40 Pułk Piechoty Dzieci Lwowskich

Schemat działań bojowych pułku w latach 1918-1920

40 Pułk Piechoty Dzieci Lwowskich (40 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował w garnizonie Lwów^[1]. Święto pułkowe obchodził 30 czerwca.

W kampanii wrześniowej bronił pododcinka „Zachód” odcinka „Warszawa-Zachód” do momentu kapitulacji Warszawy. Jego batalion został początkowo został przydzielony do 2 pułku piechoty Obrony Warszawy, a następnie znajdował się w odwodzie dowódcy odcinka „Warszawa-Wschód” organizując obronę mostów na Wiśle.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na rozkaz gen. Bolesława Roji, na Cytadeli we Lwowie, rozpoczęto w 24 listopada 1918 organizację pułku, jako 30 pułk piechoty im. króla Jana Sobieskiego. Pierwszym dowódcą został ppłk Karol Krauss, który werbował ochotników nawet 15 – 16-letnich. W pierwszym dniu werbunku utworzono już jedną kompanię strzelecką a w kilka dni później cały batalion. Zaledwie trzy dni później batalion brał udział w walkach pod Starym Siołem, Żyrawką i Sołonką. Na początku grudnia utworzony został oddział karabinów maszynowych i pluton telefoniczny. 18 grudnia 1918 roku pułk złożył uroczystą przysięgę wojskową. Nazwa pułku, rozkazem Sztabu Generalnego, w dniu 15 lutego 1919 została zmieniona na 3 pułk strzelców Lwowskich, 1 maja 1919 otrzymał nazwę 40 pułk piechoty Strzelców Lwowskich^[2], a następnie Dzieci Lwowskich.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował we Lwowie^[3].

Pułk w walce o granice

Udział w wojnie polsko-ukraińskiej

27 grudnia nieprzyjaciel przeprowadził atak na całym froncie lwowskim. Część batalionu w składzie dwóch kompanii ochraniała Lwów na tzw. Kościarni, ponosząc straty sięgające 30% stanu osobowego, zaś trzecia kompania skutecznie broniła swoich pozycji w miejscowości Hołosko Wielkie. Od 13 stycznia 1919 bataliony prowadziły walki w rejonie Fręclówki, Malechowa^[5], Laszek, Kulparkowa i Rzęsny Polskiej. W pierwszej połowie marca pułk otrzymał uzupełnienie w postaci batalionu szturmowego brygady lwowskiej, co umożliwiło utworzenie drugiego, pełnego batalionu. Wraz z batalionem szturmowym weszły w skład jednostki kobiety, które potem dzielnie i z wyróżnieniem walczyły na froncie. Odnotowany stan pułku 25 kwietnia to: 55 oficerów, 1231 szeregowych i 12 karabinów maszynowych.

Od 29 kwietnia bataliony ruszyły do natarcia i zdobyły miejscowości: Hamulec, Wólkę Hamulcową i wieś Grzęda. Na tych pozycjach pozostawały do 15 maja, którego to dnia ruszyła ofensywa polskich wojsk na frontach małopolskim i wołyńskim. Pułk, wspierając 38. pułk piechoty, zajmował kolejno: Koszelów, Nowe Sioło, Stroniatyn, Kukizów – (miejscowości koło Kulikowa), a następnie Zapytów, Jaryczów i Ceprów. W ciężkich, zwycięskich walkach przez Chałupki, Połonice, Zuchorzyce, Gołogóry Lackie, Machnowce i Jeziornę (miejscowości na Wyżynie Podolskiej) dotarł pod Zborów. Po krótkim odpoczynku przebazował się w okolice Tarnopola, gdzie pozostawał jako pułk odwodowy. W tym czasie powstały dwie kolejne kompanie i utworzono patrole żandarmerii polowej. Pod naporem nieprzyjaciela, wzmocnionego posiłkami, od 15 czerwca pułk był zmuszony do wycofania się z zajmowanych pozycji i przez: Mszanę, Żukowce, Kubińce i Jarosławińce dotarł do wsi Nuszcze. Następnie wykonując rozkazy dowództwa dywizji, 21 czerwca wycofał się najpierw na linię Złoczów – Sasów, a potem do Skwarzawy. W ofensywie 28 czerwca, wespół z 38. pułkiem piechoty, uderzył w kierunku na Kniaże, Złoczów, Nuszcze, Olejów i Bzowice – stając na linii rzeki Seret, gdzie patrolował rzekę, robiąc nękające wypady na drugi brzeg. W tym okresie do pułku wcielono oddziały rotmistrza Abrahama a w każdym batalionie utworzono pluton miotaczy min i granatów. Bez walki przeszedł 16 lipca 1919 r. dawny kordon graniczny na północ od Zbaraża i stanął na dawnej granicy austriacko-rosyjskiej.

