37 mm armata przeciwpancerna Bofors

Treść tego artykułu należy opracować w taki sposób, aby nie uwypuklała nadmiernie polskiej specyfiki / aby nie zawężała się tylko do polskich warunków Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

37 mm Bofors L/45/M

37 mm Fodfolkskanon m1937 (wersja duńska)
Dane podstawowe
Państwo	Szwecja  II Rzeczpospolita
Producent	Bofors, SMPzA
Rodzaj	armata przeciwpancerna
Historia
Wyprodukowano	ok. 1000 szt.
Dane taktyczno-techniczne
Kaliber	37 mm
Nabój	37×257R
Długość lufy	1665 mm
Donośność	7100 m
Długość	3050 mm
Szerokość	1220 mm
Wysokość	1010 mm
Masa	930 kg
Wysokość linii ognia	620 mm
Szybkostrzelność	10 strz/min

37 mm Bofors L/45/M – szwedzka armata przeciwpancerna z okresu międzywojennego. Konstruktorem działa była firma Bofors.

Historia

Produkowana w Polsce na licencji. W 1936 roku przyjęta na uzbrojenie Wojska Polskiego jako „armatka 37 mm wz. 36”. Ówcześnie armatka była klasyfikowana jako broń piechoty (kawalerii), a nie artylerii^{[1][2][3][4][5]}. Plutony i kompanie przeciwpancerne były organicznymi pododdziałami pułków piechoty (samodzielnych batalionów), a dwa sformowane dywizjony przeciwpancerne były jednostkami piechoty i kawalerii. Dwie armatki były na uzbrojeniu załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte^[6].

Polska armata ppanc Bofors wz. 36 zdobyta przez Niemców niedaleko Osiecka w 1939

Przodek

Dane taktyczno-techniczne

• producent: Stowarzyszenie Mechaników Polskich z Ameryki (SPMzA) w Pruszkowie na licencji Boforsa (ok. 300 szt. zakupiono w Szwecji).
• typ: armata przeciwpancerna holowana przez zaprzęg konny lub ciągnik kołowy.
• kaliber: 37 mm
• amunicja: 37x257R
• długość lufy: 45 kalibrów (1665 mm)
• masa:
  • na stanowisku ogniowym: 380 kg
  • w położeniu marszowym: 930 kg
  • masa przodka:
    • z amunicją: 520 kg
    • bez amunicji: 360 kg
• wymiary
  • w położeniu marszowym (samej armaty): – długość: 3050 mm, – szerokość: 1220 mm, – wysokość: 1010 mm
  • długość z przodkiem i zaprzęgiem: 7,1 m
• donośność:
  • maksymalna: 7100 m
  • skuteczna przy strzelaniu do:
    • wozów bojowych: 2000 m
• szybkostrzelność praktyczna: 10 strz/min
• kąty ostrzału:
  • w płaszczyźnie poziomej
    • ze złożonymi ogonami 6°
    • z rozłożonymi ogonami +/- 25°
  • w płaszczyźnie pionowej + 25° –10°
• wysokość linii ognia: 620 mm
• tarcza pancerna grubości 4-5 mm
• celownik teleskopowy PZO o polu widzenia 30° i powiększeniu 1,4
• prędkość początkowa pocisku: 800 m/s
• pociski:
  • pocisk przeciwpancerny, przeciwpancerny ze smugaczem, odłamkowo-burzący
  • masa pocisku: 0,70 kg
  • masa naboju: 1,45 kg

Jednostka ognia: 40 nb, w tym nb z poc. przeciwpancernym – 32, nb z poc. kruszącym – 8. Przodek mieścił 2 JO.

• skuteczność: z odległości 400 metrów potrafiły przebić pancerz o grubości do 40 mm przy uderzeniu pod kątem 30°.
• zaprzęg:
  • piechota – dwukonny (jaszcz z jednym dyszlem)
  • kawaleria – trzykonny (jaszcz z dwoma dyszlami)
• obsługa: 4-5 ludzi ?
• działon: 7 osób w piechocie
  • działonowy
  • celowniczy
  • ładowniczy
  • 3 amunicyjnych
  • woźnica
  • uzupełniony w kawalerii o koniowodnych.
  • uzbrojenie indywidualne:
    • działonowy: pistolet Vis
    • pozostali: karabinki wz. 29
• WP posiadało we wrześniu ok. 1200 szt.

Ocena skuteczności armaty

Armata przeciwpancerna wz. 36 z Dywizjonu Przeciwpancernego 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej. Strzelanie w obozie ćwiczebnym Dęba-Rozalin, 1938

Doświadczenia z walk w 1939 r. pokazały, iż armata ta była bronią bardzo skuteczną. Niewielkie wymiary pozwalały na szybkie i łatwe ukrycie działka, zaś siła ognia była wystarczająca, by zniszczyć wszystkie typy czołgów biorących udział w agresji na Polskę. Armata ta mogła przebić pancerz grubości 40 mm z odległości 400 m. Jednak podczas Kampanii wrześniowej większość niemieckich czołgów miała dużo cieńszy pancerz (Panzer I, Panzer II, Panzer III o grubości 15 mm, a najcięższy z nich Panzer IV miał w 1939 roku pancerz boczny grubości 30 mm).

