53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych

53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych
Ilustracja
Odznaka pułkowa
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Strzelców kresowych

Tradycje
Święto

20 lipca

Rodowód

11 Pułku Strzelców Polskich

Dowódcy
Pierwszy

płk armii franc. de Vidal

Ostatni

płk dypl. Szymon Kocur

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Cybulówką (2–3 VI 1920)
bitwa pod Wołoczyskami (11–24 VII 1920)
bitwa pod Mikulińcami (27 VII–5 VIII 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Jaworowem (15–16 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Stryj

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

12 DP (1920)
11 Karpacka DP

53 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych (53 pp) – oddział piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował do września 1939 w garnizonie Stryj[1]. Wchodził w skład 11 Karpackiej Dywizji Piechoty[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk powstał na bazie 11 pułku strzelców polskich Armii Polskiej we Francji. We wrześniu 1919 roku został przemianowany na 53 pułk piechoty Strzelców Kresowych.

W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował we Lwowie[3].

Obsada personalna pułku w 1920[4]
StanowiskoStopień, imię i nazwisko
Dowódca pułkuppłk Feliks Kapelsiewicz
wz kpt. Jan Góra (2 IV – 3 VII)
ppłk Aleksander Zoerner (4 VII – 22IX)
ppłk Karol Golachowski (od 23 IX)
Kapelanks. Stanisław Kuprel
ks. Antoni Skrzymowski
Adiutant i oficer łącznościppor. Franciszek Raczek
por. Franciszek Kubala
ppor. Feliks Kwapiński
Oficer bronippor. Antoni Waratus
Oficer łącznościppor, Jan Polak
Lekarzpor. lek. dr Julian Zeiger
kpt. lek. dr Adam Morus
ppor. lek. dr Leon Pajchel (od 11 VIII)
Dowódca I batalionuppłk Tadeusz Duplicki
por. Roman Orzechowski (V – VII)
kpt Marcin Wachowski (VIII – IX)
mjr Kazimierz Walczak
Adiutantppor. [Stanisław?] Baran
ppor. Eugeniusz Chmiołek
Oficer gazowyppor, Władysław Todt
Oficer gospodarczyppor, Władysław Myszkowski
Lekarzppor. lek. Leon Kohn
Dowódca 1 kompaniippor. Piotr Przybyszewski († 19 VII)
por. [Witold?] Zubkowski
por. Roman Orzechowski
Dowódca plutonuppor. Józef Rymarski (od 13 VII)
Dowódca 2 kompaniipor. Franciszek Pawluszek (do 18 VI)
ppor. Tomasz Cyndler († 29 VI)
por. Andrzej Skórka
Dowódca plutonupchor. Tadeusz Ząbek († 29 VI)
Dowódca 3 kompaniippor. Alojzy Mackiewicz (f5 IX)
Dowódca plutonuppor. Kazimierz Międzybrodzia (do 6 IX)
Dowódca 4 kompaniipor. Paweł Piskozub (do 4 VI)
Nast,por. Kazimierz Walczak
Dowódca plutonupor. Natan Lipner
Dowódca plutonuppor. Otton Gold (niewola 6 IX)
Dowódca 1 kompanii kmppor. Władysław Malinowski
Dowódca II batalionumjr Edward Miszkinis (V)
por. Kazimierz Mackiewicz (V VII)
kpt. Stanisław Homa (VIII X)
Adiutantppor. Antoni Znasiński
Oficer gospodarczyppor. Władysław Twardochleb
Oficer gazowyppor. Andrzej Baliński
Dowódca 5 kompaniippor, Władysław Włodyga (ranny 12 VII)
ppor. Kazimierz Kruczkowski (do 15 VII)
ppor. Franciszek Raczek (do 23 VII)
ppor. Józef Kazimierczyk
Dowódca plutonuppor. Wacław Ciepielewski
Dowódca plutonuppor. Stanisław Kolberg († 7 VI)
Dowódca plutonuppor. Feliks Kwapiński (do 13 VII)
Dowódca plutonuppor. Piotr Siedlecki
Dowódca plutonuppor. Hipolit Swoboda
Dowódca plutonuppor. Stanisław Świgot
Dowódca 6 kompaniipor. Marian Saranecki († 25 VIII)
