4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej

4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 4 psk
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Ziemi Łęczyckiej

Tradycje
Święto

23 maja[a]

Dowódcy
Pierwszy

płk Henryk Borewicz

Ostatni

ppłk Zygmunt Marszewski

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Wołoczyskami (11–24 VII 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Tomaszowem (22–27 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Płock

Rodzaj wojsk

Kawaleria

Podległość

Nowogródzka Brygada Kawalerii

Tereny działania 3 dywizjonu w latach 1919-1920
Mazowiecka BK w 1938

4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej (4 psk) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.

Pułk w okresie pokoju

W 1923 pułk spełniał rolę jazdy dywizyjnej, a jego dowódca podlegał bezpośredni dowódcy Okręgu Korpusu Nr IV. W zakresie szkolenia pułk w tym czasie podlegał dowódcy V Brygady Kawalerii[2]. W tym okresie w jego skład wchodziły trzy szwadrony strzelców konnych, oddział szkolny karabinów maszynowych, pułkowa szkoła podoficerska i kadra szwadronu zapasowego[3].

Do 1939 pułk stacjonował w garnizonie Płock. Święto pułkowe – 23 maja, rocznica wręczenia pierwszego sztandaru w Łęczycy w 1920. Pułk nawiązywał do tradycji 4 pułku szaserów, sformowanego w 1806.

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[4][b][c]
dowódca pułkupłk Kazimierz Żelisławski
I zastępca dowódcyppłk Michał Stempkowski
pomocnik I zastępcy dowódcymjr kontr. Jerzy Borys Pawleni-Szwilli
adiutantrtm. Michał Śliwiński (*)
naczelny lekarz medycynymjr dr Henryk Czesław Jarocki
starszy lekarz weterynariikpt. Czesław Łunkiewicz
komendant rejonu PW Konnegortm. Adolf Marian Czarnota (*)
oficer placu Płockpo. por. adm. (kaw.) Eugeniusz Jankowski
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)mjr Władysław Nowacki
oficer mobilizacyjnyrtm. Leopold Konrad Peszkowski
zastępca oficera mobilizacyjnegortm. Henryk Bartoszewicz
oficer administracyjno-materiałowyrtm Feliks Ciejka
dowódca szwadronu gospodarczegortm Michał Śliwiński (*)
oficer gospodarczykpt. int. Stefan I Markiewicz
oficer żywnościowychor Tomasz Dańczuk
dowódca plutonu łącznościpor Mieczysław Witold Jaworski
dowódca plutonu kolarzyvacat
dowódca plutonu ppanc.por. Jerzy Jan Majer
dowódca 1 szwadronupor. Leszek Edward Irzyłowski
dowódca plutonupor. Włodzimierz Roman Krzętowski
dowódca plutonuppor. Stanisław Betley
dowódca 2 szwadronurtm. Mieczysław Rasiewicz
dowódca plutonuppor. Zbigniew Edward Dłuski
dowódca plutonuppor. Wacław Witold Zabłocki
dowódca 3 szwadronurtm. Marceli Ignaczak
dowódca plutonupor. Jan Grzegorz Lipczyński
dowódca plutonuppor. Maciej Wodziński
dowódca 4 szwadronurtm. Władysław Zgorzelski
dowódca plutonuppor. Tadeusz Eberhardt
dowódca plutonuppor. Wiktor Władysław Nowicki
dowódca plutonuppor. Tadeusz Karol Świerczewski
dowódca szwadronu kmrtm. Roman Gabriel Górny
dowódca plutonupor. Tadeusz Antoni Bukowski
dowódca plutonupor. Antoni Rudolf Janik
dowódca szwadronu zapasowegortm. Adolf Marian Czarnota (*)
zastępca dowódcyvacat
odkomenderowanyrtm. Henryk Józef Ławrynowicz

4 psk w kampanii wrześniowej

Mobilizacja

W dniu 24 sierpnia 1939 roku w ramach mobilizacji alarmowej w grupie "brązowej" została zmobilizowana kompania km plot. typ B nr 118. Natomiast w grupie "żółtej" zmobilizowany został pułk w składzie etatowym, brygadowy szwadron kolarzy nr 1, pluton sanitarny konny typ I nr 81, dwie kolumny taborowe kawaleryjskie typ II nr 145 i nr 146. W I rzucie mobilizacji powszechnej zmobilizowano własny szwadron marszowy (nr 3 Mazowieckiej BK) i uzupełnienie marszowe szwadronu kolarzy[7]. Po zmobilizowaniu swoich pododdziałów 4 psk opuścił Płock i zajął okoliczne wsie dowództwo kwaterowało w miejscowości Gulczewo. Od 25 sierpnia pułk został podporządkowany dowódcy Nowogrodzkiej Brygady Kawalerii gen. bryg. Władysławowi Andersowi.