Pułk w wojnie polsko-bolszewickiej

Na dawnej granicy austriacko-rosyjskiej pułk stał do 5 sierpnia, po czym wraz z 5. Dywizją Piechoty zwaną nieoficjalnie „lwowską”, jako odwód frontu małopolskiego, obsadził rzekę Zbrucz pomiędzy Siekierzyńcem a Bednarówką, gdzie pozostał do 10 września. Między 11 września a 26 września pomagał miejscowej, bardzo biednej ludności w pracach polowych, po czym powrócił nad Zbrucz. Dopiero 10 października został zluzowany i przemieścił się w okolice Białej, Czystyłowa i Płotysza. Na początku lutego 1920 pułk zebrał się koło wsi Toki zaś 18 lutego ruszył do boju i w ciągu dnia zdobył: Różany, Daszkowce, Szczodrową, Susłowce i Kopytyńce^[6]. W kolejnych dniach Nowokonstantynów oraz Nową Sieniawkę i osiągnął linię rzeki Boh, gdzie przez prawie trzy miesiące prowadził walki pozycyjne. W marcu pluton żandarmerii został zmieniony przez pluton jeźdźców, którzy sprawdzili się szczególnie podczas wypadów na pozycje nieprzyjaciela. Z zajmowanych pozycji nad Bohem pododdziały wykonywały wypady: 3 marca na Janowce, 17 marca na Łuki i Zinowińce, 25 marca na Dumenki, 27 marca ponownie na Janowce i Łuki a 11 kwietnia na Łysą Górę i ponownie Zinowińce. Te działania do tego stopnie zdeprymowały wojska sowieckie, że 24 kwietnia, „po cichu” opuściły swoje pozycje. 6 Armia a w jej składzie pułk, przeszły do ofensywy z zadaniem rozbicia nieprzyjaciela w rejonie Płoskirowa i Żmerynki. 26 kwietnia przeszła na polską stronę 3 Brygada Ukraińska tzw. strzelcy siczowi. Pułk będący dalej w ofensywie zajmował kolejno: Hutę Lityńską, Janopol i Winnicę, po czym przeszedł rzekę Boh i w dalszym marszu dotarł do miejscowości: Telepeńki Małe, Kossakówka, Kobylince, Przyborówka i Studnica – nigdzie nie natrafiając na wroga. Następnie przez: Pieszoczyn, Popówkę, Gordyjówkę i Strutyńce dotarł 12 maja do miejscowości Żornyszcze (na wschód od Winnicy i na południe od Koziatyna). Była to najdalej na wschód wysunięta miejscowość jaką zajął pułk. Zwiad prowadzony przez polskich lotników w głąb Ukrainy uprzedził o zbliżaniu się armii Budionnego. Zgodnie z rozkazami dla 5 Dywizji Piechoty, w której składzie walczył pułk, jeden z jego batalionów skierowano do dyspozycji frontu północnego, pozostałe dwa do obrony Koziatynia – bardzo ważnego węzła kolejowego z liniami rozchodzącymi się w różnych kierunkach i dysponującego znacznym taborem kolejowym. Jednak potrzeby frontu, związane z rozpoczętą 28 maja ofensywą sowiecką, spowodowały przerzucenie batalionów na linię walk do Nowochwastowa^[7]. Tu toczył boje ze zmiennym szczęściem, ale generalnie utrzymywał zajmowane pozycje. Jednak 5 czerwca cztery dywizje kawalerii sowieckiej przedarły się na tyły polskiej armii i zagroziły stacji Koziatyn, a także Berdyczowowi i Żytomierzowi. Pułk otrzymał zadanie obrony węzła w Koziatynie. W okresie od 9 czerwca do 13 czerwca, na linii działania pułku, praktycznie nie prowadzono walk, jednak wobec działań wroga na tyłach naszych wojsk – dowództwo 6 Armii podjęło decyzję o odwrocie. Od 13 czerwca pułk wycofywał się przez: Machnówkę, Krzyżanówkę, Stupnik, Ostrożek, Ułanów do Nosówek – gdzie znalazł się 15 czerwca i dalej przez: Wieszniopol, Starokonstantynów i Szepietówkę do Zasławia nad Horyniem, do którego dotarł 30 czerwca. Do 6 lipca toczył w tym mieście ciężkie walki, które przyniosły mu sławę, po czym przez: Bielczyn, Korytno, Suraż, Tylawkę, 9 lipca wszedł do Krzemieńca. Krwawe walki w mieście i na przedmieściach trwały do 14 lipca, pułk wziął do niewoli kilkudziesięciu jeńców, zdobył 15 karabinów maszynowych, 60 koni, kilkadziesiąt jednostek broni i inny sprzęt.

