3 Brygada Kawalerii Narodowej (koronna)

3 Brygada Kawalerii Narodowej Półbrygada KN w Dywizji Małopolskiej 1 Małopolska Brygada KN
Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	1789
Dowódcy
Pierwszy	Józef Golejowski
Organizacja
Dyslokacja	patrz: stanowiska
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe
Podległość	Dywizja Małopolska

Aleksander Orłowski, Bitwa pod Maciejowicami (widok od strony polskiej)

3 Brygada Kawalerii Narodowej – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Inne nazwy:

1. W okresie istnienia czterech brygad - do jesieni 1789: Półbrygada Kawalerii Narodowej w Dywizji Małopolskiej (potocznie: Półbrygada Małopolska)^[1]
2. po reorganizacji i utworzeniu ośmiu brygad w 1789: 1 Małopolska Brygada Kawalerii Narodowej^[2]

Formowanie i zmiany organizacyjne

Powstała jako Półbrygada Małopolska^[3]. Wchodziła w skład Dywizji Małopolskiej i była wydzielona z III Brygady KN w Dywizji Ukraińskiej i Podolskiej. Jej komendantem był vicebrygadier Józef Golejewski, kwatermistrzem - Krzysztof Tarnawiecki, audytorem - towarzysz Michał Olchowski (z chorągwi 83), natomiast adiutantem - towarzysz Augustyn Harkiewicz. Pierwsze dwie chorągwie pojawiły się w Dywizji Małopolskiej w kwietniu 1777 roku^[4].

Formalnie utworzona 30 listopada 1789 z Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej i 3 Ukraińskiej Brygady Kawalerii Narodowej^[5]. W październiku 1789 roku rozpoczęto reorganizację brygad kawalerii. Z pięciu chorągwi I Ukraińskiej BKN, pięciu chorągwi II Ukraińskiej BKN, dwóch chorągwi III Ukraińskiej BKN utworzono 1 Małopolską Brygadę Kawalerii Narodowej brygadiera Józefa Golejewskiego, a jej chorągwiom nadano numery od 25 do 36^[2]. Przez cały czas formalnie należała do Dywizji Małopolskiej. Poszczególne chorągwie były rozbudowywane i translokowane do brygady w 1790 roku^[6].

Wiosną 1792 roku, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1756^[7].

Brygada w 1792 liczyła 1756 „głów” i 1756 koni^[8]. W 1794 roku w marcu liczyła 1231 „głów” i 1183 konie, w maju 1231 „głów” i 1183 konie a we wrześniu 1366 „głów” i 1323 konie^[8].

Stanowiska

• Małopolska, Wiślica, Stobnica, Nowe Miasto (1790), Sandomierz (marzec 1792), Bielsk (październik 1792), okolice Briańska i Łomży^[5].

Walki i potyczki

Żołnierze tej brygady walczyli pod Zieleńcami (17 czerwca 1792), Stanisławowem przed 26 kwietnia 1794, Chełmem (8 czerwca 1794) i Uściługiem (28 czerwca 1794). Brali udział w obronie Warszawy a następnie w działaniach zbrojnych pod Gołchówem (29 czerwca 1794), Witkowicami (13 sierpnia 1794), Strzyżami (24 września 1794) i Maciejowicami (10 października 1794)^[9].

Żołnierze brygady

Do jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier^[10].

Komendanci^[11][5]:

• Józef Antoni Golejewski (14 X 1789 - 15 I 1790)
• Piotr Hadziewicz (20 II 1790 - 18 X 1793)
• Kajetan Ożarowski (18 X 1793, zdymisjonowany)
• Józef Rzewuski (od 8 czerwca 1794)

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
• Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
• Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
• Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
• Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.