Działania bojowe

Walki na granicy

Kampanię 1939 roku pułk odbył w ramach Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. 26 sierpnia 1939 roku pułk przemaszerował do Rościszewa, pozostawiając w Płocku czasowo wzmocniony 4 szwadron, do czasu zluzowania przez batalion ON. 3 szwadron przesunięto do Bieżunia. 29 sierpnia 4 psk został dyslokowany do Lubowidza, który osiągnął 30 sierpnia, stanowił odwód Nowogródzkiej BK. 1 września 1939 roku pułk skoncentrował się w lasach na południe od Lubowidza. 2 września w godzinach południowych pułk przesunięto do Sarnowa, celem ubezpieczenia prawego skrzydła Nowogródzkiej BK i lewego 20 Dywizji Piechoty walczącej w rejonie Mławy. Stanowił II rzut brygady za rozwiniętym 27 pułkiem ułanów. 1 szwadron wsparł I rzutowy dywizjon 27 puł. w Petrykozach, gdzie odparł natarcie na miejscowość niemieckich cyklistów i samochodów pancernych. Zadał starty nieprzyjacielowi w zabitych i rannych, strzałami z kb ppanc. zniszczył jeden samochód pancerny. Pułk ubezpieczył się na linii wzgórz od strony Mławy, a kolarze zajęli Kuczbork. 3 szwadron w trakcie powrotu z wypadu na Narzym, w godzinach wieczornych stoczył potyczkę z niemiecką piechotą biwakującą na polu. 3 września 4 psk działając w zgrupowaniu płk. Żelisławskiego dokonał całością sił wypadu na Narzym. Natarcie pułku załamało się na stanowiskach obronnych niemieckiego 162 pułku piechoty, obsadzającego wieś, dwór i wzgórza za stawami, w ogniu broni maszynowej i artylerii. Straty pułku, to kilku rannych, w tym rtm. Nieniewski. Natarcie przeprowadzone zbyt małymi siłami bez wsparcia artylerii, nie odciążyło walczącej pod Mławą 20 DP. Tego dnia również szwadrony pułku odparły pod Kawęczynem natarcie niemieckiego pododdziału cyklistów[8]. 4 psk z 3 baterią 9 dywizjonu artylerii konnej obsadził w I rzucie obrony brygady odcinek od Kuczborka do Chojnowa, z 1 szwadronem i 9 szwadronem kolarzy Nowogródzkiej BK w odwodzie w miejscowości Zielona. Wysadzono mostki w Chojnowie i Kuczborku. 4 września strzelcy konni z Płocka odeszli z linii obrony i wykonali marsz przez Sierpc do Płocka. W nocy z 4/5 września 4 psk ze wsparciem 9 dak i 15 baterii artylerii konnej wspólnie z batalionem ON Warszawa I, 71 dywizjonu artylerii lekkiej i innymi drobnymi pododdziałami organizował obronę północnego przedmościa. Do pułku dołączył pododdział z nadwyżek 4 psk por. rez. Edmunda Hera. 8 września wieczorem pułk wraz z innymi oddziałami przeszedł na zachodni brzeg Wisły i opuścił Płock, wysadzając uprzednio most.