W tym czasie poddał się 1 kubański pułk kozaków. Z Krzemieńca pododdziały wyszły 21 lipca w kierunku Poczajowa, gdzie toczyły kilkudniowe walki, a następnie zostały skierowane na linię rzeki Seret w okolicach Czepiele – Bobutychy, a potem Hucisko Pieniackie – Podhorce niedaleko Brodów, staczając przez cały czas drobne utarczki. Dwa bataliony pułku, wzmocnione 105 pułkiem piechoty i dwoma bateriami artylerii przeprowadziły natarcie w kierunku na Brody zajmując Jasionowo 30 lipca. W sierpniu wszedł w skład pułku 105 rezerwowy pułk piechoty, batalion wartowniczy i półbatalion etapowy Kobryński i 31 sierpnia odnotowano stan pułku – „31 oficerów i 3098 bagnetów”. Po walkach koło wsi Pod Lasem i Dubie 3 sierpnia pułk ruszył do pogoni za ustępującym nieprzyjacielem. Zajął Boratyn, Buczynę, Suchowolę, górę Makutra i 9 sierpnia ruszył na Podhorce, a następnie Łopatyn. Jednym uderzeniem rozbił, stacjonujące w mieście, dwa pułki jazdy sowieckiej, która uciekła w popłochu a Budionny salwował się ucieczką samochodem. Nieprzyjaciel poniósł bardzo duże straty, mimo to próbował odbić miasto. Dopiero na rozkaz pułk wycofał się do Stanisławczyka, a następnie przez: Monastyrek, Busk do Kamionki Strumiłowej, gdzie dotarł 15 sierpnia. W dalszym marszu cofnął się do Kulikowa pod Lwowem, gdzie 18 sierpnia zebrała się, przed nową ofensywą, cała 5 Dywizja.

