nadanie sztandaru

10 września 1920

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Aleksander Narbutt-Łuczyński

Ostatni

ppłk dypl. Wacław Budrewicz

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Antopolem (18 II 1919)
bitwa pod Mężeninem
bitwa pod Kazimierówką (24 II 1920)
bitwa pod Rzeczycą (VI 1920)
bitwa nad Wkrą (14–18 VIII 1920)
bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920)
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja

Biała Podlaska

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

9 Dywizja Piechoty

Odznaczenia
Ag virtuti.jpg

34 Pułk Piechoty (34 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Pułk brał udział w walkach w 1919 oraz w wojnie polsko-bolszewickiej w roku 1920. Święto pułkowe obchodził 8 maja w rocznicę bitwy pod Rzeczycą i zwycięstwa nad Dnieprem w 1920. Stacjonował w Białej Podlaskiej[1]. W 1939 w trakcie kampanii wrześniowej walczył w składzie 9 Dywizji Piechoty[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

34 pułk piechoty powstał 7 grudnia 1918 z 2 pułku piechoty PSZ (Polnische Wehrmacht) oraz członków POW i ochotników z Podlasia. Już 1 listopada 1918 r. na rozkaz władz wojskowych polskich, do Dęblina przybył, na czele niewielkiego oddziału, mjr Aleksander Jerzy Narbutt-Łuczyński. Zażądał i wyegzekwował on tego samego dnia od komendanta twierdzy – austriackiego mjr. Nemansky’ego wydanie twierdzy w ręce polskie. Wycofujący się w popłochu Austriacy przekazali twierdzę Dęblin ze wszystkimi magazynami i składami wojskowymi. Początkowo pułk przyjął nazwę „4 Pułk Piechoty” (powstał tylko I batalion kpt. Ludwika Bittnera). Z rozkazu Sztabu Generalnego z dnia 7 grudnia 1918 4 pułk piechoty został przemianowany na 34 pułk piechoty. Mjr Aleksander Łuczyński został zatwierdzony na stanowisku dowódcy pułku[3]. Nowo tworzący się pułk otrzymał, jako kadrę oficerską od Dowództwa Okręgu Generalnego – Lublin 36 oficerów z kursów oficerskich dla oficerów z byłej armii carskiej w Zajezierzu k. Dęblina. Inni oficerowie i podoficerowie rekrutowali się spośród Legionów, a także z armii austriackiej. Mjr Aleksander Łuczyński, aby ułatwić trud organizacyjny, stworzył 15 grudnia baon etapowy nr 34, przeznaczony do służby garnizonowej i wartowniczej, w Twierdzy Dęblin. Jednocześnie, stworzył 3 półbataliony, o pełnej kadrze oficerskiej (zamierzał je w przyszłości rozwinąć do pełnych etatów).

W końcu grudnia DOG Lublin zażądało bezzwłocznego wystawienia przynajmniej jednego pełnego batalionu na potrzeby frontu lwowskiego. Z kadry oficerskiej III półbaonu oraz z szeregowych pozostałych półbatalionów został zorganizowany naprędce III batalion pod dowództwem kpt. Bębenkowskiego. 31 grudnia III batalion został przetransportowany z Dęblina do Białej Podlaskiej, opuszczonej dopiero przez Niemców. Po kilku dniach pobytu w Białej Podlaskiej został na rozkaz DOG Lublin zawrócony do Dęblina. W międzyczasie I i II półbataliony zostały już uzupełnione przez napływających ochotników. W dniach 7–14 stycznia 1919 cały pułk został stopniowo przetransportowany do Białej Podlaskiej, gdzie został włączony do Grupy gen. Listowskiego. W tym okresie pułk czerpał uzbrojenie i umundurowanie z dęblińskiej twierdzy. Bataliony pułku wyposażono w karabiny włoskie i austriackie zaś umundurowanie i ekwipunek były poniemieckie.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Białej Siedleckiej[4].