Próba natarcia na Mińsk Mazowiecki

W nocy 8/9 września pułk dotarł do Młodzieszyna na skraju Puszczy Kampinoskiej. 9 i 10 września pułk wykonał marsz w kierunku Kazunia i z powrotem do Kromnowa Polskiego. Następnie wieczorem 10 września i 11 września wykonał marsz przez Modlin, Jabłonnę, Zielonkę do Anina, który osiągnięto po godz.15[9]. 12 września 4 psk przeszedł do Miedzeszyna i obsadził rzekę Świder frontem na południe broniąc tyłów utworzonej Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. bryg. W. Andersa i osłaniając Warszawę z tego kierunku. 13 września Nowogródzka BK wraz GO Kaw. przeprowadziła natarcie na Mińsk Mazowiecki, 4 psk początkowo stanowił odwód dowódcy Grupy Operacyjnej gen. W. Andersa. Z uwagi na załamanie się natarcia 26 pułku ułanów i 25 pułku ułanów, gen. Anders wprowadził do walki jako wsparcie obu pułków ułańskich 3 i 4 szwadron 4 psk. Pozostała część pułku znajdowała się jako odwód w lesie obok Józefowa. Ze względu na twardy opór niemieckiej piechoty wspartej silną artylerią natarcie nie powidło się. O godz. 21 oddziały przerwały walkę i podjęły marsz na Kołbiel, Garwolin i Łaskarzew. 4 psk stanowił przednią straż GO w tym marszu. Od ostrzału artyleryjskiego i w walce pułk stracił do 20 żołnierzy poległych i rannych, w tym śmiertelnie rannego rtm. Rasiewicza[10].

Odwrót na Lubelszczyznę

14 września w godzinach przedpołudniowych pułk dotarł do lasów w pobliżu Łaskarzewa, pułk odpoczywał. W trakcie marszu czasowo dołączyła czasowo do pułku kawaleria dywizyjna 2 Dywizji Piechoty Leg., nazywana 5 szwadronem. W godzinach wieczornych pułk wraz z baterią 2/9 dak maszerował jako straż boczna Nowogródzkiej BK, po trasie Korytnica-szosa Lubelska-Łysobyki-Michów. 15 września strzelcy konni z Płocka osiągnęli Łysobyki nad Wieprzem. Marszem nocnym 16/17 września pułk osiągnął rejon miejscowości Ostrów. 17 września 4 psk zajął obronę w miejscowości Turek i okolicy ubezpieczając przemarsz GO Kawalerii od strony Lublina, zajętego przez wojska niemieckie. Pluton kolarzy stoczył potyczkę z kawalerią niemiecką w lesie, 3 szwadron odparł natarcie niemieckiej piechoty ze wsparciem pojazdów pancernych na Turek, niszcząc 1 samochód pancerny. Pozostałe szwadrony prowadziły walkę ogniową z niemiecką piechotą usiłującą się wedrzeć do bronionego obszaru lasów. 19 września pułk przemieścił się w kierunku południowym, dotarł do miejscowości Albertów. Następnie marszem nocnym i dziennym, będąc atakowany przez niemieckie lotnictwo i dotarł w południe 20 września do lasów obok majątku Rejowiec. W wyniku bombardowania poległ jeden strzelec, ale pułk stracił ok. 80 koni. Kolejnym nocnym marszem 21 września o świcie, 4 psk osiągnął miasto Rejowiec. W tym rejonie w szeregi pułku wcielono jako 5 szwadron kawalerię dywizyjną 12 Dywizji Piechoty, a pozostałościami plutonu łączności i pionierami uzupełnił szwadrony liniowe pułku. Następnie przeszedł do Horyszowa Ruskiego na postój[11].

Bój pod Cześnikami i Tomaszowem Lubelskim

22 września 1939 roku Grupa Operacyjna Kawalerii gen. Andersa w ramach Frontu Północnego podjęła próbę przebicia się przez otaczający pierścień wojsk niemieckich w kierunku południowym ku granicy węgierskiej. 4 psk z baterią 2/9 dak przystąpił do natarcia w I rzucie brygady na jej lewym skrzydle. Przed zmrokiem 22 września strzelcy konni zajęli las Majdan, a następnie przy wsparciu artylerii 2 i 3 szwadronem zdobyli wieś Majdan Sielec. Nocnym wypadem 1, 2, 4 i 5 szwadronów pod dowództwem ppłk. M. Stempkowskiego usiłowano opanować miejscowość Huta, jednak w ciemnościach nocy, szwadrony nacierające w dwóch rzutach pogubiły się lub pomieszały, a w końcowej fazie walki doszło do ostrzelania się wzajemnego strzelców konnych[12]. 23 września nad ranem dowódca pułku powziął informację o otwarciu drogi przez okrążenie przez 2 szwadron 2 pułku strzelców konnych Wołyńskiej BK w kierunku Krasnobrodu. Z uwagi na to poprowadził pułk za oddziałami Kombinowanej BK płk. Zakrzewskiego, maszerując przez Polanówkę dotarł do lasów w pobliżu Suchowoli. Jednocześnie stracił kontakt z macierzystą Nowogródzką BK. Osłaniając od strony Zamościa zgrupowane w lesie oddziały, zajął stanowiska na skraju lasu na stoku Potoczka do Suchowoli 1, 2 i 5 szwadronem, a 3 i 4 zgrupowały się 100 m dalej w drugiej linii. Na stanowiska obronne pułku nieprzyjacielska piechota przeprowadziła natarcie ze wsparciem artylerii. 4 psk z 2 baterią 9 dak prowadził walkę w podpalonym przez niemiecką artylerię lesie. Wkrótce wprowadzono do walki pluton kolarzy i 3 szwadron. Pułk poniósł duże straty zabitych i rannych. Po godz.13.30 dowódca pułku nakazał oderwać się szwadronom od wroga i wycofać się. Sam wraz z 4 szwadronem wycofał się na Krasnobród i stracił kontakt z pozostałymi siłami pułku. Wycofujący się 4 szwadron w pobliżu majątku Krasnobród został rozproszony przez niemiecki pojazd pancerny. Ranny dowódca pułku 24 września został odwieziony do szpitala, część 4 szwadronu zebrał i przeprowadził na zachodni brzeg rzeki Wieprz jego dowódca[13].

