3 Pułk Wojsk Kolejowych

3 Pułk Wojsk Kolejowych

Odznaka pamiątkowa 3 pułku saperów kolejowych
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	21 sierpnia 1921
Rozformowanie	1 października 1924
Tradycje
Święto	7 lipca
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Józef Szyman
Ostatni	płk Edmund Pedenkowski
Działania zbrojne
nie brał udziału
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Poznań (Okręg Korpusu Nr VII)
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	wojska kolejowe

3 Pułk Wojsk Kolejowych (3 p. woj. kol.) − oddział Wojsk Kolejowych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Historia pułku

3 Pułk Wojsk Kolejowych został sformowany w 1921 z połączenia Batalionu Zapasowego 3 Pułku Wojsk Kolejowych, V, VI i XII Batalionu Kolejowego^[1].

20 grudnia 1921 roku pułk przeorganizowano V i VI bataliony kolejowe jako takie przestały istnieć i weszły w integralną część pułku, jako I i II batalion kolejowy o trzech kompania każdy. Na rozkaz Ministra Spraw Wojskowych Departament VI Wojsk Kolejowych L. 10724 tj. z dn. 1 lutego 1922 r. bataliony I i II przenumerowano z powrotem na V i VI baony.

7 lipca 1922 roku po raz pierwszy obchodzono „Święto pułku”. Obchody miały uroczysty charakter i były połączone z zaprzysiężeniem rekrutów rocznika 1901, poświęceniem kamienia węgielnego pod pomnik poległym na froncie żołnierzy pułku oraz z dekoracją żołnierzy pułku Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. Święto zaszczycili swą obecnością: dowódca Okręgu Korpusu Nr VII, generał dywizji Kazimierz Raszewski, zastępca dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII, tytularny generał dywizji Aureli Serda-Teodorski, komendant Obozu Warownego „Poznań”, generał brygady Michał Milewski, szef Wydziału Wojsk Kolejowych, pułkownik Szyman, wiceprezydent miasta Poznania doktor Mikołaj Kiedacz oraz dowódcy jednostek poznańskiego garnizonu. Przeglądu pułku dokonał generał Raszewski, a mszę polową odprawił ksiądz proboszcz Szczepan Janasik. O godz. 12 goście udali się na obiad w kasynie pułkowym. Po obiedzie goście udali się na boisko sportowe pułku, gdzie odbyły się gry i zabawy sportowe dla żołnierzy zakończone meczem piłki nożnej drużyn 3 Pułku Wojsk Kolejowych i VII Dywizjonu Żandarmerii. Mecz zakończył się wygraną „kolejarzy” nad żandarmami stosunkiem bramek 4 do 1.

11 października 1922 roku dokonano uroczystego otwarcia kasyna podoficerskiego z jadłodajnią^[2].

Czas pełnienia obowiązków dowódcy przez pułkownika Pedenkowskiego był okresem największego rozwoju pułku, w tym okresie, oprócz programowego szkolenia żołnierzy, wykonuje pułk szereg mniejszych i większych prac technicznych na terenie D. O. K. VII, rozbudowano warsztaty pułkowe, dobudowano parowozownię i warsztaty postawiono na wysokości swego zadania, w których przeprowadza się wszelkie naprawy taboru kolejowego. Na rozkaz dowódcy Korpusu nr, VII. zbudowano pod kierownictwem kpt. Filipowskiego, zaprojektowaną przez kpt. Pateologa, wąskotorową kolejkę z Poznania do Biedruska, długości 17,4 km. Otwarcie i poświęcenie kolejki, zostało połączone ze świętem pułkowym, które odbyło się dnia 2 lipca 1923 r. Staraniem płk. Pedenkowskiego, dbającego bardzo o współżycie w korpusie oficerskim i podoficerskim, pod fachowym kierownictwem mjr. Ruze i kpt. Nedbala przerobiono i urządzono własnymi siłami i środkami lokal pod pułkowe kasyno oficerskie, którego otwarcie odbyło się 3 sierpnia 1923 r. Wybudowano na dziedzińcu koszarowym Cytadeli, pomnik poległym oficerom i szeregowym. W tym ostatnim okresie pułk przeprowadził na terenie D. O. K VII. szereg akcji np.: akcja przeciw strajkową i akcja przeciw powodziowa.