Walki o granice

34 pulk piechoty.png

Cechą charakterystyczną działań pododdziałów pułku do lata 1919 był ich udział w walkach w rozproszeniu. W końcu stycznia 1919 pułk wszedł w skład poleskiej grupy operacyjnej. Na początku lutego Niemcy chcą przekazać miasto i twierdzę Brześć Ukraińcom. Dowódca grupy, gen. Listowski zorganizował uderzenie uprzedzające. Dwie kompanie pułku pod dowództwem por. Jana Sokołowskiego otrzymały rozkaz zdobycia Kobylan i Błotkowa[5]. Natarcie wspierała 4 bateria 7 pap oraz 4 szwadron 2 pułk ułanów. Na Brześć uderzono 5 lutego bez powodzenia. Pododdziały 22 pułku nie weszły do walki. Po pertraktacjach, 9 lutego Niemcy przekazali jednak Brześć i Terespol gen. Listowskiemu. Po zajęciu miast pułk przegrupowano koleją do Kobrynia. Zorganizował on tam obronę rzeki Muchawiec. 17 lutego Rosjanie zajęli Antopol. Na miejscowość uderzył szwadron rtm. Żelisławskiego wzmocniony pododdziałem białogwardzistów i kompanią 34 pułku. Natarcie odniosło sukces. Bój pod Antopolem był pierwszym starciem wojsk polskich i radzieckich.

W kwietniu dowódca grupy operacyjnej postanowił zdobyć Łuniniec. 4 kwietnia wzdłuż toru kolejowego PińskŁuniniec uderzył III batalion por. Kazimierza Galińskiego, a z Porzecza przez Łohiszyn nacierały dwie kompanie II batalionu pod dowództwem por. Wincentego Wolskiego. Z Sokołówki przez Waliszcze uderzył oddział partyzancki por. Koja wzmocniony pozostałymi kompaniami II bp. Natarcie zakończyło się niepowodzeniem. Kolejne próby zdobycia ważnego węzła drogowo-kolejowego również nie powiodły się.

5 kwietnia 1919, w Pińsku, z rozkazu majora Aleksandra Łuczyńskiego żołnierze pułku rozstrzelali 35 osób narodowości żydowskiej (zob. Masakra w Pińsku)[6].

1 lipca wojska frontu litewsko-białoruskiego podjęły ofensywę w celu zajęcia Mińska i wyjścia na rubież Dźwiny i Berezyny. 3 lipca znad kanału Ogińskiego i Jesiołdy uderzył działający już całością sił 34 pułk piechoty. Dobrze prowadzone kilkudniowe działania piechoty i kawalerii przyniosły sukces i 10 lipca 1919 pododdziały pułku weszły do Łunińca.

6 czerwca 1920 dwie kompanie I batalionu przeprowadziły wypad na Wereśnię w celu rozpoznania ugrupowania przeciwnika za Uszą. Nawiązano walkę z przeważającym liczebnie nieprzyjacielem. Kompanie z trudem wycofały się do Czerewacza. W czasie wypadu poległ ppor. Edmund Korczak-Świerzyński i kilkunastu szeregowych[7].

4 lipca 1920 na froncie północnym do natarcia przeszły armie Michaiła Tuchaczewskiego. Ofensywa Rosjan spowodowała załamanie całego frontu polskiego. 9 Dywizja wycofywała się w kierunku Mozyrza. Pułk wrócił do swych zimowych stanowisk obronnych nad Ptyczę. 9 czerwca opuszczono stanowiska. Znad Ptyczy, pułki rozpoczęły dalszy odwrót 9 lipca. 16 lipca pułk odszedł od odwodu Naczelnego Wodza i zgrupował się w okolicach Grodna.

Od 20 lipca pułk walczył w rejonie Grodna z III Korpusem Kawalerii Gaj Chana. Gaj Chan tak wspomina te walki: Straciłem 500 ludzi zabitych i rannych. 400 koni i 7 dni drogiego czasu.

