4 Pułk Piechoty Legionów

4 Pułk Piechoty Legionów

Odznaka 4 Pułku Piechoty Legionów
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Legionów
Tradycje
Święto	24 czerwca[1]
Nadanie sztandaru	8 lipca 1923
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Bolesław Roja
Ostatni	ppłk Bronisław Laliczyński
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Borysowem (VIII-X 1919) bitwa pod Sieliszczami (13–14 XI 1919) bitwa pod Płońskiem bitwa nad Niemnem (20–26 IX 1920) kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Kielce[2]
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	2 Dywizja Piechoty Legionów

4 Pułk Piechoty Legionów (4 pp Leg.) – oddział piechoty Wojska Polskiego w latach 1918-1939.

Sformowanie pułku i udział w wojnie polsko-ukraińskiej

Kraków

1 listopada 1918 w Krakowie gen. bryg. Bolesław Roja polecił mjr. Edwardowi Szeraucowi, byłemu dowódcy III batalionu 4 pułku piechoty Legionów Polskich, utworzenie 4 pułku piechoty. Następnego dnia mjr Szerauc wydał pierwszy rozkaz pułkowy. Do pułku wcielono kompanię chrzanowską kpt. Jażdżyńskiego i Batalion Zapasowy 16 pułku strzelców (austriacki) z Opawy.

19 listopada pułk wysłał na front wojny polsko-ukraińskiej pierwsze pododdziały: kompanie ppor. Klicha i ppor. Ogrodnika pod wspólnym dowództwem por. Krudowskiego. 8 grudnia II batalion kpt. Grzybowskiego. 8 stycznia 1919 roku kompanie por. Kosiby i por. Berlinga (dawna kompania chrzanowska). 28 stycznia 8 kompania kpt. Kosiby skierowana została na Śląsk Cieszyński.

5 lutego III batalion (w stadium organizacji) i batalion zapasowy pod dowództwem mjr. Szerauca wyjechał do Jabłonny, na koncentrację wszystkich pułków legionowych.

Lwów

W obronie Lwowa uczestniczyła kompania kpt. de Laveaux. 20 listopada do miasta przybyła kompania jarosławska por. Kaszy i kompania por. Krudowskiego z Krakowa, a następnego dnia kompania por. Feliksa Jędrychowskiego z Bochni. Wymienione pododdziały z czasem złączyły się w grupę kpt. de Laveaux, a następnie w IV batalion 4 pułku piechoty Legionów (pierwotnie I batalion).

Od 31 grudnia 1918 roku do 6 stycznia 1919 roku do Lwowa przybyły kompanie II batalionu kpt. Grzybowskiego. 10 stycznia do miasta dotarła kompania marszowa por. Klimka z Krakowa.

13 stycznia we Lwowie została zorganizowana Grupa 4 pułku piechoty Legionów pod dowództwem kpt. Grzybowskiego. W skład grupy weszły dwa bataliony: I (IV) - kpt. de Laveaux i II – kpt. Krudowskiego.

18 stycznia grupa kpt. Grzybowskiego została przemianowana na 4 pułk piechoty Legionów. Dowództwo pułku przejął ppłk Juliusz Zulauf. Dowództwo pułku w Krakowie zostało zlikwidowane.

Na początku lutego 1919 struktura organizacyjna pułku przedstawiała się następująco:

• Dowództwo 4 pp Leg. we Lwowie
• I batalion we Lwowie
• II batalion we Lwowie
• III batalion w Jabłonnie
• batalion zapasowy w Jabłonnie
• kompania sztabowa we Lwowie
• 4 kompania w okolicach Gródka Jagiellońskiego
• 10 kompania por. Berlinga w okolicach Gródka Jagiellońskiego

1 marca ppłk Zulauf przystąpił do reorganizacji pułku. Rozwiązał II batalion. 5 marca z I batalionu, uzupełnionego żołnierzami II batalionu, sformował nowy – IV batalion (13, 14, 15, 16 kompania i 4 kompania karabinów maszynowych) oraz 5 kompanię instruktorską.

29 marca 5 kompania instruktorska wyjechała do Jabłonny.

26 kwietnia do Jabłonny wyjechało dowództwo pułku wraz z IV batalionem ale bez 14 i 15 kompanii, które zostały włączone do Grupy 5 pułku piechoty Legionów.