W 1924 roku z powodu braków kadrowych zostały zlikwidowane trzecie kompanie w batalionach. Do pułku należała również ewidencyjnie Kompania Warsztatowa Nr 1, utworzona 15 maja 1919 roku w Poznaniu z obszernymi warsztatami, w których przeprowadzano naprawę parowozów i wagonów wąskotorowych. Kompania została zlikwidowana 13 września 1923 roku na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych.

Do 3 pułku kolejowego należały również pociągi pancerne: „Generał Konarzewski”, „Podhalanin”, Odsiecz II, „Śmigły”, Ochotnik, „Kaniów II”, „Pionier”, „Huragan”, a później także pociągi: „Poznańczyk”, „Stefan Czarniecki”, „Generał Sosnkowski”, „Bartosz Głowacki”, „Piast” i „Ślązak”, które odesłano w marcu 1924 r. pierwsze trzy do 2 pułku wojsk kolejowych, a drugie trzy do 1 pułku wojsk kolejowych celem likwidacji i reorganizacji. Ostatnio sześć pociągów miały postój w Poznaniu-Górczynie.

1 października 1924 roku 3 pułk wojsk kolejowych na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych Departament VI L. 2224/24 tj. z dnia 13 sierpnia 1924 roku został zlikwidowany. W myśl powyższego rozkazu żołnierze i sprzęt 3 pułk kolejowego został przydzielony do 1 pułku wojsk kolejowych w Krakowie i 2 pułku wojsk kolejowych w Jabłonnie.

Organizacja i obsada personalna pułku

Dowódcy pułku:

• ppłk Józef Szyman (od 1921)
• mjr inż. Kazimierz Stroka (od 24 IV 1922)
• płk Edmund Pedenkowski (od 4 IX 1922)

1 batalion (V batalionu)

• dowódca – kpt. Chrobak – w/z kpt. Puchalski, ppłk inż. Aleksander Butkiewicz,
• zastępca dowódcy batalionu – kpt. Jan Piotr Śliwa
• adiutant – por. Ludwik Pieńkowski

dowódcy kompanii:

• kpt. Handurski,
• kpt. R. Ostrowski – dowódca 2 kompanii
• por. Władysław Szymon Michalczyk
• por. Biernacki

2 batalion (VI batalion)

• dowódca – mjr inż. Stroka, kpt. Adam Pinkas
• adiutant – por. Kazimierz II Laskowski

dowódcy kompanii:

• kpt. Adam Józef Lisiewicz
• kpt. Aleksander Filipowski, por. Cyprian Ułaszyn – dowódca 1 kompanii
• kpt. Julian Jerzy Fischer-Drauenegg – dowódca 2 kompanii
• por. L. Sączewski
• por. Tadeusz Kuphal

kadra oficerska

• dowódca kadry – mjr Stanisław Zygmunt Guzek
• zastępca dowódcy kadry – kpt. Zygmunt Kołakowski
• adiutant pułku – por. Kolczyński, por. Władysław Szymon Michalczyk
• zastępca dowódcy pułku – p.o. kpt. inż. Butkiewicz (komendant cytadeli), mjr inż. Tadeusz Ruge
• kierownik warsztatu – kpt. Adam Józef Lisiewicz, kpt. Nedbała Tytus, kpt. Filipowski Aleksander
• oficer techniczny – kpt. Wł. Szafarkiewicz
• dowódca szkoły podoficerskiej – por. Cyprian Ułaszyn
• dowódca 1 kompanii 5 batalionu/adiutant 5 batalionu/dowódca szkoły podoficerskiej – por. Klemens Nowacki
• oficer administracyjny – por. Adolf Schuchardt
• oficer broni – por. Biedrzyński
• referent mobilizacyjny – por. Władysław Wichtowski, por. Mieczysław Józef Kniżatko
• oficer kasowy – por. T. Elsner, por. F. Kopczyński, por. Wł. Dutkiewicz
• oficer ewidencyjny – por. Stanisław Egierski, ppor. Krysiak
• lekarz pułku – mjr lek. H. Jakliński, por. lek. Józef Pajzderski
• oficer prowiantowy – chor. Wyka
• por. E. Stopka