24 lipca wycofywał się drogą Kuźnica – Sokółka. W rejonie Sokółki przebił się przez szyki bolszewickiej 15 Dywizji Kawalerii. 27 lipca koło Tykocina przekroczył Narew i tam zorganizował obronę.

31 lipca wycofano się znad Narwi. 2 sierpnia walczono w rejonie Mężenina. Tu odniesiono sukces. Przeciwnikowi zadano dotkliwe straty. Jednak pod Jabłonką Kościelną pułk został rozbity. Stracił blisko 3/4 stanu osobowego, większość karabinów maszynowych i taborów. Tylko około 300 żołnierzom udało się dołączyło do XVIII Brygady Piechoty w okolicach Wyszkowa. 34 pułk przeszedł reorganizację w Pabianicach. Wrócił do dywizji do Białej Podlaskiej we wrześniu 1920.

Mapy walk pułku w 1920

Kawalerowie Virtuti Militari

Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[8][9]
Chorągiew pułkust. szer. Wincenty Bachanekpor. Józef Białowąs
kpr. Adam Brykpor. Marian Chodackiszer. Marcin Chomicz
st. sierż. Józef Cichońst. szer. Władysław Czekalskist. sierż. Jerzy Dembowski
plut. Feliks Drzewieckippor. Eugeniusz Emeryk nr 1530[10]por. Kazimierz Galiński
plut. Franciszek Gonerapchor. Mieczysław Kalicińskikpr. Stanisław Kasprzak
plut. Kazimierz Kołodziejczykś.p. plut. Wincenty Kwiatkowski[11]kpt. Józef Kwieciński
kpr. Władysław Łopacińskipłk Aleksander Jerzy Łuczyńskisierż. Hipolit Ługowski
plut. Stanisław Makowskisierż. Leon Niedzielskiplut. Stefan Norenberg
por. Józef Parczyńskist. sierż. Jan Patejukpor. Władysław Pazderski
st. sierż. Stanisław Przedmojskisierż. Roman Sadlikkpt. Stanisław Sienkiewicz
plut. Aleksander Sochast. sierż. Władysław Srokaplut. Paweł Stefaniuk
por. Władysław Symonowiczpor. Bronisław Szostakppor. Zdzisław Szymański
por. Marian Tyborowskisierż. Władysław Wójcikkpt. Jerzy Wroczyński
ppor. Zygmunt Wroczyńskiplut. Jan Wrońskipor. Stanisław Wultański
kpr. Wincenty Zubikppor. Stanisław Żwirski

Pułk w okresie pokoju

9 DP w 1938.jpg
Delegacja 34 pp u prezydenta RP Ignacego Mościckiego; 18 stycznia 1933

W okresie międzywojennym 34 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IX w garnizonie Biała Podlaska. Wchodził w skład 9 Dywizji Piechoty[12].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 34 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów, 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych[13].