1 szwadron wraz z dowódcą przebił się w walce na bagnety w rejon zajmującego stanowiska za nim 3 szwadronu i wraz z nim pod dowództwem mjr. Nowackiego wyszedł z lasu w kierunku Suchowoli i tam połączył się dużą grupą 2 szwadronu przedzierającego się na prawe skrzydło pułku. Dowódca dywizjonu mjr Nowacki, w trakcie rozpoznania drogi za Wieprz poległ w potyczce z nieprzyjacielem. Dowództwo nad dywizjonem przejął rtm. Peszkowski. Szwadrony maszerując głównie pieszo 25/26 września dotarły w rejon Huty Różanieckiej i Rudy Różanieckiej po drodze staczały pożyczki z wojskami niemieckimi. W lesie w rejonie Niemirowa maszerując nocą szwadrony straciły ze sobą łączność. 1 szwadron maszerował na Rawę Ruską, gdy otrzymał wiadomość o jej zajęciu przez wojska sowieckie, rtm. Peszkowski rozwiązał szwadron. 2 szwadron po utracie kontaktu z pozostałymi, z dowódcą por. Morawskim, zarekwirował w napotkanej wsi cywilne ubrania, zakopał broń, żołnierze po przebraniu się udali się w kierunku północno-zachodnim rozpraszając się. Część 3 szwadronu po utracie kontaktu z resztą rozproszyła się, grupa w sile ok. plutonu pod dowództwem st. wachm. A. Górniaka dotarła do Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” i wzięła udział w bitwie pod Kockiem. Część 4 szwadronu z dowódcą po przejściu za Wieprz maszerowała na Sambor, 28 września została otoczona przez wojska sowieckie i wzięta do niewoli[14]. Straty niepełne 4 pułku strzelców konnych w kampanii wrześniowej, w poległych to: 8 oficerów, 6 podchorążych, 101 podoficerów i strzelców[15].

Szwadron marszowy

Szwadron marszowy pułku sformowany został w I rzucie mobilizacji powszechnej dowodzony był przez rtm. Tomasza Pniewskiego, w pierwszych dniach września wyszedł z Płocka i przemaszerował przez Łąck, Lwówek k/Gąbina, Czerniewo, Puszczę Kampinoską, Leszno, Ulrychów, Warszawę i Wiązownę do Garwolina. Zakwaterował w Rudzie Talubska. 7 lub 8 września w nocy szwadron wziął udział w nocnej akcji przeciwko dywersantom niemieckim w okolicach Garwolina. Z uwagi na spalenie się w dniu 8 września zbombardowanych koszar i magazynów 1 pułku strzelców konnych i Ośrodka Zapasowego Mazowieckiej i Pomorskiej BK, szwadron nie otrzymał pełnego wyposażenia w rzędy końskie, wyposażenie i broń. Z broni ciężkiej szwadron posiadał tylko 1 ckm. 10 września szwadron wymaszerował z Garwolina i poprzez Parczew dotarł 18 września do w rejon Chełma Lubelskiego. Tam dopiero z wagonów kolejowych pobrał pełne wyposażenie, broń i zaopatrzenie. 20 lub 21 września szwadron marszowy 4 psk dołączył do Wileńskiej Brygady Kawalerii i wraz z 4 pułkiem ułanów walczył z oddziałami niemieckimi pod Komarowem i na szosie Krasnystaw-Zamość. Po przebiciu się na południe dołączył do 25 pułku ułanów i współdziałał z nim, aż do 27 września, dnia rozwiązania pułku. Dowódca szwadronu rtm. Pniewski przedzierał się w kierunku granicy węgierskiej w grupie szefa sztabu Nowogródzkiej BK mjr. dypl. A. Sołtana. Grupa ta 29 września pod Starym Samborem dostała się do niewoli sowieckiej[16].

