3 Pułk Strzelców Konnych (Królestwo Kongresowe)

Żołnierz 3 Pułku Strzelców Konnych na litografii Józefa Kondratowicza

Tradycje pułku w II RP kontynuował 3 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego

3 Pułk Strzelców Konnych (3 psk) – oddział jazdy Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk sformowany został w 1815^[1] w Warcie i Sieradzu. Składał się z czterech szwadronów i piątego rezerwowego. Szwadrony pierwszy i drugi stanowiły 1 dywizjon, a trzeci i czwarty wchodziły w skład 2 dywizjonu. Szwadron dzielił się na dwa półszwadrony, każdy półszwadron na dwa plutony, każdy pluton na półplutony czyli sekcje. Pluton dzielił się także na oddziały, czyli trójki, po trzy roty każdy^[2]. Wchodził w skład 1 brygady Dywizji Strzelców Konnych^[3].

Ubiór

Barwą pułku był kolor żółty^[4].

Kurtka saszerska zielona z kolorowymi wypustkami i łapkami na kołnierzu, białymi guzikami z numerem 3. Naramienniki metalowe białe z podszewką barwy żółtej.

Lejbiki sukienne zielone z wypustkami koloru żółtego na kołnierzu i rękawach oraz na naramiennikach z sukna zielonego. Spodnie paradne zielone z lampasami szerokimi barwy żółtej i karwaszami skórzanymi do kolan.

Dyslokacja pułku

Stanowisko: województwo mazowieckie^[1]

Miejsce dyslokacji w 1830

• sztab - Sieradz
• 1 szwadron - Szadek
• 2 szwadron - Sieradz
• 3 szwadron - Uniejów
• 4 szwadron - Warta
• rezerwa - Gostynin

Konie

Pułk posiadał konie kasztanowate^[4].

• 1 szwadron - konie jednostajnej maści
• 2 szwadron - konie mogły mieć gwiazdki na czole
• 3 szwadron - konie mogły mieć gwiazdki, strzałki i pęciny
• 4 szwadron - konie mogły mieć łysiny
• trębacze - konie gniado-srokate

Konie żołnierskie miały ogony obcięte do kolon i przerywane. Konie oficerskie - anglizowane (anglizowanie polegało na przecinaniu tych mięśni, które sprawiają, że ogon koński w naturalny sposób przylega do zadu).

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[1]:

• płk Marcin Tarnowski (20 stycznia 1815),
• płk Kazimierz Dziekoński (8 września 1815),
• płk Maciej Dembiński (od 1829 do 26 lutego 1831),
• płk Aleksander Błędowski (9 marca 1831; dzień później ranny trafił do niewoli),
• ppłk Franciszek Russyan (13 kwietnia 1831; od 5 września pułkownik).

Oficerowie:

• por. Henryk Woroniecki

Walki w powstaniu listopadowym

Jako pierwszy wszedł do walki nowo zorganizowany 3 dywizjon 3 pułku pod dowództwem ppłk. Franciszka Suchorzewskiego. 14 lutego 1831 wziął on udział w bitwie pod Stoczkiem.

Pozostałe dywizjony walczyły pod Wawrem (19 lutego) i Nieporętem (23 lutego). 25 lutego pod Grochowem pułk stanowił osłonę korpusu gen. J. Mińskiego.

10 marca 1 szwadron wysłany na rozpoznanie w rejon Targówka dostał się pod ogień artylerii rosyjskiej i został rozbity. Ciężko ranny dowódca pułku płk Błędowski dostał się do niewoli. Rozkaz dzienny Naczelnego Wodza z 14 marca wskazuje winnych tej klęski. Są to: mjr Paweł Jaroszewicz i por. Franciszek Nowicki. Obaj oficerowie zostali karnie przeniesieni do innego oddziału.

Kolejne walki pułku to: 30 marca pod Pragą, 4 kwietnia pod Rożanem, a 11 kwietnia pod Sokołowem. Również pod Sokołowem 20 kwietnia wzięto do niewoli półtora szwadronu rosyjskich strzelców konnych.

Będąc w składzie dywizji gen. Kazimierza Turno, w czerwcu 1831 pułk wziął udział w Wyprawie Łysobyckiej. Walczył pod Rudą (18 czerwca) i Mińskiem Mazowieckim (13 i 14 lipca). We wrześniu pułk bronił Warszawy (6 i 7 września). Liczył w owym czasie zaledwie 350 oficerów i żołnierzy.

Za zasługi w walce w okresie powstania listopadowego przyznano oficerom i żołnierzom 3 pułku strzelców konnych 1 krzyż kawalerski, 17 złotych i 20 srebrnych Krzyży Orderu "Virtuti Militari"^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
• Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie - Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
• Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.