por. Józef Matheis (do 18 VII)
por. Teodor Druhejko
Dowódca 7 kompaniippor. Stanisław Korolewicz
Dowódca 8 kompaniippor. Bronisław Haas († 19 VII)
sierż. sztab. Jan Rączka
por. Ludwik Rawicki († 2 VIII)
por./kpt, Andrzej Skórka
Dowódca plutonupor. Józef Grzybek
Dowódca plutonuppor. Mieczysław Gonek
Dowódca plutonupchor. Piotr Roman Knobloch (24 VI – 27 VIII)
Dowódca 2 kompanii kmpor. Kazimierz Mackiewicz
Dowódca III batalionukpt. Stanisław Sokołowski
por. Andrzej Skórka
kpt. Stanisław Homa (VII)
por. Bernard Zeller (VIII – X)
Adiutantppor. Władysław Kucharek
Oficer prowiantowyppor. Tadeusz Doliński
Oficer gospodarczypor. Julian Kozaczyński
Lekarzppor. lek. dr Stefan Biega
Dowódca 9 kompaniippor. Stanisław Janik (t 2 VIII)
ppor. Zdzisław Reinhardt
Dowódca plutonuppor. Wacław Biesiadowski (do 13 VII)
Dowódca plutonuppor. Aleksander Batkowski
Dowódca 10 kompaniipor. Adolf Pasterczyk
ppor. Ludwik Sommer († 27 VII)
ppor, Beniamin Dornstrauch (do 6 VIII)
ppor. Jan Graliński
Dowódca plutonuppor. Józef Świerk
Dowódca plutonuppor. Kazimierz Wojtowicz
Dowódca 11 kompaniippor. Antoni Czerny (do 18 VI)
ppor. Julian Myśliwski
Dowódca plutonuppor. Andrzej Baliński (do 18 VII)
Dowódca 12 kompaniippor. Karol Klimczyk
Dowódca plutonuppor. Emil Magaj
Dowódca plutonuppor. Władysław Święcicki
Dowódca plutonuppor. Bolesław Wójta
Dowódca 3 kompanii kmppor. Wilhelm Suchoń († 29 VII)
por. Antoni Czapa
ppor. Władysław Święcicki
Dowódca plutonupor. Wacław Michałowski (do 12 VII)
Dowódca plutonupor. Adolf Pasterczyk (do VII)
Dowódca kompanii marszowejppor. Stanisław Szydło
Oficer pułku (dca baonu)kpt. Władysław Kozak (ranny 3 VIII)
Oficer pułku (dca kompanii)ppor. Władysław Kadów (ranny 21 VII)
Oficer pułku (dca kompanii)ppor. Władysław Krogulski (od 4 IX)
Oficer pułku (dca kompanii)ppor. Stefan Matlak (ranny 22 VII)
Oficer pułkukpt. Stanisław Dowgiałło
Oficer pułkupor. Alfred Dubowski (od 29 IX)
Oficer pułkupor. Aleksander Gazda
Oficer pułkupor. Karol Jamioł
Oficer pułkupor. Jan Kiszka (urlop plebiscytowy)
Oficer pułkupor. Stanisław Ziemiański
Oficer pułkuppor. Stanisław Banaszkiewicz
Oficer pułkuppor. Michał Bernakiewicz
Oficer pułkuppor. Jan Cięciała
Oficer pułkuppor. Józef Godycki Ćwirko
Oficer pułku ppor. Maksymilian Hansen (do 5 VIII)
Oficer pułku ppor./por. Bolesław Heine (t 26 IV)
Oficer pułku ppor. Adam Kitzman (od 29 IX)
Oficer pułku ppor. Zygmunt Klimaszewski
Oficer pułku ppor. Adolf Lewandowski
Oficer pułku ppor. Zygmunt Lewicki († 13 VII)
Oficer pułku ppor. Herman Lewinger († 22 VII)
Oficer pułku ppor. Jan Makarewicz
Oficer pułku ppor. Ludwik Menhard
Oficer pułku ppor. Władysław Meszkowski
Oficer pułku ppor. Kazimierz Panas
Oficer pułku ppor. Tadeusz Schmidt
Oficer pułku ppor. Władysław Sieńczak
Oficer pułku ppor. Franciszek Śliwiński
Oficer pułku ppor. Jan Szydło (do 12 VIII)
Oficer pułku ppor. Michał Willonek
Oficer pułku pchor. Bolesław Machowicz (t 16 IX)
Oficer pułku pchor. Stokłosa (do 6 IX)
Oficer pułku ppor. Guttman (dezercja 22 VII)
Lekarz (przydział nieustalony) por. lek. dr Józef Wasserman
Lekarz (przydział nieustalony) por. lek. Ignacy Weinberg
Lekarz (przydział nieustalony) ppor. lek. Jan Bart
Oficer sanitarny (przydział nieustalony) ppor. san. Tadeusz Kowalczuk (do 22 VII)
Oficer sanitarny (przydział nieustalony) pchor, san. Tadeusz Żabokrzycki