Pododdziały improwizowane w Oddziale Nadwyżek 4 psk i Ośrodku Zapasowym Kawalerii

Po wyjściu z koszar sformowanych w ramach mobilizacji alarmowej pododdziałów, do koszar pułku napływali w dalszym ciągu rezerwiści i konie. 1 września 1939 roku część nieumundurowanych i nieuzbrojonych rezerwistów wraz z końmi dyslokowano do majątku Gulczewo, celem oczekiwania na transport do Ośrodku Zapasowym Kawalerii w Garwolinie. 4 września por. rez. Edmund Hera został mianowany dowódcą sformowanego plutonu liniowego z sekcją kolarzy z nadwyżek pułkowych i wysłany celem ubezpieczania Płocka do miejscowości Staroźreby. Pododdział ten ubezpieczał Płock do dnia 8 września po czym wcielony został jako uzupełnienie do 1 szwadronu i plutonu kolarzy 4 pułku strzelców konnych. Do Oddziału Zbierania Nadwyżek 4 psk napłynęło ok. 400 rezerwistów. Koszary pułku w Płocku były bombardowane 1 września i w nocy 2/3 września[17].

Z Oddziału Nadwyżek 4 psk sformowano do 3 września dwa szwadrony liniowe strzelców konnych, oba ze znikomą ilością uzbrojenia, częściowo tylko umundurowane z końmi z mobilizacji, bez siodeł prowadzonych pieszo (uzbrojenie osobiste, mundury i częściowo osiodłane konie, posiadali tylko oficerowie i podoficerowie służby stałej oraz oficerowie i podchorążowie rezerwy). 4 września szwadrony przemaszerowały w ślad za szwadronem marszowym przez Gąbin, Warszawę do Ośrodka Zapasowego Kawalerii w Garwolinie, gdzie dotarły 8 lub 9 września. Pozostałości OZN 4 psk po sformowaniu szwadronów rtm. Zgliczyńskiego i por. Ike-Duninowskiego wymaszerowało z Płocka 6 września w kierunku Garwolina prowadzone przez rtm. Henryka Bartoszewicza było bombardowane w trakcie marszu w Kiernozi w dniu 7 lub 8 września. Na temat losów pozostałości, brak danych.

Szwadron rtm. rez. Stanisława Zgliczyńskiego, wraz z Ośrodkiem Zapasowym Mazowieckiej i Pomorskiej BK pomaszerował 10 września zbrojąc się po drodze, przez Łuków w kierunku Chełma i Hrubieszowa. Szwadron maszerował w kierunku granicy rumuńskiej i węgierskiej na południe kraju. Wziął do niewoli lotnika niemieckiego z samolotu, który przymusowo lądował. Ok. 29-30 września szwadron dotarł do rzeki Sołokiji w rejonie Rawa Ruska-Uchnów, tam na wiadomość o kapitulacji Warszawy rtm. rez. Zgliczyński szwadron rozwiązał.

Szwadron por. kaw. rez. Stefana Jana Ike-Duninowskiego, wraz z OZKaw. Mazowieckiej i Pomorskiej BK wymaszerował częściowo uzbrojony w kierunku południowym. Losy szwadronu nie są znane. Wiadomo, że dowódca szwadronu dostał się do niewoli sowieckiej[18]. Jego nazwisko figuruje na Ukraińskiej Liście Katyńskiej.

Pułk reaktywowano w AK. Działał w okolicach Sochaczewa, Grójca i Błonia. W styczniu 1945 r. pułk został ostatecznie rozwiązany.