W pułku zorganizowano specjalną kompanię dla opóźnionych, która szkoliła rekrutów dla potrzeb całego DOK. Żołnierze ci wcześniej z różnych przyczyn opóźnili swoje stawiennictwo w macierzystej jednostce[14].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[15][a]:
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódca pułkuppłk dypl. Wacław Tadeusz Budrewicz
I zastępca dowódcyppłk Adam Eustachiewicz
adiutantkpt. Stanisław Marian Szuy
starszy lekarzkpt. dr Stanisław Ogłoza
młodszy lekarzppor. lek. Maciej Jarema
oficer placu Biała Podlaskakpt. adm. (piech.) Stanisław Mielcarek
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)mjr Alojzy Brzozowski
oficer mobilizacyjnykpt. adm. (piech.) Wacław Barański
zastępca oficera mobilizacyjnegokpt. adm. (Piech.) Stanisław Edward Bardziński
oficer administracyjno-materiałowypor Józef Nowak
oficer gospodarczykpt. int. Ludwik Stefan Bierczyński
oficer żywnościowychor. Józef Jerzy Jaruga
oficer taborowy[b]por tab. Ludwik Gąsiorek
kapelmistrzpor adm. (kapelm.) Jan Kalinowski
dowódca plutonu łącznościpor. Edward Nowicki
dowódca plutonu pionierówpor. Maciej Leszek Wojtasiewicz
dowódca plutonu artylerii piechotypor. art. Czesław Piotr Pieczeńczyk
dowódca plutonu ppanc.por. Henryk Jan Gruszko vel Gruszecki
dowódca oddziału zwiadupor. Henryk Rewkiewicz
I batalion
dowódca batalionumjr Stanisław Zygmunt Wojtaszewski
dowódca 1 kompaniikpt. Jan Buczek
dowódca plutonupor. Adolf Białogrodzki
dowódca plutonuppor. Tadeusz Marian Florczyk
dowódca 2 kompaniikpt. Aleksander Stoma
dowódca plutonuppor. Józef Maciej Kalita
dowódca 3 kompaniipor. Jan Żomoytel
dowódca plutonuppor. Józef Maciąg
dowódca 1 kompanii kmpor. Mieczysław Tomaszewski
dowódca plutonuppor. Józef Kazimierz Jordanowski
II batalion
dowódca batalionumjr Jan Klakla
dowódca 4 kompaniipor. Stefan Detko
dowódca plutonuppor. Alojzy Zatorski
dowódca 5 kompaniipor. Tadeusz Tokarzewski
dowódca plutonuppor. Mieczysław Dmowski
dowódca 6 kompaniikpt. Władysław Pawłowski
dowódca plutonuppor. Klemens Julian Dobrzański
dowódca plutonuppor. Bolesław Nikodem Prochenka
dowódca 2 kompanii kmkpt. Władysław Chodkowski
dowódca plutonuppor. Jan Albin Stefankiewicz
dowódca plutonuppor. Alfons Wodwud
III batalion
dowódca batalionumjr Henryk Wiktor Smotrecki
dowódca 7 kompaniipor. Bolesław Sankowski
dowódca plutonupor Rafał Cieślicki
dowódca 8 kompaniikpt. Zygmunt Robert Voss
dowódca plutonuppor. Stanisław Cielenkiewicz
dowódca 9 kompaniikpt. Tadeusz Stanisław Janiga
dowódca plutonuppor. Czesław Głąbski
dowódca 3 kompanii kmkpt. Tadeusz Ignacy Zenon Radziszewski
dowódca plutonupor. Tadeusz Petrol
dowódca plutonuppor. Artur Alojzy Poeplau
dowódca plutonupor. kontr. Awtonom Jarmak[17]
na kursiekpt. Stefan Karol Łysakowski
na kursieppor. Jan Specjalski
na kursieppor. Edward Weber
34 obwód przysposobienia wojskowego „Biała Podlaska”
kmdt obwodowy PWmjr adm. (piech.) Józef Kojder
kmdt powiatowy PW Biała Podlaskapor. kontr. piech. Romuald Tomasz Kompf
kmdt powiatowy PW Włodawakpt. piech. Stefan Osmulski

W czasie mobilizacji dotychczasowy dowódca III baonu major Henryk Wiktor Smotrecki został oficerem sztabu dowódcy piechoty dywizyjnej 9 DP. Od mobilizacji marcowej do 31 sierpnia baonem dowodziło czterech oficerów. Początkowo baonem dowodził kpt. Tadeusz Ignacy Zenon Radziszewski (†1940 Katyń). Po jego przeniesieniu do KOP-u dowództwo objął kapitan Władysław Pawłowski, który po kilku dniach w czasie ostrego strzelania 9 pal został ciężko ranny (12–16 lipca). Przez kolejne półtora miesiąca baonem dowodził w zastępstwie kpt. Czesław Czernikiewicz. W sierpniu baon objął major Skowroński, ale po kilku dniach został przydzielony do Dowództwa 9 DP. 31 sierpnia dowództwo baonu objął kapitan Voss, przybyły z Brześcia. „Na skutek tych częstych zmian, brak stałego dowódcy, III baon uchodził jako najsłabszy tak pod względem wyszkoleniowym, jak i organizacyjnym, a również szwankowała i dyscyplina”[18].