Jabłonna

15 marca dowództwo nad III batalionem i batalionem zapasowym objął mjr Erwin Więckowski. Utworzono zalążki I i II batalionów. 5 kwietnia przybyła ze Lwowa 5 kompania instruktorska. 11 kwietnia na front pod Lidę wyjechał III batalion kpt. Jażdżyńskiego. 29 kwietnia przybyło dowództwo pułku i IV batalion. Zakończono organizację I i II batalionów.

5 maja na front wyjechał I batalion kpt. de Laveaux. 15 maja dowództwo pułku i II batalion. 28 maja 3 i 4 kompanie karabinów maszynowych sformowane w Zegrzu przez pchor. Stanisława Miljana, kompania szturmowa por. Feliksa Jędrychowskiego i kompania techniczna. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Kielcach^[3].

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari^[4][5]

Pułk w okresie pokoju

W okresie międzywojennym 4 pułk piechoty Legionów stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr X^[10] w garnizonie Kielce. Wchodził w skład 2 Dywizji Piechoty Legionów^[10].

22 kwietnia nakazane zostało przeniesienie batalionu zapasowego 4 pp Leg. do stałego miejsca postoju - garnizonu Kielce. 31 maja batalion zapasowy kpt. Kulikowskiego wyjechał do Kielc. Po przybyciu batalion podporządkowany został dowódcy Okręgu Generalnego „Kielce”.

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 4 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych^[11]. Po wprowadzeniu w 1930 nowej organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza^[12].

W połowie marca 1939 dwóch podoficerów i 68 szeregowych pod dowództwem por. Leona Pająka skierowanych zostało do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Byli to wyszkoleni celowniczowie cekaemów oraz obsługa moździerzy i armatek przeciwpancernych.

Obsada personalna w marcu 1939 roku

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku^[13][c]:

Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne^[15]

• dowódca pułku – ppłk dypl. Bronisław Józef Laliczyński
• I zastępca dowódcy pułku – ppłk Aleksander Józef Idzik
• adiutant – kpt. Tadeusz Boguszewski
• starszy lekarz – mjr dr Jan Kapistran Bularski
• młodszy lekarz – por. lek. Bolesław Sylwestrowicz
• II zastępca dowódcy pułku – mjr Franciszek Jan Zabiegaj
• oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Stanisław Emanuel Turek-Niewiadomski
• zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. adm. (piech.) Witold Butwiłło
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Franciszek Olechowski
• oficer gospodarczy – kpt. int. Michał Ungeheuer
• oficer żywnościowy – chor. Zdzisław Wydra
• dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – por. tab. Jan Niepokojczycki
• kapelmistrz – ppor. rez. pdsc Marian Józef Łęgowski
• dowódca plutonu łączności – por. Julian Lesław Szołowski
• dowódca plutonu pionierów – kpt. Michał Kędziora
• dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Franciszek Piasek
• dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Zbigniew Michał Józef Buczek
• dowódca oddziału zwiadu – ppor. Jan Kazimierz Batko

I batalion

• dowódca batalionu – vacat
• dowódca 1 kompanii – kpt. Edward Sikorski
• dowódca plutonu – chor. Bronisław Appel
• dowódca 2 kompanii – kpt. Ignacy Witkowski
• dowódca 3 kompanii – p.o. por. Antoni Józef Opuchlik
• dowódca plutonu – ppor. Józef Franciszek Januszewski
• dowódca 1 kompanii karabinów maszynowych – kpt. Julian Edward Dziedziniewicz
• dowódca plutonu – ppor. Marian Józef Mieczysław Zagórski
• dowódca plutonu – chor. Jan Grosicki

II batalion

• dowódca batalionu – mjr Jerzy Cyryl Radomski
• dowódca 4 kompanii – kpt. Eugeniusz Franuś
• dowódca plutonu – por. Franciszek Janicki
• dowódca 5 kompanii – kpt. Jerzy Dąbrowski
• dowódca plutonu – ppor. Piotr Jakubiak
• dowódca plutonu - ppor. Michał Stanisław Lejko
• dowódca 6 kompanii - kpt. Piotr Dolemba
• dowódca plutonu - ppor. Stanisław Antoni Bobiński
• dowódca plutonu - ppor. Adolf Jan Burzyński
• dowódca 2 kompanii karabinów maszynowych - kpt. Przemysław Tadeusz Orczykowski
• dowódca plutonu - por. Leon Henryk Cel