Symbole pułkowe

Poczet sztandarowy 4 pułku strzelców konnych
(c) Bundesarchiv, Bild 183-2008-0415-502 / CC-BY-SA 3.0
Płomień do trąbki pułkowej zdobyty przez Niemców

Sztandar

Obywatele ziemi Łęczyckiej postanowili wręczyć pułkowi sztandar chcąc w ten sposób udokumentować swoją więź z pułkiem. 23 maja 1920 roku w Łęczycy w obecności przedstawiciela Naczelnika Państwa gen. Józefa Leśniewskiego odbyła się uroczystość wręczenia sztandaru. Po jednej stronie sztandaru na białej materii znajduje się duży równoramienny krzyż karmazynowy na którego górnym ramieniu znajduje się haftowany napis „2-gi pułk”, a na dolnym ramieniu „strzelców konnych ziemi Łęczyckiej”. Na lewym ramieniu „Honor”, a na prawym „Ojczyzna”. Znajdują się również na białych czterech polach haftowane złotem dwójki. Na środku krzyża umieszczony jest srebrny orzeł w złotym wianku wawrzynowym. Z drugiej strony sztandaru znajduje się u góry na złotej tarczy wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, a pod wizerunkiem napis „Bogarodzica Dziewica”. Z lewej strony w połowie wysokości herb miasta Łęczycy, a po prawej herb ziemi Łęczyckiej. U dołu na całej szerokości mury zamku Łęczyckiego. Sztandar przybity do drzewca 18 gwoździami[19][20].

Odznaka pamiątkowa

Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk nr 46, poz. 653 z 18 listopada 1924 roku. Posiada kształt krzyża maltańskiego, którego ramiona są emaliowane w barwach szmaragdowo - amarantowych z białym paskiem. Na środek krzyża nałożona jest emaliowana tarcza herbowa Ziemi Łęczyckiej. Dwuczęściowa - oficerska wykonana w srebrze i emaliowana, żołnierska w tombaku, lakierowana. Wymiary: 40x40 mm. Wykonanie: Chaim Rubin - Włocławek[21].

Oznaka

Na naramiennikach cyfra pułkowa „4”.

Barwy

ProporczykOpis[22][23]
Prop 4psk 2.pngProporczyk w 1927 roku szmaragdowo - amarantowy z białą żyłką
Prop 4psk 1.pngProporczyk ciemnozielono (malachitowo)-amarantowy z białą żyłką
Prop dow 4psk.pngproporczyk dowództwa w 1939
Prop 1szw 4psk.pngproporczyk 1 szwadronu w 1939
Prop 2szw 4psk.pngproporczyk 2 szwadronu w 1939
Prop 3szw 4psk.pngproporczyk 3 szwadronu w 1939
Prop 4szw 4psk.pngproporczyk 4 szwadronu w 1939
Prop 5szwckm 4psk.pngproporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
Prop plutlaczn 4psk.pngproporczyk plutonu łączności w 1939
InneOpis
Otok amarantowy.pngCzapka rogatywka – otok amarantowy[24]
Spod 1psk.pngSzasery ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa[25] (nieregulaminowa - biała)

Żurawiejka

Mariawitów zgrywa w karty,
Strzelców konnych pułk to "czwarty"

Kiesa pusta, łeb obdarty,
Konnych strzelców pułk to "czwarty"

Lance do boju, szable w dłoń...

Strzelcy konni z Płocka

Dowódcy pułku
  • ppłk / płk Henryk Borewicz (X 1920 - 18 VI 1922)
  • ppłk Jerzy Dembicki (18 VI 1922 – 15 I 1925[26])
  • ppłk / płk Zygmunt Lecewicz (24 II 1925[27] – 12 IV 1929)
  • p.o. ppłk Marian Żółtowski (12 IV 1929 – 25 VI 1929)
  • płk Mikołaj Więckowski (25 V 1929 – 15 III 1939)
  • mjr Michał Stempkowski (p.o. 15 III – 26 III 1939)
  • płk Kazimierz Żelisławski (26 III – 17 VII 1939)
  • ppłk Zygmunt Marszewski (18 VII – IX 1939)
  • mjr/ppłk Leopold Peszkowski ps. "Kowal" (1944)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy)
  • ppłk kaw. Edmund Heldut-Tarnasiewicz (1 VII 1930 - 23 III 1932 → dowódca 16 puł)
  • mjr / ppłk kaw. Mieczysław Karol Dąbrowski (23 III 1932 - VI 1934 → praktyka w Komisji Remontowej Nr 1)
  • mjr dypl. Tadeusz Julian Nalepa (VI 1934 - 1938 → szef sztabu Krakowskiej BK)
  • mjr / ppłk Michał Stempkowski (1938 - IX 1939)