W czasie, kiedy dwa bataliony pułku walczyły na południu z wojskami Budionnego, III batalion przybył 4 czerwca do miejscowości Nowoświęciany na froncie północnym. Przydzielony został do odwodu Armii Rezerwowej gen. Sosnkowskiego i przez Woropajewo i Czeresz dotarł w rejon stacji Kruki – Franopol, gdzie został przydzielony do I Brygady Jazdy (w grupie gen. Żeligowskiego). Już 12 czerwca batalion walczył nad Dźwiną koło wski Dregucie. Następnie przydzielono batalion do XV Brygady Piechoty i przebazowano pod Klewań, a następnie do Nowosiółek i Zadroża, gdzie pozostawał do 3 lipca jako odwód 5 Dywizji Piechoty. 4 lipca ruszyła na 1 Armię ofensywa wojsk sowieckich pod dowództwem Tuchaczewskiego. Batalion w walkach zajął miejscowość Plissa i tutaj zastał go 5 lipca rozkaz odwrotu.

Droga odwrotu prowadziła przez: Głębokie, Wilejkę i Wielkie Sioło do Chechła a stąd, jako straż boczna dywizji litewsko-białoruskiej, przez: Dubiny, Zabrzezie, Demidowicze, Filipiszki nad rzekę Berezynę. Po przeprawie przez rzekę 15 lipca doszedł do Wiszniewa a 17 lipca do Szczuczyna. W kolejnych dniach 23 i 24 lipca brał udział w ciężkich walkach pod Wołpą nad Niemnem, po czym 29 lipca dotarł do Białegostoku, skąd transportem kolejowym (ze stacji Małkinia) odjechał do Lwowa by połączyć się z pułkiem.

Koszary 40 pp we Lwowie

21 sierpnia 5 Dywizja ruszyła do kontrnatarcia. Już następnego dnia osiągnięto linię Kanał Rzeczypospolitej – Jaryczów Nowy – Ceperów a w kolejnych dniach Połonice, Zadwórze i Breniów. Do 30 sierpnia pułk zwycięsko walczył pod Żelechowem, Milatynem Starym i Liskiem. W walkach tych wspierały pułk czołgi a w walkach o stacje kolejowe pociąg pancerny „Generał Iwaszkiewicz”. Szczególnie krwawe walki toczyły się 5 września koło miasteczka Busk a 6 września koło wsi Jabłonówka, gdzie w zwycięskim boju żołnierze pułku zdobyli 5 karabinów maszynowych, 120 karabinów, konie i amunicję a nieprzyjaciel stracił około 243 żołnierzy (w zabitych i rannych). Na pamiątkę boju pod Jabłonówką święto pułkowe przez kolejne lata obchodzono 6 września (potem przeniesiono na 30 czerwca, jako że we wrześniu tradycyjnie odbywały się manewry). W kolejnych dniach przeprowadzano wypady na wioski, w których przebywały oddziały nieprzyjaciela. Tymczasem 6. Armia, wspólnie z Grupą gen. Pawlenki rozpoczęła ofensywę mającą na celu wyzwolenie Małopolski Wschodniej. Pierwszy zwycięski bój w tej ofensywie pułk stoczył 17 września pod Oleskiem i od tej pory ścigał nieprzyjaciela przez: Czyszki, Zabłotce, Brody, Poczajów, Nowosiółki, Nowystaw aż po Starokonstantynów, gdzie dotarł 30 września. Po odpoczynku od 10 października wspierał wojska ukraińskie koło Dereźni i Lityna, zajął miejscowość Sułowce i most na rzece Boh i zdobył 15 października Starokonstantynów. Trzy dni później Rosjanie poprosili o rozejm. Stan pułku w październiku 1920 to: 12 kompanii polowych, 4 kompanie karabinów maszynowych, kompanie techniczna i sztabowa, pluton jeźdźców i batalion zapasowy.

Przez kolejne dwa miesiące pułk stacjonował w różnych miejscowościach, by 22 grudnia 1920 powrócić do Lwowa.

Po zakończeniu wojny z bolszewikami pułk pozostał we Lwowie, który stał się jego garnizonem.

