48 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych

48 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Strzelców Kresowych
Tradycje
Święto	11 września
Nadanie sztandaru	29 września 1924
Rodowód	6 Pułku Strzelców Polskich 6 Pułk Strzelców Pieszych
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Etienne Blondel
Ostatni	płk Walenty Nowak
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka bitwa o przedmoście warsz. (13–16 VIII 1920) bitwa pod Małorytą (10-11 IX 1920) kampania wrześniowa bitwa pod Jaworowem (15–16 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Stanisławów
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	11 Karpacka Dywizja Piechoty

48 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (48 pp) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP.

Formowanie i walki

5 marca 1919 w gminie Martigny-les-Bains we Francji, na bazie 279 pułku piechoty 2 Dywizji Marokańskiej, sformowany został 6 pułk strzelców polskich. Jednostka podporządkowana została dowódcy 2 Dywizji Strzelców Polskich, która z kolei wchodziła w skład I Korpusu Armii Polskiej. W końcu kwietnia tego roku oddział został przetransportowany koleją do Polski. Z chwilą powrotu do kraju jednostka został przemianowana na 6 pułk strzelców pieszych. 1 września 1919, w wyniku zjednoczenia Armii Polskiej we Francji z Wojskiem Polskim, oddział przemianowany został na 48 pułk Strzelców Kresowych, a 2 Dywizja na 11 Dywizję Piechoty.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Stanisławowie^[1].

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Pułk w okresie pokoju

W okresie międzywojennym 48 pułk piechoty stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr VI^[5] w garnizonie Stanisławów^[6], jego batalion zapasowy w Łukowie. Wchodził w skład 11 Karpackiej Dywizji Piechoty^[7].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 11 września, jako datę święta pułkowego^[8]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę bitwy pod Małorytą stoczonej w roku 1920^[9].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 48 pułk piechoty zaliczony został do typu III pułków piechoty o stanach zbliżonych do wojennych. Na czas wojny przewidywany był do działań osłonowych. Corocznie otrzymywał około 1010 rekrutów. Jego obsadę stanowiło 68 oficerów i 2200 podoficerów i żołnierzy^[10].

24 lipca 1930 roku w Dniestrze koło Beremian, w powiecie buczackim, utonął st. sierż. Julian Oczko były żołnierz 6 pp Leg^[b].

Pułk w kampanii wrześniowej

Marsze i boje

W kampanii wrześniowej 1939 walczył w składzie macierzystej 11 Karpackiej Dywizji Piechoty. Bronił pozycji na linii Wisłoki, Wisłoka oraz Sanu.

Symbole pułkowe

Sztandar

29 września 1924 roku Prezydent RP zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi^[15]. 29 września 1924 roku w Stanisławowie generał dywizji Władysław Sikorski wręczył dowódcy pułku chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo Stanisławowa^[16]. Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem^[17].

Odznaka pamiątkowa

Zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 17, poz. 202 z 7 czerwca 1930 roku. Odznaka ma kształt siedmiobocznej tarczy obramowanej barwami żółtymi ze srebrnym wężykiem, osadzonej na pionowo ustawionym srebrnym mieczu. W centrum na czerwono emaliowanym rombie orzeł państwowy oraz data, numer i inicjały: od góry 5 III 1919 PP 48 SK. Oficerska - dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Wymiary: 5lx28 mm. Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa^[18].

Emblemat

20 lutego 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki nadał 11 Dywizji Piechoty nazwę „11 Karpacka Dywizja Piechoty” oraz ustalił dla żołnierzy tej dywizji emblemat przedstawiający dwa liście dębowe z gałązką limby, przytrzymane krzyżem huculskim. Minister zezwolił na noszenie emblematów od chwili ogłoszenia rozkazu, natomiast zobowiązał do ich noszenia od 1 stycznia 1938 roku. Emblematy był noszone na kołnierzach (łapkach) kurtek i płaszczy (peleryn). Dla oficerów i chorążych emblematy były wykonane z białego metalu oksydowanego na stare srebro, natomiast dla pozostałych podoficerów i szeregowców były wytłaczane z białego matowanego metalu (blachy). Minister zezwolił podoficerom zawodowym na noszenie przy ubiorze pozasłużbowym emblematów wykonanych, jak dla oficerów^[19].

Specjalne części umundurowania

12 kwietnia 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki wprowadził „specjalne części umundurowania” dla żołnierzy 11 Karpackiej Dywizji Piechoty w postaci pióra do czapki – rogatywki garnizonowej i peleryny typu podhalańskiego^[20].

Strzelcy kresowi

Dowódcy pułku^[21]

• ppłk Etienne Blondel (5 - 23 III 1919)
• ppłk Michel Honoré Tronyo (25 III - 5 IV 1919)
• ppłk Stanisław de Contenson (15 IV - 15 VIII 1919)
• płk Kazimierz Orlik-Łukoski (15 VIII 1919 - 28 VIII 1920)
• ppłk Józef Szczepan (28 VIII 1920 - 6 V 1922)
• płk Juliusz Chlebowski (1923)
• płk SG Euzebiusz Hauser (1924 – 31 III 1927 → członek OTO)
• płk dypl. piech. Alfons Wojtkielewicz (31 III 1927 - 1929)
• płk dypl. Władysław Zubosz-Kaliński (IX 1931 - X 1935)
• ppłk piech. Eugeniusz Wyrwiński (XI 1935 - I 1937)
• płk piech. Walenty Nowak (I 1937 - 18 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy)

• ppłk piech. Julian Żaba (10 VII 1922^[22] – 1924 → zastępca dowódcy 37 pp)
• ppłk piech. Wiktor Łapicki (1924 – 30 IV 1927 → stan spoczynku^[23])
• ppłk piech. Zygmunt Cšadek (5 V 1927 – 23 XII 1929 → kierownik 6 Okr. Urz. WFiPW)
• ppłk piech. Adam Marian Sikorski (23 XII 1929^[24] – 23 III 1932 → komendant Komendy Miasta Poznań^[25])
• ppłk piech. Kazimierz Jacorzyński (15 VII 1932^[26] - VIII 1933 → komendant PKU Wadowice)
• ppłk piech. Stefan Cieślak (26 I 1934^[27] - 4 VII 1935 → dowódca 65 pp^[28])
• ppłk dypl. Kazimierz Stawiarski (od 4 VII 1935^[29])
• ppłk dypl. piech. August Nowosielski (15 X 1936 - 1938 → kierownik Sekretariatu Komisji Regulaminowej)

Żołnierze 48 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[30] oraz Muzeum Katyńskie^[31][f][g].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Kazimierz Galicz: Zarys historii wojennej 48-go pułku Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Adam Kurus: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 11 Karpacka Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-603-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.