III batalion

• dowódca batalionu - mjr Franciszek Ruszar
• dowódca 7 kompanii - kpt. Sylwester Mielczarski
• dowódca plutonu - por. Jan Grela
• dowódca 8 kompanii - kpt. Józef Różański
• dowódca plutonu - ppor. Kazimierz Tadeusz Abrahamik
• dowódca plutonu - chor. Stefan Abiuch
• dowódca 9 kompanii - por. Władysław Dański
• dowódca plutonu - ppor. Stefan Wrona
• dowódca plutonu - ppor. Franciszek Józef Czyczul
• dowódca 3 kompanii karabinów maszynowych - kpt. Antoni Grusiecki
• dowódca plutonu - por. Stanisław Marian Fiałek
• dowódca plutonu - chor. Józef Zbigniew Jawor
• na kursie - por. Henryk Jaworski
• na kursie - por. kontr. Borys Kardasiewicz
• w szpitalu - por. Bolesław Wawrzkiewicz

Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 2 DP

• dowódca – mjr Boguchwał Stanisław Ogłaza
• dowódca plutonu – por. Tadeusz Horodyski
• dowódca plutonu – por. Mieczysław Osuch
• dowódca plutonu – por. Franciszek Jan Salamoński
• dowódca plutonu – ppor. Jan Ksawery Młodożeniec

4 obwód przysposobienia wojskowego „Kielce”

• kmdt obwodowy PW – kpt. piech. Tadeusz Konasiewicz
• kmdt miejski PW Kielce – por. kontr. piech. Henryk Kazimierz Ryżewski
• kmdt powiatowy PW Kielce – kpt. kontr. piech. Tadeusz Jan Krzyszkowski
• kmdt powiatowy PW Jędrzejów – kpt. adm. (piech.) Adolf Julian Pawlikowski
• kmdt powiatowy PW Pińczów – ppor. kontr. piech. Bronisław Ciba
• kmdt powiatowy PW Stopnica [m.p. Busk] – kpt. piech. Leonard Cholewa

Pułk w kampanii wrześniowej

Mapy walk pułku

Obsada personalna we wrześniu 1939^[16]

Dowództwo

• dowódca pułku - ppłk Bronisław Laliczyński
• I adiutant – kpt. Tadeusz Boguszewski
• II adiutant – ppor. Jan Bus
• oficer informacyjny – ppor. Jan Batko
• oficer łączności – NN
• kwatermistrz – kpt. Jerzy Dąbrowski
• oficer płatnik - kpt. Michał Ungeheuer
• oficer żywnościowy – por. Stanisław Bartosiński
• naczelny lekarz – mjr lek. Jan Bularski
• kapelan – ks. Stanisław Cieśliński
• dowódca kompanii gospodarczej – por. Jan Niepokojczycki

I batalion

• dowódca I batalionu – mjr Kazimierz Oima
• dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. Marian Zagórski
• dowódca 2 kompanii strzeleckiej - por. Henryk Jaworski
• dowódca 3 kompanii strzeleckiej – NN
• dowódca 1 kompanii ckm - kpt. Julian Dziedziniewicz

II batalion

• dowódca II batalionu - kpt. Edward Sikorski
• dowódca 4 kompanii strzeleckiej – NN
• dowódca 5 kompanii strzeleckiej - por. Mieczysław Osuch
• dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. Jakub Bobiński
• dowódca 2 kompanii ckm – kpt. Przemysław Orczykowski

III batalion

• dowódca III batalionu – mjr Franciszek Ruszar
• dowódca 7 kompanii strzeleckiej - kpt. Sylwester Mielczarski
• dowódca 8 kompanii strzeleckiej - por. Jan Grela
• dowódca 9 kompanii strzeleckiej – NN
• dowódca 3 kompanii ckm – kpt. Michał Kędziora

Pododdziały specjalne

• dowódca kompanii zwiadowczej - por. Stefan Żychoń
• dowódca kompanii przeciwpancernej - kpt. Antoni Grusiecki
• dowódca plutonu artylerii piechoty – por. Franciszek Piasek
• dowódca plutonu pionierów - por. Tadeusz Horodyski
• dowódca plutonu przeciwgazowego – por. Władysław Dański

Symbole pułku

Orzełek 4 ppleg

Sztandar

8 lipca 1923 roku generał broni Lucjan Żeligowski w imieniu Prezydenta RP wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez społeczeństwo Kielc oraz powiatów: kieleckiego, jędrzejowskiego, włoszczowskiego i opatowskiego^[17][18]. Losy sztandaru po 1939 roku są nieznane.