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

Zdjęcie pamiątkowe żołnierzy 40 pp

W okresie międzywojennym 40 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. Wchodził w skład 5 Dywizji Piechoty^[14]. Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 40 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[15].

Kampania wrześniowa 1939

W czasie kampanii wrześniowej pułk walczył w obronie Warszawy.

7 września do Warszawy przybyły transporty 40 pułku piechoty. Pododdziały rozlokowały się w rejonie folwarku Dotrzyma obok dworca Wschodniego. Obronę przeciwlotniczą zapewniała bateria przeciwlotnicza. I/40. pp, wraz z IV/360 pp tworzył odwód dowódcy Obrony Warszawy gen. Waleriana Czumy. Wspierany przez 4 działa 75 mm stanowił on osłonę naziemną mostów na Wiśle. Pełnił on równocześnie rolę drugiego rzutu tworzonej dopiero obrony Pragi.

Nocą z 7/8 września pułk (bez I bp) przeszedł mostem Poniatowskiego na zachodni brzeg Wisły i wspólnie z II/41 pp obsadził odcinek środkowy Przedmościa Warszawa. Dowódcą odcinka został dowódca 40 pp – ppłk Kalandyk

8 września na przedpola stolicy dotarły czołowe oddziały niemieckiej 4 DPanc z XVI Korpusu Pancernego. Przed barykadą zamykającą ul. Grójecką pierwsze czołgi pojawiły się o 17:20. Barykady broniła 4 kompania 40 pp por. Jana Grzybowskiego, oraz 6/41 pp i część kompanii przeciwpancernej 41 pp. Natarcie zostało odparte. Niemcy stracili trzy czołgi. Rano 9 września czołgi 4 DPanc, po uprzednim przygotowaniu artyleryjskim, rozpoczęły atak. Współdziałająca z plppanc ppor. Mariana Fucha 4/40 pp zniszczyła 10 czołgów i pojazdów opancerzonych. Pozostałe czołgi skierowały się na Wolę i weszły ul. Białobrzeską w lukę między stanowiskami 40. i 41 pp. Żołnierze 6 kompanii 40 pp por. Zygmunta Ziemby obrzucili je granatami.

W tym dniu walczyła na Woli także wsparta dwoma armatkami ppanc i dwoma działami kal. 75 mm 8 kompania 40 pp por. Zdzisława Pacak-Kuźmirskiego. Broniła ona ul. Wolskiej i Reduty 56^[b]. O 9:30 do barykady zamykającej ul. Wolską podeszły czołgi nieprzyjaciela. Polskie armaty otworzyły ogień dopiero z odległości ok. 100 m. Obrońcy zapalili też beczki z terpentyną. Kontratakowała 8 kompania 40 pp. Większość żołnierzy niemieckich wykłuto bagnetami lub wzięto do niewoli.

7 kompania 40 pp ppor. Edmunda Grabowskiego zajmowała stanowiska na północ od 8 kompanii. Działka ppanc znajdujące się w jej ugrupowaniu unieruchomiły kilka czołgów, pozostałe zawróciły. Po załamaniu natarcia 4 DPanc likwidowano grupy żołnierzy niemieckich, które po wycofaniu się czołgów utworzyły gniazda oporu w poszczególnych budynkach. W walce o gmach Wolnej Wszechnicy uczestniczyli żołnierze 6/40 pp, a pułkowy pluton cyklistów z plutonem czołgów lekkich 7-TP między 16:20 a 17:00 odzyskał utraconą rano barykadę przy ul. Grójeckiej.

