4 Armia Lotnicza

4 Armia Lotnicza

4-я воздушная армия

Historia
Państwo	ZSRR  Rosja
Sformowanie	20 czerwca 1941
Rozformowanie	1998
Dowódcy
Pierwszy	gen. mjr Konstantin Wierszynin
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	lotnictwo
Podległość	Front Północno-Kaukaski 2 Front Białoruski[1] Naczelne Dowództwo Wojsk Kierunku Zachodniego
Odznaczenia

Pomnik 4 Armii Lotniczej w Symferopolu

4 Armia Lotnicza (ros. 4-я воздушная армия) – jedna z armii Związku Radzieckiego i Federacji Rosyjskiej (obecnie 4 Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej; ros. 4 Командование Военно Воздушных Сил и Противовоздушной Обороны).

Historia

Początek formowania sił 4 AL – 20 czerwca 1941. Była formowana jako Wojska Lotnicze Frontu Południowego ze składu Wojsk Lotniczych Moskiewskiego Okręgu Wojskowego, z sił lotniczych 9 i 18 Armii Ogólnowojskowej, samodzielnych dywizji oraz pułków i liczyła 827 samolotów. Formowania dowództwa i sztabu – pierwsze dni wojny ZSRR i Niemiec (czerwiec 1941) w rejonie Winnicy na Ukrainie. Pierwszy dowódca Wojsk Lotniczych Frontu – gen. major lotnictwa P.S. Szełuchin. W maju 1942 Wojska Lotnicze Frontów i Armii zostały podporządkowane jednemu dowództwu i przeorganizowane w Armie Lotnicze. Siły Wojsk Lotniczych Frontu Południowego zgodnie z rozkazem nr 0085 z 7 maja 1942 Ludowego Komisarza Obrony przemianowano na 4 Armię Lotniczą. Formowanie Armii zostało zakończone 22 maja 1942. W skład 4 AL weszły:

• 216 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (dowódca gen. mjr lot W.I. Szewczenko);
• 217 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (dowódca płk D.P. Gałunow);
• 229 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (dowódca płk P.G. Stiepanowicz);
• 230 Dywizja Lotnictwa Szturmowego (dowódca ppłk S.G. Gietman);
• 219 Dywizja Lotnictwa Bombowego (dowódca płk I.T. Batygin);
• 218 Nocna Dywizja Lotnictwa Bombowego (dowódca D.D. Popow);
• siedem samodzielnych pułków mieszanych;
• pułk szkolny;
• eskadra łączności;
• eskadra dalekiego rozpoznania.

Uzbrojenie 208 samolotów, skład – 437 załóg lotniczych. Na początku czerwca 1942 Armia została wzmocniona 588 nocnym pułkiem lekkich bombowców (pułk kobiecy – dowódca – J.D. Wierszanskaja). Pierwszym dowódcą 4 Armii Lotniczej był gen. mjr lotn. Konstantin Wierszynin. 28 lipca 1942 4 AL została podporządkowana sformowanemu Frontowi Północno-Kaukaskiemu i przykrywała wycofujące się wojska. Od 11 sierpnia 1942 Armia walczyła w składzie Północnej Grupy Wojsk Zakaukaskiego Okręgu Wojskowego. 1 stycznia 1943 uderzenia Armii dały początek operacji zaczepnej wojsk sowieckich na kierunku stawropolskim. W czasie wyzwolenia Kaukazu Północnego ponad 70 lotników było nagrodzonych tytułem bohatera ZSRR. Od 1 listopada 1943 4 AL brała udział w operacji na półwyspie Kercz, dalej do wiosny 1944 brała udział w wyzwalaniu Sewastopola i Krymu. 12 maja 1944 dowództwo 4 AL przebazowano do m. Rosławl (płd. Smoleńsk) i podporządkowano 2 Frontowi Białoruskiemu. Armia rozpoczęła przygotowania do operacji Bagration. W okresie październik-listopad Armia przygotowywała się do decydujących operacji na terenie Polski i Prus Wschodnich. 4 Armia Lotnicza zakończyła działania bojowe udziałem w operacji berlińskiej 1945. W latach 1941–1945 4 AL wzięła udział w 17 zaczepnych operacjach frontowych, od Podgórza Kaukazu, na Kubaniu, w Tamaniu, na Krymie, Białorusi, w Prusach, Polsce i bitwie o Berlin. Piloci Armii wykonali 349 tys. wylotów bojowych, zrzucili 2 mln szt. bomb. Zniszczyli i uszkodzili w walkach powietrznych i na lotniskach ok. 5 tys. samolotów. Najwyższe Naczelne Dowództwo 42 razy ogłaszało „podziękowania” związkom taktycznym i jednostkom Armii za działania bojowe. 282 lotników było wyróżnionych tytułem bohatera ZSRR, 7 pilotów było wyróżnionych tytułem dwukrotnie, a Aleksander Pokryszkin trzykrotnie. 41 360 żołnierzy i oficerów było wyróżnionych orderami i medalami. 17 jednostek otrzymało tytuł jednostek gwardyjskich, 46 jednostek otrzymało tytuły od nazw wyzwolonych miejscowości i terytoriów, a 76 jednostek wyróżniono orderami.

Po II wojnie światowej 4 AL stacjonowała w Polsce. Początkowo w składzie:

• 4 Korpus Lotnictwa Szturmowego – gen. por. lotn. G. Bajdukow
• 5 Korpus Lotnictwa Bombowego – gen. mjr lotn. M. Borisienko
• 8 Korpus Lotnictwa Myśliwskiego – gen. por. lotn. Aleksandr Osipienko,

później w składzie dwóch dywizji lotnictwa bombowego i jednej dywizji lotnictwa myśliwskiego. W latach sześćdziesiątych XX w. Armię przemianowano na 37 Armię Lotniczą. 22 lutego 1968 na cześć 50-lecia Armii Radzieckiej, Armię wyróżniono orderem Czerwonego Sztandaru i wręczeniem nowego sztandaru.