Pułk w walkach o granice

1 czerwca 1920 dowódca 12 Dywizji Piechoty gen. Januszajtis wydał rozkaz przeprowadzenia wypadu na CybulówkęObodówkę. Jego celem było rozpoznanie sił sowieckich koncentrujących się przed frontem dywizji. Oddział wypadowy stanowiły II i III batalion 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych i jeden batalion 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych, wzmocnione baterią 12 pułku artylerii polowej[5]. Dowodzenie nad nim przejął pełniący obowiązki dowódcy 53 pp kpt. Jan Góra[6]. Na czas działań stanowiska opuszczone przez bataliony 53 pp dozorował 6 pułk ułanów.

2 czerwca oddział ruszył w kierunku obiektu wypadu. W południe zajęto bez walk Cybulówkę, a kompanie III batalionu ruszyły na sąsiednią Tatarówkę (Tarkanówkę?). Tu jednak Sowieci zorganizowali obronę. Dopiero przy wsparciu ogniowym baterii artylerii piechota zdobyła Tatarówkę. Nie zdecydowano się jednak pozostać we wsi i na nocleg powrócono do Cybulówki[7]. 3 czerwca po raz kolejny zdobywano Tatarówkę i sąsiednią Obodówkę, a następnie Trościaniec. Sowieci wycofali się jednak do okopów z czasów I wojny światowej na wzgórzach za Obodówką. Kolejne uderzenia polskich batalionów przynosiły zyski terenowe, ale nie osiągano celu wypadu. Sowieci wycofali się, nie ponosząc większych strat. Po południu bataliony otrzymały rozkaz powrotu na stanowiska wyjściowe[5].

Po zakończeniu odwrotu znad Zbrucza, oddziały 12 Dywizji Piechoty płk. Mariana Żegoty-Januszajtisa obsadziły front nad Seretem, od Proniatynia do Janowa. 26 lipca 53 pułku piechoty Strzelców Kresowych osiągnął linię Seretu. Jego II batalion obsadził Łuczki Małe i Bucniów, zaś I i III bataliony, jako odwodowe, stanęły w Nastasowie. Korzystając z chwilowego spokoju, rozpoczęto kopanie rowów strzeleckich.

Będąca w pościgu sowiecka 60 Dywizja Strzelców na kierunku Mikuliniec wyprzedziła jednostki polskie i 27 lipca opanowała miejscowość. Następnego dnia pod Mikulińce podszedł I/53 pułku piechoty i wyparł Sowietów z miasta[8][9]. Już 29 lipca po raz kolejny na Mikulińce uderzyła 60 Dywizja Strzelców i zdobyła je ponownie. Miejscowość stała się dla niej bazą wypadową do wyprowadzenia natarcia na Czartorię. Jednak strona polska nie pogodziła się z utratą miejscowości. Kontratakujący 53 pułk piechoty po całodziennych walkach ulicznych odzyskał ją, a oddziały sowieckie wyparte zostały za Seret. Wieczorem 30 lipca III batalion obsadził odcinek Krzywki – Mikulińce – Łuczki Małe, II batalion odcinek Czartoria – Bucniów, a I batalion pozostał w odwodzie w Nastasowie[10].

Kolejne natarcie sowiecka 60 DS wyprowadziła 31 lipca wieczorem. Uderzenia nie wytrzymał III batalion 53 pułku piechoty i cofnął się na wzgórza na zachodnim skraju miasteczka. Interweniował dowódca dywizji i osobiście stanął na czele kontrataku wyprowadzanego siłami I a potem i III batalionu 53 pp.
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 3 sierpnia 1920 tak opisywał ten kontratak[11][10]:

Na Serecie w okręgu Mikuliniec oddziały nasze toczą bitwę z nieprzyjacielem, który za w szelką cenę dąży do przerwania się na zachód. Brawurowa kontrakcja, osobiście prowadzona przez pułkownika Januszajtisa, rozwija się nadał pomyślnie. W ciągu dnia wczorajszego oddziały nasze zdobyły tam 23 karabiny maszynowe i wzięły znaczną liczbę jeńców.