23 września Niemcy przystąpili do generalnego szturmu. Rozpoczął się gwałtowny ostrzał artyleryjski i bombardowanie miasta. Na Odcinku „Środek” pozycję główną podzielono na trzy pododcinki batalionowe. Dwa z nich obsadziły bataliony 40 pp: pododcinek „Wola” bronił III/40 pp, a Dworca Zachodniego II/40 pp^[c]

W trakcie walk 25 września śmiertelną ranę odniósł mjr Kassian, a dowództwo batalionu objął kpt. Zygmunt Neugebauer. 26 września na II/40 pp uderzyły główne siły 31 DP. Artyleria nieprzyjaciela zniszczyła umocnienia i rozbiła dwa działka ppanc. O 10:00 przed batalionem pojawiły się czołgi z piechotą. Na ul. Opaczewskiej opór stawiła 4 kompania por. Grzybowskiego. Ponad 40% żołnierzy kompanii poległo lub odniosło rany^[d]. Ciężkie straty poniosła też 6 kp. Resztki obu kompanii wycofały się na ul. Częstochowską.

Na odcinku 5 kp por. Jana Jelenia atakowały dwa bataliony niemieckie. Nieprzyjaciel został zatrzymany przy ul. Kopińskiej. Utracono jednak parowozownię. Początkowo kontrataki nie odnosiły pożądanego skutku. Por. Pacak-Kuźmirski utworzył z ochotników 8 kp grupę szturmową wyposażony w broń maszynową i granaty ręczne. Pod osłoną nocy, bez strzału, doprowadził pluton na odległość 100 m od parowozowni i gwałtownym uderzeniem wdarł się do zabudowań. W ciągu kilku minut załoga niemiecka została zniszczona. Zdobyto mapę z naniesionymi pozycjami jednostek niemieckich oblegających Warszawę.

27 września nacisk Niemców na pozycje 40 pp osłabł. Toczyły się rozmowy kapitulacyjne. W południe płk Porwit otrzymał polecenie przerwania ognia o 14:00 na całym froncie przedmościa. 28 września Warszawa skapitulowała. Do por. Pacak-Kuźniarskiego zgłosiła się delegacja żołnierzy, oświadczając, że będą bronić stanowisk do ostatniego naboju, po czym wysadzą się w powietrze. Oficerowie musieli uspokajać gorące serca i umysły.

Batalion marszowy 40 pułku piechoty pozostał w garnizonie Lwów i 12 września został włączony w skład improwizowanej Grupy „Żółkiew”^[16], w ramach której walczył w obronie miasta.

Symbole pułkowe

Sztandar

Uroczystość wręczenia sztandaru 40 pp podczas wizyty prezydenta Stanisława Wojciechowskiego we Lwowie

Poświęcenie sztandaru 40 pp we Lwowie - mszę św. odprawia bp polowy Stanisław Gall; 6 września 1924

Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1923 roku, nr 43 poz. 555^[18]. 6 września 1924 roku, na Placu Mariackim (obecnie Plac Adama Mickiewicza) we Lwowie, Prezydent RP Stanisław Wojciechowski wręczył chorągiew dowódcy pułku, pułkownikowi Władysławowi Langnerowi. Chorągiew i księgę chorągwianą ufundowali mieszkańcy Lwowa, a komitetowi organizacyjnemu przewodniczył prezydent Lwowa, Józef Neumann. Na chorągwi umieszczono daty i miejscowości sławnych bitew stoczonych przez pułk: Krzemieniec, Wołpa, Łopatyn, Busk, Nowokonstantynów, Kościarnia, Sokolniki i Olesko. Po kapitulacji Warszawy w 1939, na rozkaz dowódcy pułku ppłk. Kalandyka płachta sztandaru została spalona (usunięte wcześniej orzeł wraz z drzewcem zostały zakopane, natomiast metalowe nici, z których wyszyto orła, zostały wyprute i rozdane między żołnierzy pułku)^[19][20]. Po wojnie wykonano reprodukcję sztandaru^[21].

Odznaka pamiątkowa

9 października 1928 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 40 Pułku Piechoty^[22]. Odznaka o wymiarach 36x26 mm ma kształt owalnego medalionu o srebrnych brzegach, emaliowanego w kolorze białym. W centrum odznaki nałożony, na granatowo emaliowanej tarczy, herb Lwowa, u dołu miniatura Orderu Virtuti Militari oraz numer i inicjały „40 PP”. Odznaka oficerska, trzyczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera „WB”. Nakrętka sygnowana z numerem. Wykonawcą odznaki był Władysław Buszek ze Lwowa^[1].

