3 Batalion Celny

3 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 3 batalion celny powstał w granicach DOG Pomorze, a zorganizowano go na bazie 1/II batalionu wartowniczego^[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[5].

24 maja 1921 roku dowództwo 3 kompanii celnej przeniesione zostało z Nakła do Parchowa^[6].

Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 roku Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18^[7]. W myśl tego rozkazu 17 batalion celny miał przekazać swoją 1 kompanię do 3 batalionu celnego w Kościerzynie^[8]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia^[9].

W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[10]. 3 batalion celny wszedł w struktury 1 Brygady Celnej^[11].

Z końcem 1921 roku batalion został rozwiązany. Jego miejsce zajął przybyły z Wielkopolski 17 batalion celny^[12].

Służba celna

17 maja 1921 roku Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany dyslokacyjne batalionów. 3 batalion celny miał ochraniać odcinek granicy od Boszpola do Prądzony. Sztab batalionu rozlokowany miał być w Kościerzynie^[13].

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[14]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[15].

Sąsiednie bataliony

19 batalion celny w Wejherowie ⇔ 20 batalion celny w Chojnicach – VI 1921^[16]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

Struktura organizacyjna

Rozmieszczenie placówek 3 batalionu celnego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Przejmowanie odcinków granicznych przez Straż Celną. Meldunki dowództwa 17 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały 3 bc dotyczące spraw organizacyjnych. Wytyczne, korespondencja. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.