4 kwietnia 1968, w celu zachowania tradycji bojowych Armii przywrócono nazwę 4 Armii Lotniczej Rezerwy Najwyższego Naczelnego Dowództwa. 4 AL brała udział w operacji „Dunaj” w Czechosłowacji. W 1984 4 AL została podporządkowana Naczelnemu Dowództwu Wojsk Kierunku Zachodniego. 22 sierpnia 1992 dowództwo i sztab Armii zostały przebazowane do Rostowa nad Donem. Armia zostaje przeformowana. W jej skład wchodzą związki taktyczne i jednostki z Kubania, Polski i Niemiec. W latach 1992–1994 jednostki 4 AL wchodzą w skład sił ONZ, wydzielanych przez Rosję w strefie walk w Osetii i Inguszetii, w latach 1993–1994 w Abchazji, a w latach 1993–1998 w Tadżykistanie. W latach 1994–1996 siły 4 AL brały udział w walkach na terenie Czeczenii, wykonując ponad 13 tys. lotów bojowych z nalotem ponad 21 tys. godzin.

1 czerwca 1998 na bazie sił 4 AL i 12 Samodzielnego Korpusu OPK była sformowana 4 Armia Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej. Od 8 sierpnia 1999 do 2003 związki operacyjne, taktyczne i jednostki 4 A WL i OPlot. uczestniczą jako siły ONZ w działaniach w Dagestanie i Czeczenii. 30 grudnia 2002 w skład 4 A WL i OPlot. weszły jednostki lotnictwa Północno-Kaukaskiego Okręgu Wojskowego.

Od 1993 – 39 żołnierzy i oficerów Armii wyróżniono tytułem bohatera Federacji Rosyjskiej, z nich 17 pośmiertnie. Od 1994 – 2100 żołnierzy i oficerów wyróżniono orderami i medalami za walki w Dagestanie i Czeczenii.

W 2009 4 A WL i OPlot. przemianowano na 4 Dowództwo Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej.

Struktura organizacyjna

Skład w 1990^[2]

• 239 Baranowicka Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego – Kluczewo:
• 132 Sewastopolska Dywizja Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego – Czemiachowsk
• 149 Dywizja Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego – Szprotawa

Jednostki podporządkowania armijnego:

• 164 Gwardyjski Kerczeński pułk lotnictwa rozpoznawczego - Brzeg;
• 151 pułk lotnictwa rozpoznawczego WRE - Brzeg;
• 55 pułk śmigłowców transportowych - Kołobrzeg Bagicz;
• 245 eskadra lotnictwa mieszanego;
• 25 eskadra śmigłowców;
• 19 Łomżyński pułk łączności - Legnica;
• 485 batalion zabezpieczenia radiotechnicznego;
• 635 batalion zabezpieczenia radiotechnicznego - Brzeg.

dywizja Federacji Rosyjskiej

• 1 Stalingradzka, Swirska Mieszana Dywizja Lotnicza – dowództwo w Jejsku,
  • 368 pułk lotnictwa szturmowego – Budionnowsk – Su 25 SM,
  • 461 pułk lotnictwa szturmowego – Krasnodar – Su 25 SM,
  • 960 pułk lotnictwa szturmowego – Primorsko Achtarsk – Su 25,
  • 559 pułk lotnictwa bombowego – Morozowsk – Su 24, Su 24 M,
  • 959 pułk lotnictwa bombowego – Jejsk – Su 24.

• 51 Stalingradzki Korpus Obrony Przeciwlotniczej – dowództwo w Rostowie nad Donem.
  • 3 Gwardyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego – Krymsk – Su 27,
  • 31 Gwardyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego – Ziernograd – MiG 29,
  • 19 Gwardyjski Nikołajewski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego – Millerowo – MiG 29 SM,
  • 1536 Doński pułk rakiet plot. – Rostów nad Donem – S 300 PM (2 dywizjony),
  • 1537 Kubański pułk rakiet plot. – Noworosyjsk – S 300 PM,
  • 338 pułk r/techniczny Rostów nad Donem,
  • 339 pułk r/techniczny – Astrachań,
  • 32 pułk r/techniczny – Wołgograd.

• 11 samodzielny Witebski pułk rozpoznania lotniczego – Marinowka – Su 24 MR,
• 325 samodzielny pułk śmigłowców transportowych – Jegorłykskaja – Mi 8, Mi 26,
• 55 samodzielny Sewastopolski pułk śmigłowców – Korienowsk – Mi 8, Mi 24,
• 487 samodzielny pułk dowodzenia – Budionowsk – Mi 8, Mi 24, Mi 28 N,
• samodzielny pułk śmigłowców – Hankała – Mi 8, Mi 24,
• 229 Baza Lotnicza Rostów nad Donem – Mi 8, An 12, An 26,
• 3224 Baza Lotnicza – Erebuni (Armenia) – MiG 29 S,
• 42 samodzielny pułk łączności – Rostów nad Donem,
• 250 Centrum Przygotowań Fizycznych i Specjalnych – Ziernograd.

Przypisy

Bibliografia

• Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne: od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona SA, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Bolszaja Sowietskaja Encykłopedija, Moskwa 1978.
• Mała Encyklopedia Wojskowa, MON, 1967.
• Greczko A.A., Siły zbrojne państwie radzieckiego, Warszawa 1975.
• „Ogoniok” nr 37/1990.
• 4 Wozdusznaja Armija RWGK, wyd. PGW, 1989.