Polacy odbili Mikulińce, 1 sierpnia odparli dwa kolejne natarcia przeciwnika, ale trzecie odrzuciło 53 pp znad Seretu[8]. Dowództwo Frontu Południowo-Wschodniego nakazało dowódcy 12 Dywizji Piechoty odtworzyć rubież obrony na linii Seretu. W tym celu zorganizowana została grupa uderzeniowa w składzie 53. i 51 pułki piechoty oraz 3 kompania 1 pułku czołgów. Natarcie piechoty wzmocnione czołgami przyniosło zamierzony skutek i 3 sierpnia dywizja odzyskała utracone pozycje nad Seretem.
Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 4 sierpnia 1920 donosił[12]:

Bohaterskie oddziały 12-ej dywizji piechoty, pod dowództwem rannego pułkownika Januszajtisa, brawurowym szturmem zdobyły Mikulińce, wyrzucając ostatecznie w tym rejonie bolszewików za Seret. W akcji tej wybitną rolę z naszej strony odegrały czołgi. O rozmiarach klęski bolszewickiej w tym rejonie sądzić można z faktu, że na pobojowisku znaleziono przeszło 1600 trupów.

Jednak 5 sierpnia sowiecka kawaleria sforsowała Seret i wyszła na tyły 12 Dywizji Piechoty. W tej sytuacji dowództwo 6 Armii nakazało płk. Januszajtisowi odwrót za Strypę[8].

Mapy walk pułku

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1919-1921[13]. Gwiazdką przy nazwisku zaznaczono żołnierzy odznaczonych dekretami Naczelnego Wodza L. 2793 i 2794 z 26 marca 1921[14].

Order Virtuti Militari
  1. sierż. Aleksander Borek[15] *
  2. sierż. Wojciech Czuja[16] *
  3. sierż. Leon Góra[17] *
  4. ppor. Bronisław Haas nr 4364[18] †19 VII 1920 Wołoczyska[19][20]
  5. ppor. Stanisław Janik * †9 VIII 1920 Mikulińce[21][22]
  6. st. szer. Władysław Jórek[23] *
  7. szer. Jan Irla[24] *
  8. kpr. Ignacy Kaczmarek *
  9. kpt. Karol Józef Klimczyk nr 3025
  10. st. szer. Jan Kmiotek *
  11. kpt. Władysław Kozak* nr 1076[25]
  12. st. sierż. Michał Olszański
  13. por. Paweł Piskozub *
  14. sierż. szt. Jan Rączka[26] *
  15. szer. Jan Róg[27] *
  16. kpt. Henryk Serwaczyński nr 3730[18] †5 VII 1920 Deraźnia[28][16]
  17. por. Andrzej Skórka[29] *
  18. sierż. szt. Józef Śron[30] * nr 888
  19. st. szer. Michał Staszczak[16] *
  20. plut. Franciszek Szpila *
  21. st. szer. Tomasz Szymańczyk[31] *
  22. sierż. Marian Jan Wilk *
  23. ppłk Aleksander Zörner[29] *

Ponadto 8 kwietnia 1922 Naczelny Wódz odznaczył Krzyżem Srebrnym nr 6093 byłego dowódcę I batalionu 53 pp, oficera armii francuskiej mjr. Jerzego Girardin[32].

Pułk w okresie pokoju

11 DP w 1938.jpg

W maju 1921 roku pułk został skoncentrowany w Brzeżanach, a 22 grudnia przeniesiony do Stryja[33].

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 20 lipca, jako datę święta pułkowego[34]. Pułk obchodził swoje święto „w rocznicę największego wysiłku bojowego podczas obrony przyczółka mostowego «Wołoczyska» w 1920 roku”[33].

W 1928 roku został opublikowany „Zarys historii wojennej pułku”. Autorem opracowania był oficer pułku, kapitan Leon Grzegorz Szuchatowicz, zamordowany w 1940 roku w Charkowie[35].