Lwowskie dzieci

Tableau słuchaczy IV Doskonalącego Kursu Podoficerów Zawodowych DOK VI zorganizowanego w latach 1938–1939 przy 40 pp^[e]

Dowódcy pułku^[23]

• ppłk Karol Krauss (24 XI 1918 – 1 VII 1919)
• płk Julian Pienkowski (2 VII 1919 – 14 XII 1919)
• kpt Henryk Weiss (15 XII 1919 – 20 XII 1919)
• mjr Łukawski Alojzy (21 XII 1919 – 11 III 1920)
• płk Stanisław Rosnowski (12 III 1920 – 29 VI 1920)
• kpt. Jan Wierzchoń (30 VI 1920 – 5 VIII 1920)
• płk Stanisław Rosnowski (6 VIII 1920 – 19 VIII 1920)
• ppłk Henryk Weiss (20 VIII 1920 – 18 VIII 1922)
• ppłk dr Zygmunt Hołobut (19 VIII 1922 – 26 XII 1922)
• ppłk Trojanowski Jerzy (27 XII 1922 – 18 I 1923)
• płk Henryk Weiss (19 I 1923 – 17 III 1923)
• ppłk Trojanowski Jerzy (18 III 1923 – 11 V 1923)
• płk Władysław Langner (12 V 1923 – 31 III 1927)
• płk piech. Józef Gigiel-Melechowicz (31 III 1927 – 12 I 1937)
• ppłk dypl. Andrzej Bronisław Bruno Liebich (12 I 1937 – 10 III 1939)
• ppłk piech. Józef Kalandyk (10 III – 30 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)

• ppłk SG Adam Brzechwa-Ajdukiewicz (IX 1924 – IX 1926)
• ppłk piech. Stanisław Widacki (X 1926 – VI 1927 → komendant Korpusu Kadetów Nr 1)
• ppłk piech. Walerian Wiśniewski (31 X - 23 XII 1927 → dowódca 53 pp)
• ppłk piech. Adam Sikorski (do 26 IV 1928 → zastępca dowódcy 26 pp^[24])
• ppłk dypl. dr Kazimierz Putek (26 IV 1928 - 31 VIII 1932 → komendant PKU Miechów^[25])
• ppłk dypl. Bolesław Stanisław Borkowski (1 IX 1932 - 1934 → dowódca 21 pp)
• ppłk piech. Kazimierz Czarnecki (od III 1935)
• ppłk dypl. Andrzej Bronisław Bruno Liebich (do 12 I 1937 → dowódca 40 pp)
• ppłk dypl. Antoni Chruściel (I 1937 – II 1938)
• ppłk piech. Józef Kalandyk (IX 1938 – 10 III 1939 → dowódca pułku)

Żołnierze 40 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[26] oraz Muzeum Katyńskie^[27][f][g].

Upamiętnienie

• 

  Pomnik Barykada Września

• 

  Tablica na ścianie kościoła NMP Królowej Świata na Ochocie

• 

  Tablica na ścianie kościoła św. Wawrzyńca

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Jan Grzybowski: 40 pułk piechoty „Dzieci Lwowskich” w obronie Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07846-7.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Władysław Jagiełłowicz: Zarys historji wojennej 40-go pułku Strzelców Lwowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Juszkiewicz, Bitwa pod Mławą 1939, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1979, wyd. I.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• WojciechW. Włodarkiewicz WojciechW., Lwów 1939, BogusławB. Brodecki (red.), Seria Historyczne bitwy, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, ISBN 978-83-11-09619-6, OCLC 52567547  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Pionierzy 40 PP DL”