Kampania wrześniowa

Pułk walczył w składzie 9 DP

W 1939 w trakcie kampanii wrześniowej walczył w składzie 9 Dywizji Piechoty.

W chwili rozpoczęcia wojny pułk wraz z dywizją znajdował się w odwodzie Armii Pomorze. W dniu 1 września wykonując marsz w rejon Piły – Młyna w celu zajęcia pozycji obronnych nad rzeką Brdą stoczył walkę z Niemcami w rejonie Pruszcza, Bagienicy i Gostycyna. I batalion skutecznie bronił Gostycyna, III batalion został rozbity przez oddziały 3 DPanc. w lesie na wschód od Pruszcza. II batalion zajmował pozycje w rejonie Łyskowa.

2 września nacierał w składzie dywizji, w ogólnym kierunku na Sokole-Kuźnicę. Ciężkie straty poniósł II batalion walczący w rejonie mostu w Sokole-Kuźnicy, ranny został wówczas dowódca pułku. I batalion osłaniał uderzenie 35 pułku piechoty na Klonowo. W dniu 3 września pułk pod dowództwem mjr. Jana Klakla przebijał się w składzie 9 DP w kierunku Świecia.

3 września 1939 po walkach w rejonie Terespola Pomorskiego większość żołnierzy pułku dostała się do niewoli niemieckiej. Z rozbitków został sformowany batalion, który następnie wszedł w skład Grupy ppłk dypl. Jana Maliszewskiego osłaniającego od północy działania w bitwie nad Bzurą. Dowódca pułku, ppłk dypl. Wacław Budrewicz, dwukrotnie ranny w walkach na Pomorzu Gdańskim, został przewieziony do szpitala w Brześciu nad Bugiem. Po dostaniu się do radzieckiej niewoli został zamordowany w 1940.

Batalion marszowy 34 pp pod dowództwem kpt. Tadeusza Radziszewskiego walczył w obronie Brześcia.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[19]
Dowództwo
dowódca pułkuppłk dypl. piech. Wacław Budrewicz
I adiutantkpt. Stanisław Marian Szuy
II adiutantpor. Józef Kazimierz Jordanowski
oficer informacyjnypor. rez. Stanisław Wiesiołłowski
oficer łącznościkpt. Jan Buczek
kwatermistrzkpt. Ludwik Stefan Bierczyński
oficer płatnikpor. rez. Mieczysław Sułkowski
oficer żywnościowypor. rez. Kazimierz Zakrzewski
naczelny lekarzkpt. dr Stefan Ogłoza
kapelanks. kpl. Adolf Kryński
dowódca kompanii gospodarczejpor. rez. Czesław Markiewicz
I batalion
dowódca I batalionumjr Stanisław Wojtaszewski
adiutant 1 batalionuppor. rez. Witold Jaworski
dowódca 1 kompanii strzeleckiejpor. rez. Benedykt Tarasiuk
dowódca 2 kompanii strzeleckiejppor. rez. Henryk Lesiuk
dowódca 3 kompanii strzeleckiejppor. Stanisław Cielenkiewicz
dowódca 1 kompanii ckmpor. Mieczysław Tomaszewski
II batalion
dowódca II batalionu – mjr Jan Klakla
adiutant II batalionupor. Alojzy Zatorski
dowódca 4 kompanii strzeleckiejpor. rez. Feliks Sucharzewski
dowódca 5 kompanii strzeleckiejppor. Klemens Julian Dobrzański
dowódca 6 kompanii strzeleckiejppor. rez. Antoni Rogowski
dowódca 2 kompanii ckmkpt. Władysław Chodkowski
III batalion
dowódca III batalionukpt. Zygmunt Robert Voss (od 31 VIII 1939)
adiutant III batalionupor. Tadeusz Tokarzewski
dowódca 7 kompanii strzeleckiejpor. Adolf Białogrodzki
dowódca 8 kompanii strzeleckiejpor. rez. Stanisław Wilhelm Carnelli
dowódca 9 kompanii strzeleckiejpor. Rafał Cieślicki
dowódca 3 kompanii ckmkpt. Czesław Czernikiewicz
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii zwiadowczejpor. Henryk Rewkowicz
dowódca kompanii przeciwpancernejpor. Henryk Gruszko-Gruszecki
dowódca plutonu artylerii piechotypor. Czesław Pieczeńczyk
dowódca plutonu pionierówppor. rez. Stanisław Wojtyłło
dowódca plutonu przeciwgazowegopor. Leszek Maciej Wojtasiewicz