Na podstawie rozkazu wykonawczego L.dz. 3900/tj. Org. Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych z 10 października 1930 roku o wprowadzeniu w życie przepisu służbowego P.S. 10–50 – „Organizacja – Piechota na stopie pokojowej” 53 pułk piechoty zaliczony został do pułków piechoty typ II tzw. „wzmocniony”. W każdym roku pułk otrzymywał około 845 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 68 oficerów oraz 1900 podoficerów i szeregowców. Na czas wojny przewidywany był do pierwszego rzutu mobilizacyjnego. W okresie zimowym posiadał dwa bataliony starszego rocznika i batalion szkolny, w okresie letnim zaś trzy bataliony strzeleckie. Jego stany były wyższe od pułku typu I tzw. „normalnego” o ok. 400-700 żołnierzy[36].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[37][a]
dowódca pułkuppłk dypl. Szymon Kocur
I zastępca dowódcyppłk Tadeusz Tomasz Brąglewicz
adiutantkpt. Stanisław Walerian Serednicki
starszy lekarzmjr dr Eugeniusz Władysław Danhofer
młodszy lekarzppor. lek. Antoni Nowak
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)mjr Władysław Załuski
oficer mobilizacyjnykpt. Kazimierz Damazy Lewiński
zastępca oficera mobilizacyjnegokpt. Leszek Stanisław Krzywda
oficer administracyjno-materiałowykpt. adm. (piech.) Maksymilian Łabęcki
oficer gospodarczykpt. int. Zygmunt Jan Sobolta
oficer żywnościowychor. Józef Baraniecki
oficer taborowy[b]p.o. por. Mieczysław Jarzyna
kapelmistrzpor. adm. (kapelm.) Stanisław Biskupski[c]
dowódca plutonu łącznościpor. Zygmunt II Gąsiorowski
dowódca plutonu pionierówpor. Tadeusz Zbigniew Dziedzic
dowódca plutonu artylerii piechotypor. art. Adolf Wośko
dowódca plutonu ppanc.por Józef Henryk Pudło
dowódca oddziału zwiadupor. Stanisław Korski
I batalion
dowódca batalionumjr Stanisław Franciszek Harasymow
dowódca 1 kompaniipor. Franciszek Bitka
dowódca plutonupor. Antoni Woszczyk
dowódca 2 kompaniikpt. Franciszek Ksawery Borowski-Kieczyk
dowódca plutonupor. Wacław Kubjak
dowódca plutonuppor. Stefan Kazimierz Żak
dowódca 3 kompaniipor. Romuald Kazimierz Gergovich
dowódca plutonuppor. Ignacy Bolesław Łotecki
dowódca 1 kompanii kmpor. Józef Muszyński
dowódca plutonuppor. Jakub Jan Mauer
II batalion
dowódca batalionumjr Stanisław Młyński
dowódca 4 kompaniikpt. Michał Michalski
dowódca plutonuppor. Jan Stanisław Mazurkiewicz
dowódca 5 kompaniipor Stanisław Wincenty Alojzy Ruchalski
dowódca plutonuppor. Tadeusz Julian Rybka
dowódca 6 kompaniikpt. Tadeusz Józef Misiurowicz
dowódca plutonuppor. Franciszek Szyszka
dowódca 2 kompanii kmpor. Alfred Franciszek Lew
dowódca plutonuppor. Ludwik Franciszek Ziemski
III batalion
dowódca batalionumjr Feliks III Kowalski
dowódca 7 kompaniipor. Józef Ziajka
dowódca plutonuppor. Zdzisław Józef Kinasiewicz
dowódca 8 kompaniipor. Mieczysław Szymon Prochwicz
dowódca plutonuppor. Tadeusz Orbiński
dowódca 9 kompaniipor. Bolesław Kazimierz Miśków
dowódca plutonupor. Stanisław Józef Zborowski
dowódca 3 kompanii kmkpt. Jerzy Jacek Mikołaj Stolarski
dowódca plutonupor. Jan Janik
dowódca plutonuppor. Stefan Gawlik
na kursiekpt. Kazimierz Jastrzębiec de Psary-Psarski
por. Tadeusz Marian Konopka
w szpitaluppor. Józef Wojciechowski

Kampania wrześniowa

W kampanii wrześniowej 1939 roku pułk walczył w składzie macierzystej 11 Karpackiej Dywizji Piechoty. Bronił pozycji na linii Wisłoki, Wisłoka oraz Sanu. Podczas walk wokół Lwowa I batalion 53 pułku wszedł w skład improwizowanej Grupy „Żółkiew”[41].