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[28][29]:
st. strz. Adam Bałaga nr 5214plut. Mieczysław Bieniasz nr 5210por. Ryszard Bojankiewicz nr 4446
por. Jerzy Gliński nr 2249plut. Gustaw Iwanicki nr 5211ś.p. strz. Jan Jagodziński nr 5215
pchor. Mieczysław Janusz nr 5209ppor. Franciszek Karassek nr 5207ppor. Bronisław Malinowski nr 5208
pchor. Karol Mazurkiewicz nr 2240plut. Józef Rząsa nr 187plut. Apolinary Skobelski nr 5213
plut. Oskar Stumbers nr 5212kpr. Piotr Siwiłło nr 2253[30]plut. Czesław Zaborowski nr 2251

Obsada personalna w 1939

Obsada personalna we wrześniu 1939

Obsada personalna we wrześniu 1939[31]

  • dowódca pułku - ppłk Zygmunt Marszewski
  • zastępca dowódcy pułku - ppłk Michał Stempkowski
  • kwatermistrz - mjr Władysław Nowacki
  • adiutant pułku - rtm. Kazimierz Nieniewski
  • dowódca szwadronu gospodarczego - rtm. Adolf Marian Czarnota
  • dowódca 1 szwadronu - rtm. Leopold Peszkowski
  • dowódca 2 szwadronu - rtm. Mieczysław Rasiewicz (do +13 IX 1939), por. rez. Tadeusz Morawski
  • dowódca 3 szwadronu - rtm. Marceli Ignaczak
  • dowódca 4 szwadronu - rtm. Michał Śliwiński
  • dowódca szwadronu ckm - rtm. Roman Górny
  • dowódca plutonu łączności - por. Mieczysław Witold Jaworski
  • dowódca plutonu kolarzy - ppor. rez. Jerzy Paśniewski
  • dowódca plutonu ppanc. - por. Tadeusz Bukowski
  • dowódca drużyny pion.-pgaz. ppor. rez. Zygmunt Szwech
  • szwadron marszowy - rtm. Tomasz Pniewski

Żołnierze 4 pułku strzelców konnych - ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[32]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Eberhardt Tadeusz[33]podporucznikżołnierz zawodowydowódca plutonu 4 szwadronuKatyń
Janik Antoni Rudolf[34]porucznikżołnierz zawodowydowódca plutonu szwadronu ckmKatyń
Łunkiewicz Czesław[35]kapitan lek. wet.żołnierz zawodowystarszy lekarz weterynariiKatyń
Śliwiński Michał[36]rotmistrzżołnierz zawodowydowódca szwadronu gospodarczegoKatyń
Bartoszewicz Henryk[37]rotmistrzżołnierz zawodowyzastępca oficera mobilizacyjnegoCharków
Bukowski Tadeusz Antoni[38]porucznikżołnierz zawodowydowódca plutonu ppanc. (IX)Charków
Czarnota Adolf Marianrotmistrzżołnierz zawodowykomendant rejonu PW KonnegoCharków
Gorczyński-Jastrzębiec Tadeuszporucznik rezerwyziemianinCharków
Markiewicz Stefan[39]porucznik (kpt?)żołnierz zawodowyoficer gospodarczyCharków
Paśniewski Jerzypodporucznik rezerwyprawnikCharków
Ike-Duninowski Stefan Janporucznik rezerwywłaściciel maj. DuninówULK

Uwagi

  1. W rocznicę wręczenia pułkowi sztandaru[1].
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[5].
  3. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[6].