Na przeszkoleniu w Obozie Szkolnym Wojsk Kolejowych w Jabłonnie: mjr Guzek, kpt. Lisiewicz, kpt. Erland, kpt. Gołębiowski, kpt. Łapkowski, por. Golarz, por. Koehne, por. Minkiewicz, por. Józef Szmaro i por. Koryciński. Odkomenderowany na Politechnikę Lwowską celem ukończenia studiów – por. Marceli Aleksander Remiszewski.

Obsada pułku w 1923 roku

• dowódca pułku – płk Edmund Pedenkowski
• p.o. dowódcy V batalionu – mjr inż. Aleksander Butkiewicz
• p.o. dowódcy VI batalionu – kpt. Jerzy Izydor Robert Paleolog
• p.o. zastępcy dowódcy VI batalionu – kpt. Jan Piotr Śliwa
• p.o. komendanta Kadry Batalionu Zapasowego – mjr Stanisław Zygmunt Guzek
• kierownik Parku i Warsztatów – kpt. Wiktor Adel^[3]

Symbole pułku

Odznaka pamiątkowa
Pułk otrzymał odznakę pamiątkową zatwierdzoną Dz. Rozk. MSWojsk. nr 8 z 1925 r., poz. 88. Odznakę stanowi srebrny, owalny, laurowo-dębowy wieniec, przepleciony czarno emaliowaną wstęgą, z latami „1921-1924”, u dołu – z cyfrą „3”. Na wieniec nałożony jest wizerunek orła z szeroko rozłożonymi skrzydłami; trzyma on w szponach atrybuty saperskie: łopatę i kilof, pod którymi umieszczono symbol broni pancernych – szyszak oparty o koło skrzydła kolejowego. Odznakę widoczną na zdjęciu, wybitą w srebrze i emaliowaną, o wymiarach 41,5 × 47 mm, wykonał w swojej pracowni grawerskiej J. Michrowski w Warszawie, przy ul. Nowy Świat 15. Składa się ona z dwóch części połączonych za pomocą czterech nitów. Punce oraz inicjały wykonawcy „J. M.” wybite są na awersie. Rewers – lekko falisty, z wybitym numerem nadania. Odznakę tę nadawano wszystkim wyróżnionym, gdyż była ustanowiona już po rozwiązaniu pułku i wykonana tylko w tej wersji^[4][5].

Przypisy

Bibliografia

• Adam Szugajew: Saperzy w służbie Polsce. Londyn: 1985.
• Zdzisław Józef Cutter: Saperzy II Rzeczypospolitej. Warszawa [etc.]: Pat, 2005. ISBN 83-921881-3-6.
• Janusz Turulski, Odznaki Wojsk Technicznych, Oficyna Ajaks, Pruszków 2005, ISBN 83-88773-33-X.
• Piotr Zarzycki, 2 Batalion Mostów Kolejowych, Oficyna Ajaks, Pruszków 1994, ISBN 83-85621-56-3.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007, s. 364. ISBN 83-204-3299-5.
• Włodzimierz Becker, Franciszek Idkowiak, Wojska inżynieryjno-saperskie na terenie Wielkopolski 1918-1939, Leszno-Poznań 2011, Instytut im. gen. Stefana Grota Roweckiego, ISBN 978-83-61960-10-2.
• Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego, Przegląd Historyczno-Wojskowy Nr 2 (183), Warszawa 2000.
• Album dziesięciolecia Okręgu Korpusu nr VII.
• „Żołnierz Wielkopolski” nr 28 z 1 października 1924 roku.
• Szkic historyczny 3 p. wojsk kolejowych, Dodatek Ilustrowany do „Żołnierza Wielkopolskiego” nr 21 z 11 września 1922 roku.