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[42]
Dowództwo
dowódca pułkuppłk dypl. Szymon Kocur
I adiutantkpt. Jerzy Stolarski
II adiutantpor. Józef Ziajka
oficer informacyjnyppor. rez. Surak
oficer łącznościpor. Zygmunt Gąsiorowski
kwatermistrzNN
oficer płatnikppor. rez. Kazimierz Cisek
oficer żywnościowykpt. Romuald Łabęcki
naczelny lekarzppor. lek. med. Nowak
kapelanNN
dowódca kompanii gospodarczejpor. rez. Tadeusz Wajda
I batalion
dowódca I batalionumjr Stanisław Harasymow[d]
dowódca 1 kompanii strzeleckiejppor. Paweł Jastrzębski
dowódca 2 kompanii strzeleckiejpor. Franciszek Bitka
dowódca 3 kompanii strzeleckiejkpt. Franciszek Borowski
dowódca 1 kompanii ckmpor. Józef Muszyński
II batalion
dowódca II batalionumjr Stanisław Młyński
dowódca 4 kompanii strzeleckiejpor. rez. Bronisław Tymczyński
dowódca 5 kompanii strzeleckiejpor. Stanisław Ruchalski
dowódca 6 kompanii strzeleckiejkpt. Michał Michalski
dowódca 2 kompanii ckmpor. Alfred Lew
III batalion
dowódca III batalionumjr Feliks Kowalski
dowódca 7 kompanii strzeleckiejppor. Franciszek Szyszka
dowódca 8 kompanii strzeleckiejpor. Romuald Giergovich
dowódca 9 kompanii strzeleckiejpor. rez. Grochowski
dowódca 3 kompanii ckmppor. Miśków
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii przeciwpancernejpor. Stanisław Zborowski
dowódca plutonu artylerii piechotypor. Adolf Wośko
dowódca kompanii łącznościNN
dowódca kompanii zwiadowcówpor. Stanisław Korski
dowódca plutonu pionierówpor. Tadeusz Dziedzic
dowódca plutonu przeciwgazowegoppor. rez. Chrząszczewski

Symbole pułkowe

Chorągiew/sztandar

23 marca 1921 roku w Tarnopolu Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz marszałek Polski Józef Piłsudski wręczył pułkowi pamiątkową chorągiew ofiarowaną w 1919 roku Pułkowi im. Zawiszy Czarnego przez mieszkańców włoskiego miasta Chivasso[33].

5 maja 1925 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór lewej strony płachty chorągwi 53 pułku piechoty[44]. 19 września 1925 roku w Stryju generał dywizji Aleksander Osiński wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez ludność Stryja[33][45]. Od 28 stycznia 1938 roku chorągiew pułkowa zaczęła być oficjalnie nazywana sztandarem[46]. We wrześniu 1939 roku sztandar przewieziony został na Węgry przez Ośrodek Zapasowy 53 pp, skąd przez poselstwo wysłany został do Francji. Obecnie sztandar znajduje się w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie[47].

żołnierz z emblematami pułku

Odznaka pamiątkowa

15 stycznia 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 53 pułku piechoty[48]. Odznaka o wymiarach 45 x 45 mm ma kształt prostego krzyża greckiego, srebrnego, emaliowanego na biało z pozłacanymi krawędziami. W środku krzyża na rombie wypełnionym czerwoną żłobkowaną emalią nałożony srebrny orzeł wz. 1927. Krzyż okolony jest szerokim wieńcem laurowym emaliowanym na zielono na którym nałożono miniaturę trąbki strzeleckiej oraz wpisano numer i inicjały pułku „53 PP”. Odznaka oficerska - trzyczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana, na rewersie próba srebra i imiennik grawera „JM” – Józef Michrowski z Warszawy[1].

Emblemat

20 lutego 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki nadał 11 Dywizji Piechoty nazwę „11 Karpacka Dywizja Piechoty” oraz ustalił dla żołnierzy tej dywizji emblemat przedstawiający dwa liście dębowe z gałązką limby, przytrzymane krzyżem huculskim. Minister zezwolił na noszenie emblematów od chwili ogłoszenia rozkazu, natomiast zobowiązał do ich noszenia od 1 stycznia 1938 roku. Emblematy był noszone na kołnierzach (łapkach) kurtek i płaszczy (peleryn). Dla oficerów i chorążych emblematy były wykonane z białego metalu oksydowanego na stare srebro, natomiast dla pozostałych podoficerów i szeregowców były wytłaczane z białego matowanego metalu (blachy). Minister zezwolił podoficerom zawodowym na noszenie przy ubiorze pozasłużbowym emblematów wykonanych, jak dla oficerów[49].

