50 groszy 1923

50 groszy 1923
Dane podstawowe
Emitent

Bank Polski

Nominał

50 groszy

Rocznik

1923

Emisja
Mennica

Huguenin Frs w Le Locle,
S'Rijks Munt w Utrechcie,
Hauptmünzamt w Wiedniu

Nakład

100 000 000 szt.

Data emisji

1 lipca 1924

Data wycofania

30 października 1950

Projektant

Wojciech Jastrzębowski

Opis fizyczny
Masa

5 g

Średnica

23 mm

Materiał

nikiel

Rant

gładki

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta obiegowa

Fałszerstwo z epoki

50 groszy 1923 – moneta pięćdziesięciogroszowa, wybita w niklu, wprowadzona do obiegu 1 lipca 1924 r. (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351)[1], wycofana z dniem reformy walutowej z 30 października 1950 r[2].

W niektórych opracowaniach z początku XXI w. jako data wprowadzenia do obiegu pięćdziesięciogroszówki podawany jest 31 maja 1924 r[3], czyli dzień wejścia w życie rozporządzenia o ustaleniu wzorów monet (Dz.U. z 1924 r. nr 45, poz. 476)[4].

Na monecie nie ma umieszczonego znaku mennicy[3].

Awers

W centralnym punkcie umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, powyżej rok „1923", dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz inicjały WJ projektanta[5].

Rewers

Na tej stronie monety znajdują się cyfry „50", pod spodem napis „GROSZY”, całość otoczona ozdobnym wieńcem[5].

Rewers jest identyczny z rewersem monety 50 groszy 1938[6].

Nakład

W monetę z datą 1923 bito w latach 1924–1925 w niklu, na krążku o średnicy 23 mm, masie 5 gramów, z rantem gładkim, w trzech mennicach[3]:

Całkowity nakład monety to 100 000 000 sztuk (12 000 000 Le Locle, 14 000 000 Utrecht, 74 000 000 Wiedeń)[3].

Opis

Z formalnego punktu widzenia moneta nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym, była więc środkiem płatniczym w całym okresie Generalnego Gubernatorstwa. Dekret PKWN z 24 sierpnia 1944 r. pozostawiał w obiegu wszystkie monety groszowe, aż do reformy walutowej z 30 października 1950 r. Po tym dniu, w obiegu znajdować się mogły wyłącznie monety emitowane przez Narodowy Bank Polski[3].

Na podstawie zarządzenia prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 5 z dnia 4 czerwca 1957 r., moneta w cenie nominału była wymieniana w kasach NBP jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku[5].

Od pewnego czasu wśród kolekcjonerów trwają próby znalezienia powtarzalnych różnic pomiędzy monetami, w celu powiązania ich z właściwą mennicą[3][7][8]. W zależności od autora, udało się zidentyfikować od trzech do sześciu wariantów awersu lub rewersu[7][8]. Niektórzy z nich w swoich pracach, na podstawie analizy porównawczej i statystycznej, przypisują rozpoznane stemple odpowiedniej mennicy w Le Locle, Utrechcie bądź Wiedniu[7].

W tablicy 21. książki „Mennica Warszawska 1765–1965” W.Terleckiego umieszczono niepotwierdzoną w innych źródłach informację o wybiciu w Warszawie monety 50 groszy 1923[3]:

  • w roku 1936 – 19 460 000 sztuk,
  • w roku 1938 – 12 800 000 sztuk.

We wspomnianej pracy liczby te zostały uwzględnione w ogólnej liczbie monet wybitych w mennicy w Warszawie, jednak w samej treści książki brak jest jakiejkolwiek wzmianki o wybiciu monet 50 groszy z datą 1923 w Mennicy Państwowej. Być może autor miał na myśli stalowe monety 50 groszy 1938 przygotowywane na wypadek wojny – zgadza się wielkość emisji, ale monety te były bite w latach 1938 i 1939[3].

Wersje próbne

Próbna 50-groszówka z 1938
w brązie
w żelazie
50 groszy 1919

W katalogach podana jest informacja o wybiciu z datą 1923 próbnych wersji monety[5]:

  • w mosiądzu (30 sztuk),
  • w niklu (znak mennicy Warszawa, wypukły napis PRÓBA),
  • w niklu (mennica Le Locle, w środku cyfry 0 pionowy napis HUGUENIN).

Istnieje wersja lustrzana monety wybita w nieznanym nakładzie[9].

Z datą 1938 z wypukłym napisem „PRÓBA” wybito wersję monety w brązie, stali i aluminium, oraz w stali na krążku o średnicy zwiększonej do 24,5 mm[5].

Z datą 1938 istnieją wersje z napisem „PRÓBA” skierowanego do masowej produkcji projektu ze zmieniony wzorem awersu, w żelazie, żelazie niklowanym, aluminium (również bez napisu „PRÓBA”), jednostronna odbitka rewersu, klipa bez napisu „PRÓBA”, oraz egzemplarze w żelazie i żelazie niklowanym o zwiększonej do 24,5 mm średnicy krążka[10].

W katalogach przedstawione są również pierwszy projekty pięćdziesięciogroszówki z 1919[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 134, ISBN 83-912223-4-9.
  2. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 259–260, ISBN 83-912223-4-9.
  3. ↑ a b c d e f g h Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, 2008.
  4. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919–1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 28, ISBN 978-83-87355-65-4.
  5. ↑ a b c d e f Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 157,167,168,169.
  6. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 29, ISBN 978-83-87355-65-4.
  7. ↑ a b c Piotr Gramza, Nieznane odmiany monet II RP, Przegląd numizmatyczny 4/2002 (39), 2002.
  8. ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939, 2010.
  9. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 105, ISBN 978-83-87355-65-4.
  10. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 109–112, ISBN 978-83-87355-65-4.

Media użyte na tej stronie

50 groszy 1923 rewers.jpg
Autor: Gonzuchna, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 groszy 1923 rewers
50 groszy 1923 awers.jpg
Autor: Gonzuchna, Licencja: CC BY-SA 4.0
50 groszy 1923 awers
Próba 50 groszy 1919 rewers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 50 groszy 1919 rewers
Próba 50 groszy 1919 awers.jpg
Autor: Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
Próba 50 groszy 1919 awers