Symbole pułkowe

Marszałek Józef Piłsudski przyjmuje defiladę oddziałów 9 Dywizji Piechoty po dekoracji chorągwi krzyżem Virtuti Militari pod Lidą 6 grudnia 1920

Sztandar

10 września 1920 roku w Białej Podlaskiej starosta bialski wręczył dowódcy pułku, pułkownikowi Ludwikowi Bittnerowi chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo ziemi podlaskiej[20]. 4 grudnia 1920 roku na polach pod Łazdunami marszałek Polski Józef Piłsudski udekorował chorągiew Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari „za wierną, wytrwałą i niezłomną służbę bojową oraz niczym nieugięty hart ducha”[21][22][c].

Odznaka pamiątkowa

Odznaka została ustanowiona 7 grudnia 1919 roku, w pierwszą rocznicę powstania pułku[20] i zatwierdzona 23 maja 1920 roku przez Ministra Spraw Wojskowych, który potwierdził to 13 grudnia 1921 roku[24].

Odznaka o wymiarach 40×40 mm ma kształt krzyża o ostro ściętych końcach ramion, pokrytych białą emalią z czarną obwódką. Na środku krzyża nałożona jest sześcioboczna tarcza pokryta amarantową emalią że srebrnym orłem typu jagiellońskiego. Ramiona krzyża połączone są wieńcem laurowo dębowym, w który wpleciono dwa skrzyżowane miecze. Na dolnym ramieniu umieszczono numer „34”, na lewym ramieniu datę powstania pułku „7-12-18”, a na prawym datę ustanowienia odznaki „7-12-19”. Odznaka trzyczęściowa – oficerska, wykonana z tombaku srebrzonym, emaliowana, na rewersie numerowana. Wykonawcą odznaki był Józef Michrowski z Warszawy[25].

29 lutego 1932 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 34 pp[26]. Zgodnie z tym wzorem na górnym ramieniu krzyża została umieszczona miniatura Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku[27][d]
Zastępcy dowódcy pułku

Stanowisko zastępcy dowódcy pułku zostało utworzone latem 1922 roku. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

  • mjr / ppłk piech. Alfred Strauch (10 VII 1922 – 5 V 1927 → oficer placu Dęblin)
  • ppłk dypl. piech. Bronisław Prugar-Ketling (5 V 1927 – 6 VII 1929 → dowódca 45 pp)
  • ppłk piech. Jerzy Wroczyński (23 VIII 1929 – IV 1934 → dowódca 23 pp)
  • ppłk dypl. piech. Wacław Budrewicz (IV 1934 – 18 IV 1935 → szef sztabu DOK II)
  • ppłk dypl. piech. Jerzy Pajączkowski-Dydyński (4 VII 1935[29] – 1936)
  • ppłk piech. Antoni I Sikorski (17 VII 1936 – V 1938 → DOK VI)
  • ppłk piech. Adam Eustachiewicz (1938 – 1939 → dowódca OZ 9 DP)
II zastępca (Kwatermistrz)
  • mjr piech. Alojzy Brzozowski (do 1939, †1940 Charków)

Żołnierze 34 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[30] oraz Muzeum Katyńskie[31][e][f].