Specjalne części umundurowania

12 kwietnia 1937 roku Minister Spraw Wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki wprowadził „specjalne części umundurowania” dla żołnierzy 11 Karpackiej Dywizji Piechoty w postaci pióra do czapki – rogatywki garnizonowej i peleryny typu podhalańskiego[50].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku[51][e]
  • płk armii francuskiej de Vidal (16 II - 10 V 1919)
  • płk armii francuskiej Robert de Colbert (17 V - VIII 1919)
  • ppłk armii francuskiej Fleurot (VIII - 4 IX 1919)
  • kpt. Stefan Hrycyszyn (5 XI - 4 XII 1919)
  • ppłk Filip Kapelsiewicz (5 XII 1919[53] - 9 VII 1920[f])
  • kpt. Jan Góra (p.o. 2 IV - 3 VII 1920)
  • ppłk Aleksander Zörner (4 VII - 22 IX 1920)
  • ppłk / płk piech. Karol Golachowski (23 IX 1920 - 23 XII 1927[54] → praktyka poborowa w PKU Łuck)
  • ppłk piech. Walerian Wiśniewski (23 XII 1927[54] - 18 VI 1930 → komendant placu Kraków)
  • ppłk Witold Adrian Roger Komierowski (18 VI 1930 - 23 III 1932 → inspektor poborowy DOK VIII[55])
  • płk dypl. Zygmunt Polak (23 III 1932 4 VII 1935[56])
  • płk dypl. Jan Naspiński (4 VII 1935 - 4 IV 1937)[57]
  • ppłk dypl. Szymon Kocur (4 IV 1937 - IX 1939)
Zastępcy dowódcy pułku[g]
II zastępca (Kwatermistrz)
  • mjr piech. Władysław Załuski (VIII 1935[63] – 1939)

Żołnierze 53 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[64]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Freund Maurycyppor. rez.inżynier elektrykkopalnia nafty w BorysławiuKatyń
Krąg Tadeuszppor. rez.prawnikkmdt Straży Więziennej w KowluKatyń
Nowak Zbigniewppor. rez.prawnikKatyń
Borowski-Kieczyk Franciszek[65]kapitanżołnierz zawodowydowódca 2/53 ppCharków
Górski Bronisławpor. rez.nauczycielCharków
Idźkowski Leonardppor. rez.Charków
Muszyński Józefppor. rez.Charków
Stolarski Jerzy[66]kapitanżołnierz zawodowydowódca 3 kkm/53 ppCharków
Szyszka Franciszek[67]podporucznikżołnierz zawodowydowódca plutonu 6/ 53 ppCharków
Ambicki Edmundppor. rez.nauczycielkier. szkoły w LibochorzeULK
Danhoffer Mieczysławkpt. rez.nacz. Straży Pożarnej w DrohobyczuULK
Kamiński Marianpor. rez.nauczycielszkoła w KałuszuULK
Korski Stanisławporucznikżołnierz zawodowydowódca plutonu zwiadu 53 ppULK
Kosiński Adam Mikołajpor. rez.urzędnikpracował w KałuszuULK
Marszałek Władysławppor. rez.nauczycielULK
Pawlik Stanisławppor. rez.prawnikSąd Grodzki w RożniatowieULK
Sieczkowski Edwardpor. rez.urzędnikMagistrat w StryjuULK
Skórski Tadeuszppor. rez.urzędnikpracował w KołomyiULK
Teodorowicz Tadeuszppor. rez.inż. leśnikNadleśnictwo TustanowiceULK
Wolfram Józefkpt. rez.kierownik tartakuULK

Uwagi

  1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[38].
  2. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  3. Stanisław Biskupski – wcześniej równolegle nauczyciel muzyki w II Państwowym Gimnazjum w Stryju[39][40].
  4. Major Stanisław Franciszek Harasymow urodził się 25 grudnia 1898 roku. W latach 1939–1945 przebywał w niemieckiej niewoli. Zmarł 15 kwietnia 1970 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Był autorem „Zarysu historii wojennej 32–go pułku piechoty”[43].
  5. Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku[52].
  6. Podpułkownik piechoty Filip Kapelsiewicz dekretem L. 2204 Naczelnego Wodza z dnia 9 lipca 1920 roku został zwolniony ze stanowiska dowódcy 53 Pułku Strzelców Kresowych i wyznaczony na dowódcę III Łódzkiego Batalionu Etapowego. Dekretem L. 2186 Naczelnego Wodza z dnia 8 lipca 1920 roku dowódcą 53 Pułku Strzelców Kresowych został mianowany podpułkownik piechoty Roman Witorzeniec, który od 21 czerwca 1920 roku faktycznie dowodził 51 Pułkiem Strzelców Kresowych. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 27 z 21 lipca 1920 roku, poz. 673. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 34 z 8 września 1920 roku, poz. 817.
  7. 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny[58]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.