Przypisy

  1. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 50.
  2. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 57-58.
  3. Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 57.
  4. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 712–713.
  5. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  6. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  7. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 219.
  8. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 23-25.
  9. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 26-28.
  10. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 29-30.
  11. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 31-32.
  12. Kukawski 2013 ↓, s. 63.
  13. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 33-35.
  14. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 36.
  15. Chrostowski 1992 ↓, s. 43.
  16. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 40-41.
  17. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 39.
  18. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 41-42.
  19. Gliński i Karassek 1932 ↓, s. 46.
  20. Satora 1990 ↓, s. 254-258.
  21. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 215.
  22. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268
  23. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  24. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz.66
  25. Smaczny 1989 ↓, s. 378.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 stycznia 1925, s. 29.
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 stycznia 1925, s. 30.
  28. Gliński i Karassek 1932 ↓, s. 48.
  29. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 406-424.
  30. Gliński i Karassek 1932 ↓, s. 48, jako wachm. Piotr Szwiłło, s. 28-29 poprawnie strzelec Piotr Siwiłło.
  31. Gnat-Wieteska 1995 ↓, s. 37-38.
  32. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  33. Księgi Cmentarne – wpis 766.
  34. Księgi Cmentarne – wpis 1312.
  35. Księgi Cmentarne – wpis 2159.
  36. Księgi Cmentarne – wpis 3760.
  37. Księgi Cmentarne – wpis 4520.
  38. Księgi Cmentarne – wpis 4712.
  39. Księgi Cmentarne – wpis 6374.

Bibliografia

  • Tadeusz Chrostowski: 4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w Płocku. Koń w historii.. T. 3. Płock: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Płocku, 1992, seria: Z kart oręża płockiego. ISBN 83-900741-0-9.
  • Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks editions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
  • Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
  • Jerzy Gliński, Franciszek Karassek: Zarys historji wojennej 4-go Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1932, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
  • Zbigniew Gnat-Wieteska: 4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej. T. 41. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1995, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-73-3.
  • Jerzy Jarząbkiewicz, Grzegorz Łukomski: Nowogródzka Brygada Kawalerii 1920-1939. Poznań: Zespół Redakcyjno-Wydawniczy WLOP, 2000. ISBN 83-88298-00-3.
  • Lesław Kukawski: Historia pułku. W: 4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej. Krzysztof Mijakowski (red.). T. 34. Warszawa: Edipersse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918-1939. ISBN 978-83-7769-361-2.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny "W" i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Prop 4szw 4psk.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 4 szwadronu 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w 1939
Mazowiecka BK w 1938.jpg
Mazowiecka BK w 1938
Prop 5szwckm 4psk.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 5 szwadronu ckm 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w 1939
Otok amarantowy.png
Otok amarantowy na czapkę
Narcyz Witczak-Witaczyński - Uroczystość Święta Żołnierza w 2 Dywizji Kawalerii (107-572-17).jpg
Defilada 4 Pułku Strzelców Konnych. Na przedzie poczet sztandarowy.
Odznaka 4 psk - replika.jpg
Odznaka 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej. Replika w stosunku do wzoru odznaki zatwierdzonej w Dz. Rozk. MSWojsk. nr 46, poz. 653 z 18 listopada 1924 roku.
Prop 4psk 1.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej
Spod 1psk.png
Kolor spodni, lampasów i wypustki - 1, 2, 3 i 4 Pułków Szwoleżerów oraz pułków artylerii konnej (1935) - II RP
Prop dow 4psk.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk dowództwa 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w 1939
Prop 2szw 4psk.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 2 szwadronu 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w 1939
Bundesarchiv Bild 183-2008-0415-502, Erbeutete polnische Standarte.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 183-2008-0415-502 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Erbeutete polnische Standarte

Im Berliner Zeughaus wird in Kürze die Standarte des 4. polnischen Schützenregiments [4ty S.K.] zu Pferde ausgestellt, ein Beutestück, das eine besonders interessante Geschichte hat. Ein Unteroffizier, der dem Traditions-Regiment, des ehemaligen Kaiser-Franz-Garde-Grenadier-Regiments angehört, hatte diese Standte erbeutet, als polnische Reiter ihn und seine Feldwache an der Bzura angriffen. Im Verlauf des Kampfes verteidigte er sich allein gegen eine Übermacht von 15 polnischen Reitern und hielt kaltblütig stand, bis er von seinem Kameraden entlastet wurde. UBz.: die erbeutete polnische Standarte.

Scherl Bilderdienst, Berlin 27.2.1940
Prop plutlaczn 4psk.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk plutonu łączności 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w 1939
Prop 4psk 2.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej wprowadzony w 1927
4psk 1.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tereny działań bojowych 3. Dywizjonu, 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej (jeszcze w składzie 2 Pułku Strzelców Konnych) w latach 1919 -1920
Prop 1szw 4psk.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 1 szwadronu 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w 1939
Prop 3szw 4psk.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 3 szwadronu 4 Pułku Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej w 1939