36 Brygada Armii Krajowej „Żejmiana”

36 Brygada AK
Historia
Państwo	Polskie Państwo Podziemne
Sformowanie	1944
Rozformowanie	1944
Nazwa wyróżniająca	Żejmina
Dowódcy
Pierwszy	por. Witold Kiewlicz ps. "Wujek"
Działania zbrojne
Operacja Ostra Brama
Organizacja
Podległość	Zgrupowanie nr 2

36 Brygada Armii Krajowej "Żejmiana" – polski oddział partyzancki^[a] Okręgu Wilno Armii Krajowej.

Nazwa brygady pochodzi od rzeki Żejmiana na Litwie.

Żołnierze tego oddziału brali udział w Operacji Ostra Brama. W lipcu 1944 brygada liczyła ok. 360 partyzantów^[2]. Walczyli pod Mejszagołami, a następnie w składzie 2 Zgrupowania wyruszyli na Wilno. Chorego dowódcę, który udał się do żony do Wilna, zastępował por. Józef Romejko ps. "Klin". O świcie 18 lipca 1944, w Puszczy Rudnickiej, 36 Brygada Armii Krajowej została rozbrojona przez zmotoryzowane oddziały Armii Czerwonej^[3].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na przełomie lutego i marca 1944, na podstawie rozkazu Komendy Okręgu „Wiano”, komendant inspektoratu BC mjr Mieczysław Potocki ps. „Węgielny” przystąpił do organizowania brygad partyzanckich na terenie inspektoratu. Brygady powstawały na bazie oddziałów partyzanckich (leśnych). Zalążek oddziału stanowiło kilku lub kilkunastu żołnierzy ruchu oporu, którzy w oznaczonym przez dowódcę oddziału dniu i godzinie zabierali z zakonspirowanej skrytki przygotowaną broń i wyruszali do lasu na zbiórkę. Taki oddział powiększał swój stan osobowy i zasoby uzbrojenia, a po osiągnięciu liczby 200-250 ludzi otrzymywał, na wniosek inspektora, nazwę i numer brygady^[4]. W lutym w obwodzie święciańskim utworzono oddział partyzancki „Żejmiana”, z czasem przemianowany na 36 Brygadę „Żejmiana”. Jej dowódcą został por. Witold Kiewlicz ps. „Wujek”^[5].

Działania brygady

Działania brygady w czasie Akcji „Burza”

Akcję „Burza” na terenie Inspektoratu BC Okręgu Wilno Armii Krajowej rozpoczął 1 lipca 1944 z własnej inicjatywy dowódca Zgrupowania mjr Mieczysław Potocki ps. „Węgielny” stacjonujący wtedy wraz ze swoim sztabem w Oszmianach^[6]. Brygada „Żejmiana” uzupełniała stany osobowe. W tym czasie mocno wzrósł napływ ochotników. Zgłaszali się oni przeważnie bez uzbrojenia. Ponieważ jednak w ostatnich walkach 2 Zgrupowanie zdobyło dość dużo broni, można było przyjmować rekrutów i wcielać ich do oddziałów^[7].

Między 5 a 7 lipca przeprowadził on kilka potyczek koło Santoki z wycofującymi się oddziałami niemieckimi. 6 lipca stoczyła bitwę pod Drużylami na szosie niemenczyńskiej z autami pancernymi. Walka trwała koło godziny^[8].

Struktura i obsada personalna

Dowództwo^[9]:

• dowódca - kpt. Witold Kiewlicz „Wujek"
• zastępca dowódcy - por. Józef Romejko „Klin"
• adiutant - ppor. Stanisław Górski
• lekarz - Bohdan Buchowski
• poczet dowódcy

Pododdziały^[9]:

• oddział zwiadowczy
• 1 kompania - ppor. Stefan Piętkiewicz „Młot”
  • 1 pluton - Zygmunt Minejko „Petroniusz”
  • 2 pluton - pchor. Józef Baran „Piotr”,
• 2 kompania - por. Władysław Sucharzewski „Kruk”
  • (?) pluton - pchor. Alfons Wiesztort „Dobek”
• 3 kompania - ppor. Leon Saniuk
• drużyna pionierów
• drużyna łączności

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Komisja Historyczna Polskiego Sztabu Głównego w Londynie: Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej. Armia Krajowa. T. III. Londyn: Instytut Historyczny im. Generała Sikorskiego, 1950.
• Roman Korab-Żebryk: Operacja wileńska AK. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 83-01-04946-4.
• Zygmunt Boradyn, Andrzej Chmielarz, Henryk Piskunowicz: Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945). Radom: Ośrodek Kształcenia i Doskonalenia Kadr, 1997. ISBN 8390716803.
• Mieczysław Potocki: Między Dźwiną a Wilią - Wspomnienia żołnierza Armii Krajowej Ziemi Wileńskiej. Warszawa: Prohibita, 2008. ISBN 978-83-613-4407-0.
• Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 1996. ISBN 83-86100-18-4.
• Wzmianka o 36 Brygadzie AK "Żejmiana"

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa Komenda Główna Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych Obszary Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy Okręgi Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń Korpusy Kielecki Warszawski Dywizje piechoty 2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP Brygady 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska Pułki piechoty 1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp Pułki kawalerii 1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł Akcje i operacje Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach Dywersja i sabotaż Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie Zamachy Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja Kutschera Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa Bitwy i potyczki Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (Bitwa na Porytowym Wzgórzu) Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw Wywiad Most I Most II Most III Operacja Synteza Organizacje AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska Odznaczenia Krzyż Armii Krajowej Krzyż Powstania Warszawskiego Warszawski Krzyż Powstańczy