Nazwisko i imięStopieńZawódMiejsce pracy przed mobilizacjąZamordowany
Bardziński Stanisław Edward[34]kpt. adm. (piech.)żołnierz zawodowyKatyń
Bugajski Władysławppor. rez.nauczycielKatyń
Czajka Bronisławppor. rez.technikKatyń
Czajkowski Czesławppor. rez.inżynierKatyń
Gendzwiłł Stanisławpor. rez.więzienie w BrzeżanachKatyń
Lesiuk Stefanppor. rez.nauczycielkier. szkoły w HorodyszczuKatyń
Liebe Henrykppor. rez.prawnikprokurator w WarszawieKatyń
Łotocki Stanisławppor. rez.nauczycielgimnazjum w ŁukowieKatyń
Łotocki Zygmuntppor. rez.nauczycielgimnazjum w Piotrkowie TrybunalskimKatyń
Radziszewski Tadeusz[35]kapitanżołnierz zawodowydowódca 3 kkm/34 ppKatyń
Rogowski Józefppor. rez.nauczycielKatyń
Sokalski Eugeniuszppor. rez.nauczycielszkoła w LisiowólceKatyń
Turkiewicz Janpor. rez.technik rolnikKatyń
Uruski Bazyli Ludwikppor. rez.nauczycielKatyń
Zawadzki Teofilppor. rez.nauczycielszkoła w JakubowieKatyń
Brzozowski Alojzy[36]majorżołnierz zawodowyCharków
Budrewicz Wacławppk dypl.żołnierz zawodowydowódca 34 ppCharków
Dobosz Janppor. rez.nauczycielCharków
Mrygłodowicz Aleksanderpor. posp. rusz.nauczycielszkoła w ZajęcznikachCharków
Nowak Józefoficer rezerwyCharków
Poryżewski Tadeuszppor. rez.technik budowlanyCharków
Sobol Lucjankpt. w st. sp.ekonomistaCharków
Żagiel Józefppor. rez.nauczycielszkoła powszechnaCharków
Żomoytel Jan[37]porucznikżołnierz zawodowyCharków
Kalita Józefpodporucznikżołnierz zawodowydowódca plutonu 2/34 ppULK
Kamiński Stanisławstarszy sierżant?ULK
Oleks Marianpor. rez.urzędnikULK

Upamiętnienie

Pomnik w Białej Podlaskiej ku czci poległych w latach 1918–1920 żołnierzy 34 pp
Kamień pamiątkowy w Roskoszy

W Białej Podlaskiej istnieje ulica 34 Pułku Piechoty[38]. Także w Białej Podlaskiej w rocznice bitwy pod Rzeczycą (maj) składane są kwiaty pod pomnikiem poległych żołnierzy z 34 pp oraz organizowane są festyny nawiązujące do święta pułkowego[39][40].

Uwagi

  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[16].
  2. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  3. Bronisław Szostak, naoczny świadek uroczystości wspominał, że odbyła się ona w listopadzie 1920 roku, a w ceremonii wzięła udział jedynie kompania honorowa 34 pp, a nie cały pułk[23].
  4. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[28].
  5. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[32].
  6. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia?: lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[33].