Odznaka pułkowa

4 pułk piechoty posiadał cztery odznaki:
Pierwszy wzór odznaki stanowi okrągła tarcza, w którą wpisany jest krzyż z orłem typu jagiellońskiego. Na ramionach krzyża numer pułku 4. Jednoczęściowa - wykonana w tombaku srebrzonym, bita z głęboką kontrą. Wymiary: 40x40 mm. Wykonanie: Stanisław Lipczyński - Warszawa^[2].

• Wprowadzona Rozkazem Dziennym Dowódcy 4 PP nr. 238 z 14 września 1916 r.

Odznakę stanowi prawoskrętna swastyka z kwadratową tarczą z orłem bez korony pośrodku. Na bokach tarczy napis "ROK WOJNY ZASŁUGA 1915 - 1916 4 PP". W Na górnym ramieniu swastyki numer 4 wpisano w płomienie, na prawym ramieniu 4 PP LP 1917. Jednoczęściowa wykonana z aluminium. Wymiary: 40 x 40 mm^[19].

• Zatwierdzona Dziennikiem Rozkazów Ministra Spraw wojskowych nr. 49 z 13 grudnia 1921 r.

Odznakę stanowi prawoskrętna swastyka z kwadratową tarczą ze zmienionym wizerunkiem orła od poprzedniej wersji. Na bokach tarczy napis "ZA WALECZNOŚĆ 4 PP LP RP 1915 - 1916 4 PP". Jednoczęściowa wykonana z aluminium. Wymiary: 40 x 40 mm^[20].

• Zatwierdzona Dziennikiem Rozkazów Ministra Spraw Wojskowych nr 31 z 8 listopada 1928 r.

Odznaka ma kształt okrągłej ażurowej tarczy obwiedzionej wieńcem laurowym na którym wpisano numer i inicjały pułku 4 PP L. Środek odznaki wypełnia wizerunek swastyki z orłem wzór 1927 na romboidalnej tarczy. Jednoczęściowa - oficerska, wykonana w srebrze, bez emalii. Wymiary: 40 mm Wykonanie: Wiktor Gontarczyk - Warszawa^[20].

Legioniści

Dowódcy pułku

• ppłk Bolesław Roja (18 III 1915 - 18 VI 1917 → dowódca III Brygady LP)
• ppłk Andrzej Galica (1917)
• mjr Edward Szerauc (2 XI 1918 - 17 I 1919 )
• ppłk Juliusz Zulauf (18 I - 24 VII 1919)
• kpt. Florian Smykal (25 VII - 16 X 1919)
• mjr Mieczysław Smorawiński (17 X 1919 - 5 VIII 1920)
• mjr Florian Smykal (od 6 VIII 1920 - 30 VIII 1921)
• ppłk piech. Stefan Jażdżyński (1 IX 1921 - 31 III 1930 → komendant placu Wilno)
• ppłk dypl. Zygmunt Kuczyński (31 III 1930 - 20 IX 1931 → komendant placu Lwów)
• płk Bolesław Ostrowski (15 IX 1931 - 1 II 1937 → dowódca Pułku KOP „Zdołbunów”)
• ppłk dypl. Zygmunt Berling (27 II 1937 - 20 III 1939 → dyspozycja dowódcy Okręgu Korpusu Nr X)
• ppłk piech. Bronisław Laliczyński (20 III - IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku

• mjr / ppłk piech. Paweł Juracki (10 VII 1922^[21] - IV 1928)
• ppłk piech. Bronisław Grzebień (IV 1928^[22] – 23 X 1931 → praktyka poborowa w PKU Kielce^[23])
• ppłk dypl. piech. Tadeusz Trapszo (23 X 1931 - 28 VI 1933 → dowódca 79 pp)
• ppłk dypl. piech. Aleksander Bieniecki (VI 1933^[24] – IV 1934 → stan spoczynku z dniem 31 V 1934^[25])
• ppłk piech. Witold Ciechanowicz (od IV 1934^[26] – ? → zastępca dowódcy 52 pp^[27])
• ppłk piech. Aleksander Józef Idzik (do IX 1939 → dowódca 154 pp)

II zastępca (kwatermistrz)

• mjr piech. Franciszek Jan Zabiegaj (1939)

Żołnierze 4 pułku piechoty Legionów – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[28] oraz Muzeum Katyńskie^[29][d][e].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Adam Lewicki: Zarys historji wojennej 4-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Jerzy Osiecki, Stanisław Wyrzycki "4 Pułk Piechoty Legionów", Kielce 2007, Agencja "JP" s.c., ISBN 83-60166-61-7
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books. ISBN 83-204-3299-5.
• Adam Rzadkowski: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 2 Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2016. ISBN 978-83-7945-592-8.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.