50 groszy 1938 Stary orzeł

50 groszy 1938 Stary orzeł
Ilustracja
Dane podstawowe
Emitent

Mennica Państwowa

Nominał

50 groszy

Rocznik

1938

Emisja
Mennica

Mennica Państwowa

Nakład

nieznany

Projektant

Wocjech Jastrzębowski

Opis fizyczny
Masa

3,6 g (B)
5 g (Fe, ɸ23 mm)
1,38 g (Al)
4–4,14 g (Fe, ɸ24,5 mm)

Średnica

23 mm (B, Fe, Al)
24,5 mm (Fe)

Materiał

brąz (B)
żelazo (Fe)
aluminium (Al)

Rant

gładki

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta próbna technologiczna

50 groszy 1938 Stary orzeł – próbna moneta okresu złotowego II Rzeczypospolitej, będąca efektem poufnych przygotowań Mennicy Państwowej do realizacji nakazu przeprowadzenia specjalnej emisji monet, w celu zabezpieczenia obiegu pieniężnego, w związku ze spodziewanym wycofywaniem przez ludność monet srebrnych i niklowych, w przypadku nadchodzącej wojny[1][2][3][4].

Rys historyczny

Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI w. wśród monet II Rzeczypospolitej[5] znane są[2]:

z datą 1938 – efekt przygotowań do zbliżającej się wojny[2]. Dla wszystkich trzech groszowych nominałów niklowych opracowano projekty bite w brązie, w przypadku 50-groszówki również w żelazie i aluminium, będące powieleniem obiegowych wzorów Wojciecha Jastrzębowskiego, różniące się jedynie datą roczną na awersie – 1938 zamiast 1923 oraz obecnością znaku mennicy[2]. Do tej grupy zaliczana jest właśnie 50 groszówka 1938 ze starym orłem[2].

Cały proces prac nad nowymi monetami nie sprowadził się jedynie do zmiany daty z 1923 na 1938. W 1927 r. wprowadzono nowy wzór godła państwa opracowany przez Zygmunta Kamińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980)[6]. W związku z tym został przygotowany przez Józefa Aumillera nowy projekt awersu z aktualnym godłem i umieszczoną datą roczną 1938. W ten sposób powstały wzory próbnych 20- i 50-groszówek – z nowym awersem i starym rewersem, z których tylko nominał 50 groszy wybito ostatecznie w ilościach obiegowych. W przypadku 50-groszówki powstał również w medalierni mennicy nowy, bardzo uproszczony wzór rewersu, co ostatecznie zakończyło się jedynie na próbnej 50-groszówce[2].

Z monet ze starym orłem (awersem Wojciecha Jastrzębowskiego) w drugim dziesięcioleciu XXI w. tylko 10-groszówka zaliczana jest do prób kolekcjonerskich, gdyż została wybita w znanym nakładzie – 100 sztuk. 20- i 50-groszówki ze starym orłem zalicza się do prób technologicznych, ponieważ ich nakłady są nieznane[7]. Monety te rzadko pojawiają się w obrocie kolekcjonerskim i to pomimo faktu, że np. większy nominał bito nie tylko w brązie ale również w aluminium oraz żelazie, na krążkach zarówno o obiegowej jak i powiększonej średnicy[2].

Co do zasady obiegowe monety „wojenne” miały być bite w poniklowanym żelazie[1]. W konsekwencji próby kolekcjonerskie 20- i 50-groszówek z awersem Józefa Aumillera (nowym orłem) i rewersami Wojciecha Jastrzębowskiego wybite są na takich krążkach[2].

Awers

Na tej stronie pośrodku umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, dookoła w otoku napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, nad orłem rok: „♦ 1938 ♦”, pod łapą orła z prawej strony herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie[4].

Rysunek awersu, poza datą i obecnością znaku mennicy, jest identyczny jak na monetach 50 groszy 1923[8].

Rewers

Na tej stronie umieszczono duże cyfry nominału „50”, poniżej napis: „GROSZY”, a pod nim wygięty w lekkim łuku wypukły napis „PRÓBA”, całość otoczona ozdobnym wieńcem dębowym[9].

Rysunek rewersu jest identyczny jak na monetach 50 groszy 1923 oraz 50 groszy 1938[8].

Opis

50 groszy 1938 ze starym orłem w żelazie

Monetę wybito z rantem gładkim, na krążku o średnicy 23 mm, identycznej jak w przypadku monet obiegowych, oraz o powiększonej do 24,5 mm średnicy, tak jak na próbnych 50-groszówkach z dużymi cyframi 50[10]. Bić 23-milimetrowych dokonano w[11]:

  • brązie (masa 3,6 grama, nakład nieznany, istnieją dwa typy różniące się ogonkiem nad literą Ó w napisie „PRÓBA”, moneta notowana na aukcjach),
  • żelazie (masa 5 gramów, nakład nieznany, moneta nienotowana),
  • aluminium (masa 1,38 grama, nakład nieznany, moneta nienotowana).

Wersja 24,5-milimetrowa została wykonana jedynie w żelazie, masa 4–4,14 grama, istnieją dwa typy różniące się ogonkiem nad literą Ó w napisie „PRÓBA” – moneta notowana na aukcjach[12].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 192.
  2. ↑ a b c d e f g h Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 90, 94, 106–113, ISBN 978-83-87355-65-4.
  3. ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1975, wyd. IV poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976, s. 66–69,85.
  4. ↑ a b Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1977, wyd. V poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 75–78,94.
  5. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4.
  6. ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 157, ISBN 83-912223-4-9.
  7. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 90, 94, 106–108, ISBN 978-83-87355-65-4.
  8. ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 28,106–108, ISBN 978-83-87355-65-4.
  9. ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1975, wyd. IV poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976, s. 67.
  10. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 106–113, ISBN 978-83-87355-65-4.
  11. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 106–107, ISBN 978-83-87355-65-4.
  12. ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 108, ISBN 978-83-87355-65-4.

Bibliografia

  • J. Parchimowicz Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4

Media użyte na tej stronie