Przypisy

  1. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 68.
  2. Satora 1990 ↓, s. 77.
  3. Korpus Poleski 1928 ↓, s. 112.
  4. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  5. Obecnie część miasta Terespola.
  6. Henry Morgenthau: Mission of The United States to Poland. 1919.
  7. Wroczyński 1929 ↓, s. 35.
  8. Wroczyński 1929 ↓, s. 53.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 19 marca 1921 roku, s. 480-482.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 85 z 20 sierpnia 1925, s. 466.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 30 września 1922, s. 797, sprostowanie.
  12. Almanach 1923 ↓, s. 51.
  13. Jagiełło 2007 ↓, s. 63–65.
  14. Jagiełło 2007 ↓, s. 67.
  15. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 588-589, 675.
  16. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  17. Życiorys.
  18. Szuy 1945 ↓, s. 9–10.
  19. Bieliński 2016 ↓, s. 66.
  20. a b Wroczyński 1929 ↓, s. 49.
  21. Wroczyński 1929 ↓, s. 50.
  22. Satora 1990 ↓, s. 77–78.
  23. Jednodniówka 1933 ↓, s. 17.
  24. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 49 z 13 grudnia 1921 roku, poz. 872.
  25. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 68–69.
  26. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 29 lutego 1932 roku, poz. 39.
  27. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  28. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
  30. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  31. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  32. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  33. Wyrwa 2015 ↓.
  34. Księgi Cmentarne – wpis 119.
  35. Księgi Cmentarne – wpis 3057.
  36. Księgi Cmentarne – wpis 4687.
  37. Księgi Cmentarne – wpis 14494.
  38. ulica 34 pp.
  39. Ewelina Burda: Biała Podlaska. Święto pułku. Po raz pierwszy z udziałem bialskiego garnizonu (pol.). dziennikwschodni.pl, 2022-05-08. [dostęp 2022-05-08].
  40. Złożyli kwiaty i przemaszerowali ulicami miasta (pol.). bp24.pl, 2022-05-09. [dostęp 2022-05-09].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Ofensywa 4lipca1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ofensywa wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego 4 lipca 1920
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Armia pomorze 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Armii "Pomorze" i wielkich jednostek niemieckich 01-09-1939
Bitwa mozyrz 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Manewr na Mozyrz i Kalenkowicze (4 - marca 1920)
9 DP w 1938.jpg
9 DP w 1938
Ag virtuti.jpg
Srebrny krzyż Virtuti militari
Order Virtuti Militari Krzyż Srebrny.svg
Autor: Magnum045, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order Virtuti Militari 5th Class
Józef Piłsudski przyjmuje defiladę 9 DP 1920.jpg
Marszałek Józef Piłsudski przyjmuje defiladę oddziałów 9 Dywizji Piechoty po dekoracji chorągwi krzyżem Virtuti Militari pod Lidą 6.XII.1920 r.
34 pulk piechoty.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tereny działań bojowych 34 Pułku Piechoty w latach 1919 -1920
Roskosz ~21vdngwi.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Roskosz (pow. bialski, woj. lubelskie, Polska). Kamień pamiątkowy. Treść inskrypcji: 3 sierpnia 1920 roku batalion zapasowy 34 pp pod dowództwem por. Jana Sokołowskiego na linii obrony rzeki Klukówka (Białka – Roskosz – Cicibór) powstrzymał nacierających na Białą Podlaskę bolszewików. · Chwała Bohaterom · ECKiWOHP w Roskoszy, Nadleśnictwo Biała Podlaska, 23 Batalion Lekkiej Piechoty, Bialski Batalion Polskich Drużyn Strzeleckich. · Roskosz 2020.
Delegacja 34 pp u prezydenta RP Ignacego Mościckiego NAC 1-A-1387.jpg
Delegacja 34 Pułku Piechoty u prezydenta RP Ignacego Mościckiego; 18 stycznia 1933. Wręczenie prezydentowi RP Ignacemu Mościckiemu odznaki pułkowej przez delegację 34 pp. Widoczni od lewej: pułkownik Jan Głogowski, Ignacy Mościcki, podpułkownik Franciszek Grabowski. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-A-1387
Odznaka 34pp.jpg
Autor: Anwit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka 34 pp
Biala-Podlaska-pomnik-34PP.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik ku czci poległych żołnierzy 34 Pułku Piechoty (Biała Podlaska, ul. Warszawska).
Bitwa pinsk 1919.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Walki w rejonie Kobryń - Pińsk (13 lutego - 5 marca 1919)