Przypisy

  1. a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 95.
  2. Satora 1990 ↓, s. 104.
  3. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  4. Tuliński 2020 ↓, s. 896.
  5. a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 82.
  6. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 17.
  7. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 95.
  8. a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 256.
  9. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 30.
  10. a b Szuchatowicz 1928 ↓, s. 31.
  11. Pomarański 1920 ↓, s. 270.
  12. Pomarański 1920 ↓, s. 271.
  13. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 40.
  14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 2 kwietnia 1921 roku, s. 609, 610.
  15. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 25.
  16. a b c Szuchatowicz 1928 ↓, s. 20.
  17. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 23.
  18. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 13.
  19. Lista strat 1934 ↓, s. 259.
  20. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 22, 27.
  21. Lista strat 1934 ↓, s. 291.
  22. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 19, 31.
  23. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 35.
  24. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 34.
  25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 14 stycznia 1926 roku, s. 10.
  26. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 27.
  27. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 24.
  28. Lista strat 1934 ↓, s. 778.
  29. a b Szuchatowicz 1928 ↓, s. 29.
  30. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 32-33.
  31. Szuchatowicz 1928 ↓, s. 22.
  32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 30 kwietnia 1922 roku, s. 319.
  33. a b c d Szuchatowicz 1928 ↓, s. 37.
  34. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  35. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 540.
  36. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  37. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 609-610 i 677.
  38. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  39. Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego II w Stryju za rok szkolny 1929/30. Stryj: 1930, s. 5.
  40. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II w Stryju za rok szkolny 1931/32. Stryj: 1932, s. 6.
  41. Wojciech Włodarkiewicz, Lwów 1939, Bogusław Brodecki (red.), Seria Historyczne bitwy, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2003, s. 103, ISBN 978-83-11-09619-6, OCLC 52567547 (pol.).
  42. Kurus 2017 ↓, s. 91.
  43. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 32.
  44. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 17 z 22 maja 1925 roku, poz. 177.
  45. Satora 1990 ↓, s. 104-106.
  46. Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1937 r. o znakach wojska i marynarki wojennej w: Dz.U. z 1938 r. nr 5, poz. 32.
  47. Satora 1990 ↓, s. 106.
  48. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 1 z 15 stycznia 1929 roku, poz. 1.
  49. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 2 z 20 lutego 1937 roku, poz. 22.
  50. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 12 kwietnia 1937 roku, poz. 43.
  51. Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
  52. Almanach 1923 ↓, s. 49.
  53. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 100 z 31 grudnia 1919 roku, poz. 4414
  54. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 364.
  55. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 229.
  56. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 232.
  57. Nowi dowódcy i zastępcy dowódców pułków. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 155 z 11 lipca 1935. 
  58. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
  59. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 130.
  60. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 135.
  61. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 130.
  62. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 131.
  63. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 106.
  64. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  65. Księgi Cmentarne – wpis 4653.
  66. Księgi Cmentarne – wpis 7481.
  67. Księgi Cmentarne – wpis 7644.

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
  • Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
  • Adam Kurus: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918-1939. 11 Karpacka Dywizja Piechoty.. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017. ISBN 978-83-7945-603-1.
  • Adam Adrian Ostanek: VI Lwowski Okręg Korpusu w dziejach wojskowości polskiej w latach 1921-1939. Warszawa: NERITON, 2013. ISBN 978-83-7543-286-2.
  • Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
  • Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk., Warszawa 1937–1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
  • Leon Grzegorz Szuchatowicz: Zarys historji wojennej 53-go pułku piechoty Strzelców Kresowych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.

Media użyte na tej stronie

Ofensywa 4lipca1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ofensywa wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego 4 lipca 1920
Bitwa o granice 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa o granice Polski - październik 1920
Armia karpaty 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie Armii "Karpaty" 01-09-1939 (rano)
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Ag virtuti.jpg
Srebrny krzyż Virtuti militari
11 DP w 1938.jpg
11 DP w 1938
Bitwa lida lipiec 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Lidą (14 - 17 lipca 1920)
Władysław Bienias 1937.jpg
Władysław Bienias w mundurze 53 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych
53 pp.jpg
Autor: Madlu, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka 53 pp
Jaworow 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Jaworowem (15-16.09.1039)