Wielkopolska Brygada Kawalerii w bitwie nad Bzurą w 1939. Widoczny sposób transportu przez kawalerię armaty przeciwpancernej wz. 36 – kawaleryjskiej broni przeciwczołgowej

Niska masa armaty powodowała, iż była ona niezwykle ruchliwa, szczególnie kiedy wyposażono w nią oddziały kawaleryjskie, mogące przemieszczać armatę praktycznie w dowolnym terenie. Te zalety spowodowały, iż broń ta cieszyła się u żołnierzy polskich dobrą reputacją.

Kampania wrześniowa była ostatnim starciem, w którym małokalibrowe działka przeciwpancerne mogły zdominować czołgi. Porównywalne niemieckie działko 3,7 cm PaK 36 w czasie kampanii francuskiej nie radziło sobie z mocniej opancerzonymi brytyjskimi i francuskimi czołgami (np. Mk II Matilda, Char B1 czy Somua S-35)^[7], w czasie inwazji na Związek Radziecki zyskało z czasem przezwisko Anklopf – tj. kołatka z racji swej nieskuteczności wobec cięższych czołgów radzieckich.

Zachowane egzemplarze

Armata ppanc Bofors wz. 36

Armata w Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy

Armata w Muzeum Wojska w Białymstoku

Armata w Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą

Armata w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej

Armata w Muzeum Wojska Polskiego z 79 pułku piechoty

Amunicja armaty przeciwpancernej wz 36

Armata przeciwpancerna wz. 36 w Fińskim Muzeum Czołgów

Armata przeciwpancerna wz. 36 w Fińskim Muzeum Czołgów

Armata przeciwpancerna wz. 36 w Fińskim Muzeum Czołgów

Armata Bofors w trakcie rekonstrukcji historycznej

Armata Bofors ciągnięta za repliką samochodu pancernego wz. 29

W Polsce

• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[8].
  • Armata ppanc. kal. 37 mm wz. 36, o numerze fabrycznym nr 1167, wyprodukowana w 1938 r. przez zakłady Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie, wykorzystywana przez 21 Warszawski Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy”, odnaleziona w 1964 r. w Warszawie
  • Armata ppanc. kal. 37 mm wz. 36 o numerze fabrycznym nr 470, wyprodukowana w 1936 r. przez zakłady Stowarzyszenia Mechaników Polskich z Ameryki w Pruszkowie, odkopana w Warszawie na Saskiej Kępie jesienią 1975 r.
  • Armata ppanc. kal. 37 mm wz. 36 o numerze fabrycznym nr 137, wyprodukowana w 1937 r. przez szwedzką firmę Bofors, wykorzystywana przez 79 Pułk Piechoty, odnaleziona 5 września 1979 r., w czasie prac ziemnych na budowie szpitala Bródnowskiego.
• Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej
• Muzeum Wojska w Białymstoku (do zobaczenia w Parku Militarnym na ul. Węglowej 3 w Białymstoku)
• Muzeum Historyczne w Sanoku prezentuje na wystawie stałej 1 armatę przeciwpancerną 37 mm produkcji polskiej sprowadzoną z Finlandii.
• Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy
• Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą
• Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej Muzeum WST Westerplatte – dwie armaty tego typu zostały zakupione ze Szwecji i Finlandii przez członków Stowarzyszenia ze środków sponsorów oraz własnych funduszy i znajdują się w zbiorach tego Stowarzyszenia, biorą udział w różnych rekonstrukcjach historycznych^[9].

Za granicą

• Jedna z armat eksponowana jest w fińskim Muzeum Czołgów w Parola.

Zobacz też

• Działo piechoty
• Batalion Przeciwpancerny Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej
• Dywizjon Przeciwpancerny 10 Brygady Kawalerii
• Organizacja wojenna polskiej dywizji piechoty w 1939 roku
• Organizacja wojenna polskiej brygady kawalerii w 1939

Przypisy

Bibliografia

• Instrukcja o broni piechoty. Cz. 7: Armatka 37 mm wz. 36 (Atlas). Warszawa: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1936.
• Instrukcja o broni piechoty. Wyciąg z części I-IV. Warszawa: Departament Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1939.
• Armatka 37 mm wz. 36. Nauka o broni. Wyszkolenie we władaniu armatką. Wyszkolenie strzeleckie. Rembertów: Centrum Wyszkolenia Piechoty, 1936.
• Instrukcja tymczasowa dla kawalerii. Armatka 37 mm wz. 36. Użycie taktyczne, musztra i władanie, wyszkolenie strzeleckie, program strzelań, sprzęt wyszkoleniowy. Warszawa: Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1937.
• Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. II: Cuszima - Garibaldyści. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1932.
• Andrzej Konstankiewicz, Wiesław Słupczyński: Armata przeciwpancerna wz. 36. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977, seria: Typy Broni i Uzbrojenia.

Linki zewnętrzne

• Opis działa na stronie www.1939.pl